1. Środki dydaktyczne (środki kształcenia) – to wszelkiego rodzaju przedmioty oddziałujące na zmysły uczniów, których zadaniem jest ułatwienie poznawania rzeczywistości. Skracają i urozmaicają proces nauczania, wywołując wrażenia i spostrzeżenia, będące tworzywem pozwalającym w krótszym czasie przekazać więcej wiadomości. Najstarszym i najczęściej używanym środkiem dydaktycznym jest tablica szkolna.
Podział środków dydaktycznych:
· Środki naturalne takie jak okazy z otoczenia przyrodniczego, kulturowego, społecznego, które bezpośrednio przedstawiają rzeczywistość
· Środki techniczne, które pokazują rzeczywistość w sposób pośredni:
o wzrokowe:
§ tablica szkolna
§ przeźrocza
§ film
§ rysunki
§ fotografie
§ ilustracje z czasopism, folderów itp.
o słuchowe:
§ nagrania magnetofonowe, płytowe
§ audycje radiowe
o wzrokowo słuchowe:
§ programy telewizyjne
§ multimedialne programy komputerowe
o automatyzujące:
§ maszyny dydaktyczne
§ komputery
§ fantomy i modele (np. do wykonywania iniekcji, resuscytacji).
· Środki symboliczne, przedstawiające rzeczywistość za pomocą słowa żywego i drukowanego (w tym podręcznik szkolny), znaków, rysunków technicznych, grafów, map.
2. Funkcje środków dydaktycznycha) funkcja motywacyjna - polega na wywołaniu pozytywnego nastawienia do uczenia się poprzez budzenie zaciekawienia i zainteresowania dla przedmiotu poznania. Środki dydaktyczne, szczególnie audiowizualne oddziaływają na strefę emocjonalna, wyzwalają i wzmacniają motywy uczenia się.b) funkcja poznawcza - polega na tym ,że dzięki środkom uczący się poznaje bezpośrednio określoną rzeczywistość. c) funkcja kształcąca - sprowadza się do rozwijania zdolności poznawczych (wyobrażani, myślenia, pamięci) oraz kształtowania odp. umiejętności i sprawności.d) funkcja dydaktyczna - środki dydaktyczne są jedynym źródłem wiadomości dla uczniów, ułatwiają ich zrozumienie, utrwalenie i sprawdzenie stopnia opanowania, środki dyd. służą ilustracji wybranego zagadnienia ,pomagają uczniowi w tworzeniu uogólnień.e) funkcja wychowawcza - polega na pobudzeniu strefy emocjonalnej, na wywołaniu przeżyć i kształtowaniu postaw uczniów. Uczymy się przez przezywanie teatr, multimedia, muzyka, wycieczka itp. Są to środki i metody.
3. Stosowanie środków procesie kształcenia.- nie można przesadzać, nadużywać środków dydaktycznych, jeśli widzimy ,że dane środki nie pomagają ,nie stosujemy ich.- stosujemy odpowiednie środki dydaktyczne do odpowiednich przedmiotów, wieku, celów, miejsca wiedzy i umiejętności uczniów.- środki powinny być wyraziste, po to aby pobudzały (f. wych.)przez zmysły, powinny być estetyczne, poprzez środki dydaktyczne mamy uwrażliwić dzieci.-środki nie powinny być stosowane tam gdzie jest możliwość bezpośredniego poznania rzeczywistości.
4. Klasyfikacja środków dydaktycznych. (Cz. Kupisiewicz)
*kryterium-sposób eksponowania bodźców Wyróżnia on następujące rodzaje środków:1) wzrokowe- przedmioty naturalne, modele, obrazy, schematy, symbole itp.)2) słuchowe- płyty Cd, taśmy magnetofonowe, instrumenty muzyczne itp.)3) wzrokowo-słuchowe- film dźwiękowy, telewizja)4) częściowo automatyzujące proces nauczania-uczenia się- laboratoria językowe, komputery, maszyny dydaktyczne)*kryterium złożoności środków oceny szkolnejŚrodki proste1) środki słowne- podręczniki, teksty drukowane2) proste środki wzrokowe- mapy, modele, obrazy, wykresyŚrodki złożone3) mechaniczne środki wzrokowe-przekazywanie obrazów za pomocą urządzeń technicznych, aparat fotograficzny, mikroskop, teleskop4) środki słuchowe- magnetofon, radio5)środki słuchowo-wzrokowe- audiowizualne, film, telewizja6) środki automatyzujące proces uczenia się, maszyny dyd., laboratoria językowe, kompy.*klasyfikacja środków dydaktycznych:- środki wzrokowe: proste, złożone- środki słuchowe- środki wzrokowo- słuchowe (audiowizualne)- środki automatyzujące proces kształcenia. 5. Środki wzrokowe a) proste środki wzrokowe- spełniają w procesie nauczania-uczenia się doniosła rolę, gdyż umożliwiają uczniom bezpośrednie poznawanie rzeczywistości. Tzn. konkretnych rzeczy, zjawisk i procesów oraz poznawania za pomocą ich poglądowych przedstawień. b) złożone środki wzrokowe- środki wizualne rozbudzają zainteresowania, wyzwalają motywy uczenia się i wywołują pozytywne nastawienie do nauki. np. przeźrocza, filmy,TV. 6. Śrdoki słuchoweŚrodki słuchowe są nie niedzewne w szkolnictwie średnim i stanowią nieocenioną pomoć w nauczaniu przedmiotów humanistycznych i muzyki. Najbardziej rozległe zastosowanie spośród środków dydaktycznych ma taśma magnetofonowa i magnetofon. Magnetofon można stosować na: zajęciach muzyki (słuchanie pieśni itp.), języka polskiego (nagrane utwory literackie), języka obcego (kształcenie wymowy) itd7 .Środki wzrokowo-słuchowe (audiowizualne) Środki te łączą obraz z dźwiękiem, czyli ddziaływują na wzrok i słuch, co przeważnie zwiększa ich atrakcyjność, gdyż za ich pomocą rzeczywistość nabiera większego autentyzmu i obiektywizmu. (filmy, telewizja)
kiteek