2007.04. Obiektywna ocena w warunkach izokinetycznych w medycynie i sporcie.pdf

DIAGNOSTYKA

Obiektywna ocena w warunkach

izokinetycznych w medycynie i sporcie

– jej przydatność i zastosowanie

Ocena i trening izokinetyczny są od lat integralną częścią kompleksowego postępowania usprawniającego w zaburze-

niach układu ruchu. Obiektywny charakter oceny i treningu izokinetycznego pozwala śledzić postęp w trakcie usprawnia-

nia, weryfikować podejmowane działania związane z rehabilitacją i w celowy sposób dobierać środki i metody fizjotera-

peutyczne. W zależności od zdiagnozowanego zaburzenia – trening izokinetyczny daje możliwość precyzyjnego dobo-

ru parametrów ćwiczenia, co czyni go niezwykle przydatnym narzędziem w pracy zespołu medyczno-fizjoterapeutyczne-

go zajmującego się rehabilitacją.

nych to praca ze stałą prędkością ruchu.

Opór stawiany przez dynamometr dostoso-

wuje się do możliwości siłowych testowanej

osoby w taki sposób, by utrzymać zadaną

stałą prędkość ruchu. Praca izokinetyczna

mięśnia może mieć charakter skurczu kon-

centrycznego lub ekscentrycznego.

Głównym kryterium charakteryzującym

pracę izokinetyczną jest jej prędkość. Przyj-

muje się podział prędkości na 3 zakresy:

prędkość wolną (2-180°/s), prędkość średnią

(180-300°/s) oraz prędkość szybką (powyżej

300°/s). Im wolniejsza prędkość ruchu, tym

większy opór odczuwany przez badanego.

W praktyce najniższe wartości dla prędko-

ści wolnej oscylują w granicach 30°/s.

Ocena izokinetyczna może odbywać

się w warunkach otwartego (OKC) lub za-

mkniętego (CKC) łańcucha biokinema-

tycznego i prowadzona jest m.in. w celu:

uzyskania obiektywnych danych charakte-

ryzujących dynamiczną pracę określonych

grup mięśniowych, ustalenia danych nor-

matywnych, monitorowania procesu re-

habilitacji i treningu sportowego. Pomiar

i trening izokinetyczny w warunkach OKC

dotyczy określonego ruchu i grupy mięśni

odpowiedzialnych za ten ruch, np. zgięcie

i wyprost w stawie kolanowym, a przez to

ocenę grupy zginaczy i prostowników sta-

wu kolanowego. W warunkach CKC seg-

ment dystalny jest ustabilizowany i działa

przeciwko ustalonemu „oporowi”, który

określany jest przez zadaną prędkość ru-

chu. Zarówno w trakcie oceny, jak i tre-

ningu wiele zależy od przyjętej metodyki,

tj.: protokołu badania/ćwiczenia, przygo-

towania testowanego, kalibracji sprzętu,

rozgrzewki i stabilizacji ciała.

Uzyskane wyniki pozwalają na obiek-

tywną ocenę parametrów szybkościowo-

-siłowych oraz ich pochodnych dla oce-

nianych grup mięśniowych, w tym m.in.:

momentów siły (wartości bezwzględne

i względne w odniesieniu do masy ciała),

przyspieszenia, wielkości pracy i mocy

grupy mięśni. Ponadto uzyskane wyniki

mogą być analizowane w ujęciu porów-

nawczym, np. kontralateralnym (kończyna

zajęta do niezajętej), unilateralnym (agoni-

ści do antagonistów), ustalonych norm dla

danej grupy/populacji.

Do głównych zalet stosowania oce-

ny i treningu izokinetycznego zaliczamy

m.in.:

• bezpieczeństwo – opór dopasowuje się

do możliwości badanego w trakcie za-

danego zakresu ruchu dla określonej

prędkości („pacjent nie zrobi więcej niż

sam potrafi”),

• efektywność – pozwala na optymalne

obciążenie pracą testowanej/ćwiczonej

grupy mięśniowej („izokinetyka w peł-

nym zakresie obciąża pracą grupę mię-

śniową w całym zakresie ruchu”),

• zmniejszenie działających sił kom-

presyjnych w stawie przy wyższych

prędkościach – szczególnie istotne na

wczesnych etapach rehabilitacji, np.

w patologii stawu rzepkowo-udowego,

• wykonanie pracy określonych grup mię-

śniowych w warunkach dynamicznych

– zbliżenie bodźca stymulującego do

warunków funkcjonalnych,

• zmniejszenie dolegliwości bólowych

związanych z treningiem (praca kon-

centryczna),

• obiektywizacja uzyskanych wyników

z możliwością porównania do warto-

ści normatywnych,

• wysoka trafność, rzetelność i powtarzal-

ność testu izokinetycznego.

zujących na wysoką korelację pomię-

dzy wynikiem badania izokinetycznego

a testami funkcjonalnymi, przeciwnicy

tej metody zarzucają jej niefunkcjonalny

wzorzec ruchu i izolowany charakter te-

stu/treningu.

W układzie biomechanicznym złożone-

go segmentu ciała, np. kończyny dolnej,

choć w warunkach zamkniętego łańcu-

cha kinematycznego możemy zaobser-

wować niewielki deficyt (ok. 10%), to jak

wskazują badania analiza dynamiczna siły

mięśniowej poszczególnych jego segmen-

tów w otwartym łańcuchu ujawnia cza-

sem deficyt do 25%. Taka dysproporcja

jest poważnym zaburzeniem całego układu

i wymusza w czynnościach dynamicznych

Biodex System 3 pozwala na obiektywną ocenę i trening

stawów kończyny górnej i dolnej

Biodex System 3 pozwala m.in. na optymalną reedukację

w zaburzeniach stawu ramienno-barkowego w różnych

ustawieniach biomechanicznych

Oprócz treningu i oceny w warunkach otwartego łań-

cucha kinematycznego (OKC) zestawy izokinetyczne

umożliwiają ocenę w warunkach zamkniętego łańcucha

kinematycznego (CKC)

14 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2007

P raca mięśni w warunkach izokinetycz-

C hoć istnieje spora liczba badań wska-

Od 15 lat

Wysoki

POZIOM

www.elamed.pl

Wiodący wydawca prasy branżowej w Polsce.

Od 15 lat wyznacza standardy

dla czasopism specjalistycznych.

Wydajemy 18 czasopism:

650 000 egzemplarzy

profesjonalnych magazynów rocznie!

DIAGNOSTYKA

kompensacji i przeciążania zdrowych

struktur kostno-mięśniowych.

Izolowany charakter oceny lub treningu

izokinetycznego określonych grup mięśnio-

wych często pozwala na identyfikację tzw.

„słabego ogniwa” w łańcuchu kinematycz-

nym. Terapia ukierunkowana na reedukację

i powrót funkcji w obrębie zajętego „ogniwa”

(np. staw kolanowy, skokowy, łokciowy) sta-

nowi podstawę prawidłowego funkcjonowa-

nia całego łańcucha kinematycznego – koń-

czyny i w konsekwencji ciała.

Dodatkowo izolowany charakter oceny

czy treningu izokinetycznego daje większe

możliwości kontroli takich parametrów ru-

chu, jak: zakres ruchu, prędkość czy dzia-

łania sił ścinających w stawach.

Najczęstsze obszary zastosowania oce-

ny i treningu izokinetycznego obejmują:

schorzenia ortopedyczne (po urazach tka-

nek miękkich, po artroskopiach, w trak-

cie leczenia różnorodnych urazów ukła-

du ruchu – stłuczeń, naderwań, skręceń,

naciągnięć), schorzenia reumatologiczne,

wybrane schorzenia neurologiczne, scho-

rzenia ze strony innych układów, np. krą-

żenia, oddechowego, wymagające oceny

sprawności układu ruchu.

Najczęstszymi parametrami rejestrowa-

nymi w trakcie oceny i treningu są m.in.:

maksymalny moment siły, maksymalny

moment siły w odniesieniu do masy ciała

badanego, wskaźniki dla agonistów i anta-

gonistów, wskaźniki wytrzymałości, całko-

wita praca, całkowita moc, wskaźnik roz-

wijania momentu siły w określonym czasie

oraz wskaźniki średnie dla uzyskanych pa-

rametrów. Najczęściej wykorzystywanymi

wskaźnikami w praktyce są: maksymal-

ny moment siły, wskaźniki pracy i mocy,

wskaźniki unilateralne i bilateralne. Po-

magają one określić aktualny stan danej

grupy (grup) mięśniowej i odnieść otrzy-

many wynik do istniejącej normy.

Oprócz uzyskanych wartości liczbowych

niezwykle istotne są graficzne reprezentacje

uzyskanych parametrów. W przypadku nie-

których patologii układu ruchu (np. patolo-

gie stawu rzepkowo-udowego), w których

dysfunkcja objawia się niewydolnością bio-

mechaniczną w wybranym zakresie ruchu,

wartość liczbowa nie zawsze odzwierciedla

zaburzenie. Dopiero przedstawienie krzywej

rozwijanego momentu siły w odniesieniu do

zakresu ruchu ukazuje deficyt rozwijanego

momentu w wybranym zakresie spowodo-

wanym istniejącą patologią. Takie graficzne

odwzorowanie zależności pomiędzy badany-

mi cechami ruchu stanowić może ważne do-

pełnienie oceny stanu funkcjonalnego.

oraz w neurologii. W połączeniu z rejestra-

cją sygnału EMG jest to niezwykle obiek-

tywne narzędzie oceny koordynacji pracy

badanych grup mięśniowych. To, że wyko-

nujemy ruch nie zawsze oznacza, iż aktywi-

zujemy odpowiednie grupy mięśniowe. Czę-

sto towarzysząca zaburzeniom układu ruchu

odruchowa inhibicja „wyłącza” mięsień z je-

go prawidłowego funkcjonowania (np. gło-

wa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego

w przebiegu urazów stawu kolanowego).

Wtedy też połączony trening izokinetyczny

z biofeedbackiem (EMG) pozwala optymal-

nie adresować i monitorować terapię.

Wraz z rozwojem wiedzy na temat zasto-

sowania izokinetyki wprowadzane są nowe

elementy oceny i interpretacji uzyskanych

danych. Jednym z takich przykładów jest

wprowadzenie tzw. wskaźnika funkcjonal-

nej oceny agonistów i antagonistów, polega-

jącego na odniesieniu parametrów pracy

koncentrycznej do parametrów pracy eks-

centrycznej, co jest zbliżone do fizjologicz-

nych warunków wykonywanego ruchu.

Na podstawie wieloletnich doświad-

czeń w literaturze przedmiotu znaleźć

można funkcjonujące protokoły uspraw-

niania, które zawierają jako integralny ele-

ment ocenę i trening izokinetyczny. Ocena

izokinetyczna przeprowadzana jest na bez-

piecznym dla pacjenta etapie i na jej pod-

stawie dobierane są dalsze parametry tre-

ningu izokinetycznego, takie jak: prędkość

ruchu, liczba powtórzeń i serii, zakres ru-

chu, intensywność i czas przerwy.

Wykorzystanie oceny i treningu izokine-

tycznego w sporcie ma na celu: określenie ak-

tualnego stanu sprawności sportowca, ocenę

skuteczności prowadzonego treningu, a tak-

że wielkość ryzyka wystąpienia kontuzji.

Warto podkreślić (za autorytetami

z dziedziny rehabilitacji i znawcami zagad-

nienia) izokinetyki, że choć jest to obiek-

tywne i niezwykle cenne praktycznie na-

rzędzie oceny pracy dynamicznej mięśni,

to jest to jeden z kilku integralnych ele-

mentów kompleksowego leczenia zabu-

rzeń układu ruchu.

R EMIGIUSZ R ZEPKA 1

M ONIKA G RYGOROWICZ 2

1 Centrum Fizjoterapii „Fizjofit”, Gliwice

2 Wyższa Szkoła Pedagogiki i Administracji w Poznaniu

Piśmiennictwo u autorów i w „RwP+”

(www.rehabilitacja.elamed.pl)

wcześniej zalety znajduje szerokie zasto-

sowanie w diagnostyce i treningu nie tylko

pacjentów z problemami ze strony układu

ruchu czy sportowców, ale również w popu-

lacji osób starszych i dzieci (bezpieczeństwo)

Przykładowy zapis z badania izokinetycznego pacjenta po urazie tkanek miękkich stawu kolanowego przy prędkości

60°/s, wskazujący istotne różnice w parametrach szybkościowo-siłowych pomiędzy kończyną zdrową i chorą

16 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2007

I zokinetyka ze względu na wymienione

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: