FRESK PAKUŁOWO-WAPIENNY (bizantyńsko-ruski)
Charakterystyka:
· 2 cienkie zaprawy bez piasku, z czystego wodorotlenku wapiennego z dodatkiem substancji włóknistych
· bardzo trwały i odporny
· ermeneie i podlinniki – podręczniki o danych ikonograficznych, technologicznych i technikach malowania w obrządku greckokatolickim
Podobrazia:
· mury, sklepienia kamienne i ceglane
Zaprawa:
· wapno+włókna (słoma, pakuły, włosia świńskie), czasami dodaje się niewielkie ilości piasku
· wapno tłuste (3-5 lat od gaszenia), czyste, miałkie
- jako spoiwo – wodorotlenek wapniowy
- jako barwnik – węglan wapniowy
· stosowanie dodatkowych spoiw, np. roztworów lub wywarów zbożowych
· dodawanie substancji włóknistych ma na celu utrzymanie wilgoci przez dłuższy czas oraz zmniejszenie niebezpieczeństwa spękań zaprawy (jest wtedy elastyczna i wytrzymała)
· zaprawy:
- ruskie: włókno cięte lnu lub konopi
- polskie: I warstwa słona, II warstwa len; I słoma+trawy, II konopie
- bułgarskie: słoma, konopie, len, trawa, szczecina świńska
· proces nanoszenia zaprawy: moczenie ściany, nakładanie 2 warstw zaprawy (arriciato jest znaczeni grubsze od intonaco)
· grubość zapraw jest różna
· zaprawa, na której malowano była nakładana dniówkami – zakładano je od lewej do prawej, miały skośne styki
· cechy:
- dominująca ilość wapna
- mała ilość piasku
- lekkość
- elastyczność
- wytrzymałość
- długie utrzymywanie wilgoci (bardzo dobre warunki do karbonizacji)
- dobre oddychanie ścian
Spoiwa, barwniki, farby, narzędzia:
· jak we fresku mokrym
· barwniki: biel wapienna, ugry, czerwień żelazowa, zielona ziemia, glaukonit, lapis lazuli, umbra, cynober, czernie organiczne
Technika malowania:
· dokładne wygładzenie zaprawy
· rysunek na świeżej, wilgotnej zaprawie, bez przenoszenia z projektu
· wzmocnienie szkicu
· wyciskanie konturu w zaprawie
· czasami stosowano przepróchę lub synopsis
· wzorowanie się na przedstawieniach modelowych zawartych w ermenejach
· malowanie bezpośrednio na zaprawie systemem dniówkowym
· wygładzanie zaprawy partiami za konturem
· malowanie od góry do dołu
· etapy:
- podmalówka (sanskir/proplasmos)
- właściwa warstwa
- wykończenie
sanskir rozświetlano glikasmosem, a następnie jaśniejszą farbą, światła wykonywano czystą bielą
· po wyschnięciu zaprawy wykańczano malowidło freskiem suchym
· postępowanie podczas malowania zostało ściśle określone w ermenejach i podlinnikach, np. niebieskie tło podmalowywano reftem i na sucho kładziono na nie lazuryt
· pozłacanie nimbów, ozdób i tła:
- najczęściej na olifę (pulment), olej polimeryzowany z sykatywą lub sok czosnkowy
- obszycia szat i inne ozdoby wykonywano farbami wapiennymi lub temperowymi
historyofart11