Rzeczowniki:
En gryte (garnek) – gryten – gryter – grytene
En himmel (niebo) – himmelen – himler – himlene
Czasowniki:
Infinitiv – Presens – Preteritum - Perfektum
Å ramle (wpasc, spasc) – ramler – ramlet – har ramlet
Å oppdage (zauwazyc, odkryc) – oppdager – oppdaget – har oppdaget
Å ete seg mett (najesc sie) – eter seg mett – åt seg mett– har ett seg mett
Å synke (zapadac sie) – synker – sank – har sunket
Å gurgle (t.:wykrztusic z siebie)– gurgler – gurglet – har gurglet
Å havne (wylądowac, znalezc sie) – havner – havnet – har havnet
Å dø (umierac, umrzec) – dør – døde – har dødd
Przymiotniki:
Singularis - Pluralis
Fryktelig – fryktelige (straszny, okropny)
Mett – mette (syty, najedzony)
Przysłówki:
Fryktelig – strasznie, okropnie
VERB - CZASOWNIK
Et verb forteller oss hva noen gjør eller hva som hender. Verb uttrykker altså handling.
http://www.statvoks.no/konsept/norsk2/v ... how1.html#
Eksempel: Anders skriver.
Verb kalles ofte gjerningsord fordi de betegner en handling. Vi kan findele dem etter betydningsinnhold slik:
· Tilstandsverb (være, hete)
· Hendelsesverb ( komme, foregå)
· Handlingsverb ( skrive, danse, løpe)
Verb kan vi bøye i tid: nåtid, fortid og framtid.
infinitiv - bezokolicznik - å skrive
presens - Presens forteller om det som skjer nå. - skriver
preteritum - Preteritum forteller om fortid og er hovedtid i preteritumssystemet - skrev
perfektum - Presens perfektum bruker du når du ikke sier når noe skjedde, men er opptatt av konsekvensen for situasjonen nå - har skrevet
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
preteritum perfektum - Preteritum perfektum bruker du når du skal fortelle om det som har skjedd før fortid - hadde skrevet
futurum - Du kan bruke presens futurum eller andre framtidsuttrykk til å fortelle om noe som er planlagt, eller handlinger som skal skje i framtida. - skal/vil skrive
futurum perfektum - skal/vil ha skrevet
preteritum futurum - Du kan bruke preteritum futurum når du skal fortelle om det som er etter fortid - skulle/ville skrive
preteritum futurum perfektum - skulle/ville ha skrevet
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Infinitiv - reise
Presens (nåtid) - reiser
Preteritum (fortid) - reiste
Presens perfektum - har reist/er reist
Preteritum perfektum - hadde reist/var reist
Presens futurum - skal reise
Preteritum futurum - skulle reise
Presens futurum perfektum - skal ha reist/ vil ha reist
Preteritum futurum perfektum - skulle ha reist/ville ha reist
Infinitiv--Presens--Preteritum--Presens Perfektum--Preteritum Perfektum--Presens Futurum--Preteritum Futurum
å lese---- leser -----leste ---------har lest -------------hadde lest----------- skal/vil lese------- skulle/ville lese
å smile--- smiler--- smilte-------- har smilt------------ hadde smilt---------- skal/vil smile------ skulle/ville smile
å gå------ går------ gikk---------- har gått------------ hadde gått----------- skal/vil gå--------- skulle/ville gå
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Presens (ofte kalt nåtid) - Czas terazniejszy
Presens bruker vi på mange måter, selv om grunnbetydningen uttrykker at noe skjer her og nå.
* Det som skjer nå: Jeg sitter og skriver. Nå begynner Dagsrevyen. I dag faller det dom i saken.
* Det som vanligvis skjer, eller som gjentar seg regelmessig: Kjøpesenteret holder åpent fra kl 10.00 til kl 20.00.
* Det tidløse: Skreia ligger vest for Mjøsa.
* Fremtid: Han kommer hjem om en uke
Preteritum (ofte kalt fortid) - Czas przeszly
* Vi bruker preteritum når vi omtaler fullførte handlinger i fortiden, både engangshandlinger og gjentatte handlinger. De reiste i går.
* Preteritum kan brukes i andre sammenhenger også, for eksempel i utrop: Det var litt av et varp! Dette var gode kjøttkaker!
Tidsaspektet her blir faktisk nåtidig, siden vi sier at kjøttkakene ”var gode” mens vi sitter og spiser dem. Dette er ikke gal språkbruk, slik enkelte tror, men en utpreget muntlig uttrykksmåte.
* Vi bruker ofte preteritum for å markere noe hypotetisk. Hvis jeg var deg, ville jeg …. Meningen er : Hvis jeg var deg nå, i dette øyeblikk, ville jeg…. Tidsaspektet er nåtidig. Likeså: Selv om du ga meg en million kroner, ble jeg ikke med.
Presens perfektum - Czas przeszly dokonany
Perfektum dannes med et hjelpeverb i presens, som oftest ha. Noen ganger kan også være brukes.
Når både ha og være kan være hjelpeverb, kan vi ofte skille mellom selve handlingen og resultatet av den.
Setningen Han har gått to mil understreker handlingen, mens setningen Han er gått for dagen legger vekt på resultatet av det som har skjedd, nemlig at mannen ikke er å treffe.
Imidlertid er hjelpeverbet ha på fremmarsj, og for mange er ikke disse nyansene levende lenger.
Perfektum brukes både om handlinger som nylig er avsluttet, og om handlinger som er påbegynt i fortiden, og som fremdeles fortsetter. Broren min har studert medisin i fem år.
Dessuten bruker vi perfektum når vi konstaterer et faktum, som har gyldighet i nåtiden. Lars Saabye Christensen har skrevet "Halvbroren".
Czasu tego uzywa sie, by wyrazic, ze cos wydarzylo sie w przeszlosci, lecz nie jest istotne
kiedy dokadnie to sie stalo.
W czasie Perfektum wazna jest dlugosc trwania czynnosci, a nie konkretny punkt w prze szlosci.
Ponadto odnosi sie on do wydarzen, których skutki sa istotne dla terazniejszosci lub przyszlosci, na przyklad:
Jeg har vært her før. – Juz tu bylem.
Han har spist frokost, så han er ikke sulten lenger. – On zjadl sniadanie, wiec nie jest juz glodny.
Perfektum tworzy sie przy pomocy czasownika å ha (miec), forma osobowa har, lub å være (byc), forma osobowa er, oraz formy imieslowu czasu przeszlego, który w przypadku czasowników regularnych wyglada tak jak forma czasu przeszlego Preteritum, tyle, ze pomniejszona o -e tam, gdzie ono sie pojawia, np.: kastet / kasta, levd, lyst, bodd.[/b]
Cwiczenie z sesji do powtorki. Przyklady uzycia Presens i Perfektum
Hvor bor du?
Jeg bor på Hamar nå.
Jeg har bodd her lenge.
Går du på skolen?
Ja, jeg har gått på skolen i et halvt år.
Ja, jeg går på videregående.
Er dere gift?
Ja, vi har vært gift i to år.
Ja, vi er gift.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Preteritum perfektum (Pluskvamperfektum)- Czas zaprzeszly
Betegner en handling som er avsluttet før fortiden, en fortid som ligger bakenfor et nærmere bestemt tidspunkt i fortiden. Dette høres vanskeligere ut enn det er. La oss se på setningen: Freden hadde bare vart i tre måneder da krigen brøt ut på ny. Her omtales to begivenheter som begge ligger i fortiden: 1) krigen brøt ut på ny 2) freden varte i tre måneder. At freden varte i tre måneder, ligger forut for krigsutbruddet. Enda et eksempel: Da hun ble forfremmet i 1999, hadde hun arbeidet i bedriften i seks år. Begge begivenheter ligger tilbake i tid, men den ene ligger lenger tilbake enn den andre. Hun begynte i bedriften i 1993, og i 1999 ble hun forfremmet.
Czas ten wyraza czynnosci, które mialy miejsce przed wydarzeniami opisanymi przy pomocy
czasu przeszlego Preteritum.
Tworzy sie go przy pomocy czasownika posilkowego å ha
(miec) w formie przeszlej hadde, oraz imieslowu czasu przeszlego (tego samego, którego
uzywa sie w Perfektum).
Pluskvamperfektum uzywamy, kiedy w jednym i tym samym zdaniu wymieniamy dwa zdarzenia, ktore oba mialy miejsce w przeszlosci, z tym, ze jedno ze zdarzen w bardziej odleglej przeszlosci (hadde + perfektum), a drugie zdarzenie w blizszej przeszlosci (preteritum).
Zasada generalna tworzenia czlonow zdania w pluskvamperfektum:
- bardziej odlegla przeszlosc: pluskvamperfektum (hadde + perfektum)
- przeszlosc blizsza terazniejszosci: preteritum
Na przyklad:
Etter at vi hadde spist middag, gikk vi på kino. – Kiedy zjedlismy obiad, poszlismy do kina.
Czyli w bardziej odleglej przeszlosci zjedlismy obiad - dlatego w tej czesci zdania pluskvamperfektum - a nastepnie, czyli w przeszlosci mniej odleglej (blizej terazniejszosci) poszlismy do kina - dlatego tutaj preteritum.
Da jeg hadde skjønt det, var det alt for sent - Kiedy to zrozumialem, bylo juz za pozno.
Czyli najpierw zrozumialem, a wiec bardziej odlegla przeszlosc i pluskvamperfektum, a nastepnie okazalo sie, ze bylo juz za pozno. Okazalo sie to po moim zrozumieniu (czegos - tego), dlatego jest to blizej terazniejszosci i preteritum.
De ville ikke reise, firdi de hadde vært der før - Nie chcieli jechac, poniewaz juz wczesniej tam byli.
Nie chcieli jechac (czyli powiadomili, ze nie chca jechac) w blizszej przeszlosci, czyli preteritum, poniewaz juz wczesniej, czyli w bardziej odleglej przeszlosci, juz tam byli - dlatego pluskvamperfektum.
Cwiczenia:
http://www3.hf.uio.no/iln/studier/evu/n ... =1&level=2
http://www3.hf.uio.no/iln/studier/evu/n ... =1&level=3
Presens futurum - Czas przyszly
Futurum betegner fremtid og angir "det som skal bli". Vi kan bruke hjelpeverbene skal og vil + infinitiv av hovedverbet. Fordi skal og vil også har et annet betydningsinnhold, nemlig plikt og vilje, bruker vi dem til å danne futurum bare når de ikke kommer i konflikt med dette "modale" betydningsinnholdet.
Ved personer bruker vi ofte skal: Skal dere se filmen om Elling? Når skal du begynne på datakurset? Er subjektet derimot ikke en person, brukes ofte vil: De palestinske aksjonene i Israel vil få alvorlige følger. Vil kan også brukes ved personsubjekt: Du vil nok merke forskjell.
Selv om vi har futurum til bruk om tid, har vi en rekke andre måter å uttrykke det fremtidige på. Tidligere har vi sett at presens ofte brukes om fremtid, men vi har også andre uttrykksmåter. Det er vanlig å bruke kommer til å + infinitiv. Han kommer til å nå langt i livet.
Skal bruker vi om noe skal skje i følge en plan.
Anne skal bo i Trondheim et halvt år.
Hun skal studere ved det medisinske fakultetet.
Vi bruker hjelpeverbet ville for å uttrykke at noe antagelig / kanskje / muligens vil skje eller forekomme.
Vi kan bruke presens om framtid for å uttrykke det samme.
Operasjonen vil sikkert gå bra.
Pasienten vil bli bedre når han begynner å ta medisinene.
******************************
Futurum forteller om det som skal skje, som kommer til å skje i fremtiden.
Vi lager futurum med hjelpeverb + infinitiv.
Vi bruker hjelpeverbet skal som ofteste når det er noe som er bestemt eller planlagt og det ligger en klar vilje bak. Det brukes også når vi lover at noe skal skje i fremtiden.
Eks.: Vi skal gå til tannlegen kl. 12.00. (Det er bestemt) Jeg skal begynne å trimme hver morgen. (Det er bestemt). Skiløpet skal begynne om fem minutter (Det er planlagt). Bjørg skal legge seg klokka 10. (Mor og far har bestemt det). Jeg skal ta oppvasken i kveld. (Jeg lover). Jeg skal rydde på rommet mitt på lørdag. (Jeg lover). Han skal lese dikt på skolen i morgen. Hun skal reise om en time. Jeg skal kjøpe is til deg hvis du er snill. Han skal lage middag i dag. De skal spille fotball mot Viking på lørdag. Hun skal gjøre leksene sine før hun går ut. Vi skal gå på ski i påskeferien. De skal feriere i Italia til sommeren.
Vi kan også bruke hjelpeverbene kan/må/vil + infinitiv om fremtiden, både om det som er mulig og om det som er nødvendig. Vil brukes særlig når man regner med at noe vil skje uten at det er planlagt.
Eks.: Jeg kan få tilbake boka senere. (Det er mulig for meg). Jeg må få tilbake boka i kveld.(Det er nødvendig for meg). Dette vil du angre på senere. Jeg tror det vil bli fint vær i helgen.
Vi kan også bruke uttrykket kommer til å + infinitiv for å fortelle om fremtiden. Det er mye brukt i muntlig språk, men kan også brukes skriftlig.
Eks.: Du kommer til å bli pen etter klippinga. Han kommer til å bli noe stort. Hun kommer til å bli lik mora si.
Vi kan også bruke presens for å uttrykke framtid.
Eks.: Vi kommer klokka 3. Toget går om en time. Drar du på hytta i helgen?
Presens av å bli brukes ofte om fremtiden sammen med presens av å være: Han er syk i dag, men jeg håper at han blir frisk til i kveld. Suppa er litt tynn, men den blir bedre når den har kokt litt.
Presens av å få brukes ofte om noe som skjer i fremtiden der det brukes har i presens: Jeg har ikke tid nå, men jeg får en ledig time i ettermiddag. Han har ingen tenner nå, men han får det sikkert om noen uker.
http://pavei.cappelen.no/16/9.html - skriv verbene inn i futurum
4) Presens futurum perfektum - Czas przyszly dokonany
Denne tidsformen angir at en handling vil bli avsluttet en gang i fremtiden innen et gitt tidspunkt.
Futurum perfektum okresla, ze dzialanie zostanie zakonczone w przyszlosci, w okreslonym czasie
Tworzymy za pomoca czasownikow modalnych lub kommer til å + czasownik w perfektum
Przyklady:
Jeg skal ha skrevet oppgaven ferdig før jeg går opp til eksamen.
Vi skal ha svømt
Vi vil ha svømt
Vi kommer til å ha svømt
Preteritum futurum og preteritum futurum perfektum - Tryb przypuszczajacy
Dette er egentlig ingen ren tidsform, men uttrykker at en verbalhandling under visse tenkte vilkår ville skje eller ville ha skjedd.
Hun ville hjelpe deg hvis du bare ba om det. Han ville ha skrevet til deg hvis du hadde bedt ham om det.
Jeg skulle gjerne stille opp på dugnaden, men jeg er dessverre bortreist den dagen. Jeg skulle (ha) levert oppgaven min for lenge siden, men jeg har vært så opptatt at jeg ikke har rukket det.
1.kondisjonalis: marker fremtiden, hvor vi får opplyst noe om et tidspunkt i fortiden. Eks. Han skulle komme noe senere til festen
2. Kondisjonalis: Markerer noe som kunne eller skal være avsluttet innen et fremtidig tidspunkt i fortiden. Eks. Jeg skulle ha tatt på meg beltet før jeg kjørte.
Z kasiazki prof. Łęckiego:
Tryb przypuszczający - konditionalis 1 i 2
1. ville/skulle + bezokolicznik (ville spise/skulle spise)
2. ville/skulle + (ha)+ imiesłów (ville ha spist/skulle ha spist)
W języku norweskim nie zachowały się isniejące wcześniej formy trybu przypuszczającego (konjunktivus) tworzonego od tematu czasownika. Tryb przypuszczający wyrażany jest w sposób opisowy za pomocą czasowników modalnych. Formy trybu przypuszczającego tworzonego za pomocą czasowników modalnych skulle i ville w czasie preateritum pełnią różne funkcje językowe.
1. Konstrukcji ville/skulle + bezokolicznik używamy:
a. w zdaniach warunkowych odnoszących się do teraźniejszości, np.
Hvis jeg var rik, skulle jeg reise jorden rundt.
Gdybym był bogaty, objechałbym cały świat.
Jest to zdanie warunkowe, które zawiera warunek moźliwy do spełnienia w przyszłości.
b. w zdaniach wyrażających życzenia, np.
Jeg skulle ønske meg det ble fint vær i morgen.
Życzyłbym sobie, żeby jutro była ładna pogoda.
c. w zdaniach wyrażających czynności przyszłe widziane z perspektywy przeszłości (w rzeczywistości oba zdania są zdaniami o przeszłości),
np.Han skulle spise da jeg kom.
Zamierzał coś zjeść, gdy przyszedłem.
We wszystkich powyższych zdaniach czasownik skulle można zastapić czasownikiem ville. Jest on jednak używany znacznie rzadziej w omawianej konstrukcji.
2. Konstrukcja ville/skulle +(ha)+imiesłów czasu przeszłego używana jest:
a. w zdaniach odnoszących się do przeszłości, które mówią o nie zrealizowanych zamierzeniach. Mówiący wyraża swój żal lub dezaprobatę, np.
Jeg skulle ha lært norsk før jeg reiste til Norge.
Powinienem był się nauczyć norweskiego, zanim pojechałem do Norwegii.
b. w zdaniach odnoszących się do przyszłości i wyrażających życzenia, które prawdopodobnie nie zostaną zrealizowane, a powinny być zrealizowane przed innym zdarzeniem lub czynnością przyszłą, np.
Jeg skulle ha lært norsk fær jeg reiser til Norge.
Powinienem się nauczyć norweskiego, zanim pojadę do Norwegii.
c. w zdaniach, które wyrażają w uprzejmy sposób życzenia,
np.Jeg skulle gjerne ha snakket med deg.
Chętnie bym z tobą porozmawiał.
Jeg ville ha spurt deg om noe.
Chętnie bym cię o coś zapytał.
Można oczywiście wyrażić takie życzenie prościej np.
Jeg vil gjerne snakke med deg. Jeg vil gjerne spørre deg om noe.
ale obie formy trybu przypuszczającego (konditionalis 1 i 2) sa bardzo popularne.
Wszystkie omówione formy konditionalis 2 moga wystąpić z pominięciem czasownika posiłkowego ha, np.
Jeg skulle lært nors før jeg reiste til Norge.
Jeg skulle snakket med deg.
Jeg ville spurt deg om noe.
...
styleclash777