WĘGLOWODANY
Pokarm ->układ pokarmowy
[glukoza] w okresie międzyresorpcyjnym powinno wynosić 60-90 mg/dl
w okresie poresorpcyjnym 180 mg/dl
Wprowadzanie glukozy do komórek:
Insulinoniezależnych ( GLUT-1, GLUT-2, GLUT-3): hepatocyt, mózg, nadnercza, trzustka, krwinki
Insulinozależnych (GLUT-4): mięśnie szkieletowe, adipocyty, mięsień sercowy, fibroblasty (-blasty)
Hormon hipoglikemizujący: insulina
Hormony hierglikemizujące: katecholaminy, kortyzon, hormon wzrostu, glukagon
Hormonalna regulacja stężenia glukozy:
Hipoglikemizujące
Insulina: wydzielana z komórek β trzustki przy stężeniu glukozy 83 mg/dlprzy [glu] = 40mg/dl stężenie insuliny jest bliske 0
Metabolizm węglowodanów:
· Wzrost transportu glukozy do wnętrza komórek fibroblastów, adypocytów, mięśni szkieletowych, mięśnia sercowego
· Wzrost wewnątrzkomórkowego stężenia glukozy (↑ fosforyzacji glu do glu-6-P; nasilenie glikolizy; aktywacja cyklu Kresa; ↑ przemian glu w cyklu pentozofosforanowym)
· ↑ syntezy glikogenu w mięśniach i wątrobie
· ↓ H glikogenogenezy
· ↓ H glikogenolizy
Metabolizm tłuszczy:
· ↑ syntezę KT z acetylo-CoA (wątroba, adypocyty)
· ↑ estryfikację i reestryfikację KT do TG
· ↓H lipolizę (adypocyty)
· ↓ H ektogenezę (wątroba)
Metabolizm białek:
· aktywacja syntezy białek: (↑ transporu aa; ↑ proces translacji i transkrypcji)
· ↓ H katabolizmu białek
Metabolizm kwasów nukleinowych:
· ↑ syntezę kwasów nukleinowych (↑transport Urydyny i Cystydyny do komórek; ↑ syntezę mRNA i tRNA)
· ↑ podziały komórkowe
· ułatwiaróżnicowanie miocytów
PRODUKCJA INSULINY
1:1 krążenie wrotne
1:5 – 1:15 w krążeniu obwodowym
Proinsulina, peptyd C, insulina są oznaczane zautomatyzowanymi metodami immunochemicznymi.
HIPERGLIKEMIZUJĄCE:
Glukagon: wydzielany z komórek α trzustki przy 68 mg/dl:
· ↑ glikogenolizy (wątroba) → ↑ [glu]
· ↑ glukoneogenezy
· ↑ lipolizy
· ↑ ektogenezy
Hormon wzrostu: ↓ H pobieranie glukozy przez komórki mięśniowe
Glikokortykoidy:
· aktywacja cyklady w wątrobie, tkance tłuszczowej, i w mięśniach
· ↑ glikogenolizy i glukogenogenezy w wątrobie
· ↑ glikoliza i glikogenoliza → ↑ kwas mlekowego
· ↑ lipoliza tk. tłuszczowej → ↑ WKT
· ↓ H sekrecję insuliny
Cukrzyca – Jest to przewlekła choroba metabliczna o różnej etiologii charakteryzująca się przewlekłą hipreglikemią z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczy na skutek defektu wydzielania i/lub działania insuliny
Wyróżniamy następujące typy cukrzycy (2008r.):
1. Cukrzyca typu I – insulinozależna 6 – 10%
· autoimmunologiczna (ICA, IAA, GAD65, IA-2 i IA-2β)
· idiomatyczna – skłonność do kwasicy ketonowej, niekiedy trwała insulinopenia
2. Cukrzyca typu II – insulinoniezależna 80-90%
3. Cukrzyca wtórna/ inne specyficzne typy cukrzcy (np. ch. genetyczne, trzustki, leki, itd…)
4. Cukrzyca u kobiet w ciąży
Objawy wskazujące na możliwość rozwoju cukrzycy:
· Zmieniejszenie masy ciała
· Wzmożone pragnienie
· Wielomocz
· Osłabienie
· Pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów zapalnych narządów moczowo-płciowych
Rozpoznanie cukrzycy:
W algorytmie podane wartości w osoczu krwi żylnej (preferowane). Na czczo stężenie glukozy we krwi włośniczkowej jest bliskio o 1,0 mmol/l (18 mg/dl) mniejsze niż w osoczu krwi żylnej, natomiast po posiłkach – takie samo.
Test doustnego obciążenia glukozą: 75 g glukozy w 300 ml wody, wypite w ciągu 3-5min.
Kryteria rozpoznania cukrzycy:
Podejrzewając u chorego cukrzycę należy wykonać:
1. oznaczenie glikemii przygodnej w momencie występowania objawów hiperglikemii
[glu] ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) = cukrzyca
[glu] < 200 mg/dl (11,1 mmol/l) wskazania do wykonania oznaczenia glikemii na czczo w osoczu/surowicy krwi żylnej
2. przy braku występowania objawów lub przy współistnieniu objawów objawów glikemii przygodnej < 200mg/dl (11,1 mmol/l) należy w kolejnych dniach 2-krotnie oznaczyć glikemię na czczo
[glu] 2-krotnieoznaczone ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) podstawa do rozpoznania cukrzycy
[glu] > 100a < 125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) – nieprawidłowa glikemia na czczo (IFT)
3. test doustnego obciążenia glukozą – po 120 minutach
<140 mg/dl (7,8 mmol/l) prawidłowa tolerancja
140 – 199 mg/dl (7,8 – 11,0 mmol/l) nieprawidłowa tolerancja glukozy IKT
≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) cukrzyca
o Pacjent zgłasza się na czczo po co najmniej 8 godz. od ostatniego posiłku
o Przez ostatnie 72 godz. Nie może zmieniać diety, a w szczególności nie powinien ograniczać podaży węglowodanów
o Ustalić, czy przyjmuje leki mogące działać hipoglikemizująco (glikokortykosteroidy, diuretyki tiazydowe, β-blokery, hormon wzrostu)
Przeciwwskazania do OGTT
1. Rozpoznana wcześniej cukrzyca
2. [glu]≥8,0 mmol/l (144mg/dl)
3. Choroby przewodu pokarmowego (zespoły upośledzonego wchłaniania, stany poresekcyjne)
4. Ostre stany zapalne
4. Oznaczenie hemoglobiny glinowanej za pomocą metody wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). Badanie to nie jest testem służącym do rozpoznania cukrzycy, ale może być wykorzystywane jako test przesiewowy.
Nazewnictwo stanów hiperglikemii:
Prawidłowa glikemia na czczo: 60-99 mg/dl (3,4-5,5 mmol/l)
Nieprawidłowa glikemia na czczo: 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l)
(IFG impaired fasting glucose)
Nieprawidłowa tolerancja glukozy: 140 – 199 mg/dl (7,8-11,0 mmol/l)
(IKT impaired glucose tolerancje)
Stan przedcukrzycowy (prediabetes) = ?
Cukrzyca:
1. Objawy hiperglikemii i [glu] przygodnej ≥ 200 mg/dl
2. 2-krotnie [glu] na czczo ≥ 126 mg/dl
3. [glu] w 2-giej h testu ≥ 200 mg/dl
Rozpoznanie cukrzycy ciężarnych: (nietolerancja glukozy występuje u ok.2% kobiet w ciąży, w ciągu 10 lat u 40% pacjentek wystąpi pełny obraz cukrzcy)
Czynnikami zagrożenia są:
o Obciążający wywiad rodzinny
o Późne macierzyństwo
o Otyłość
o Poronienia
o Urodzenie dziecka powyżej 4 kg
o Glukozuria w ciąży
Badanie przesiewowe:
[glu] na czczo powinno być <5,8 mmol/l (105 mg/dl)
Badanie przesiewowe (24-26 tydz.): -pacjentka nie musi być na czczo
Po 1 h od obciążenia 50g glukozy
<7,8 mmol/l (140 mg/dl)
≥140 mg/dl zalecany test z 75g glukozy w możliwe najkrótszym czasie
> 200 mg/dl CUKRZYCA, kierujemy pacjentkę do ośrodka referencyjnego.
Test obciążenia 75g glukozy:
Po 2 h
Na czczo >100 mg/dl
Po 2 h ≥140 mg/dl CUKRZYCA
Test obciążenia 100g glukozy:
Po 1h <10,5 mmol/l (190mg/dl)
Po 2h <9,1 mmol/l (165)
Po 3h <8,0 mmol/l (145) CUKRZYCA
Materiał i metody wykorzystywane do oznaczeń glikemii, rozpoznawania zaburzeń gospodarki węglowodanowej, monitorowania cukrzycy i jej leczenia.
1. Oznaczenie powinno dotyczyć osocza krwi żylnej i przeprowadzone powinno być w akredytowanym laboratorium za pomocą analizatora biochemicznego.
2. Próbka krwi musi dotrzeć jak najszybciej do ZDL. Pobranie bez stabilizatorów – oznaczenie wykonać do 1 h, lub oddzielić osocze od elementów morfotycznych. Jeżeli nie jest to możliwe należy pobrać krew do probówek z inhibitorami glikolizy: NaF (2,5 mg/ml), jodooctan sodu (0,5 mg/ml) lub maleinoimid (0,1 mg/ml) stosowane razem z antykoagulantami.
Badania w kierunku cukrzycy
1x w ciągu 3 lat u każdej osoby powyżej 45 roku życia
Nieależnie od wieku 1 x roku u osób z następujących grup ryzyka:
o Z nadwagą (BMI> 25 kg/m2)
o Z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice lub rodzeństwo)
o Mało aktywnych fizycznie
o U których, których poprzednim badaniu stwierdzono nieprawidłową glikemię na czczo (>100 mg/dl; 5,6mmol/l) lub nietolerancję glukozy
o Z przebytą cukrzycą ciężarnych
o Kobiety, które urodziły dziecko o masie >4kg
o Z nadciśnieniem tętniczym (>140/90 mmHg)
o Z hiperlipidemią (HDL < 40 mg/dl; 1,0 mmol/l; TG>250 mg/dl; 2,85mmol/l)
o Z zespołem policystycznych jajników
o Z chorobą układu sercowo-naczyniowego
Metody oznaczania glukozy
1. Metody redukcyjne
2. Metody chemiczne, kondensacyjne (z o-toluidyną)
3. Metody enzymatyczne: z heksokinazą; z oksydazą glukozową; z dehydrogenazą glukozy
4. Metody amperometryczne
5. Metody reflektometryczne
Ocena [glu] w moczu
Fizjologicznie glukozy w moczu nie wykrywamy.
Próg nerkowy: 180mg/dl
Transport max: 320-350 mg glukozy/ 1min
GFR: 120-130 ml/min
Zależy od wieku, ciśnienia tętniczego, masy ciała
Po 40 r.ż - ↓ GFR p 0,8 ml/min/rok
25lat 60lat
320 mg glu/min - 120 ml/min 320mg glu/min - 104ml/min
x - 100ml/min x - 100ml/min x=267 mg/dl próg właściwy x= 307 mg/dl
Powikłania cukrzycy:
Ostre
Związane ze stanem hiperglikemi (kwasica hiperosmotyczna, kwasica ketonowa, kwasica mleczanowa)
Związane z hipoglikemią (neuroglikopenia)
Przewlekłe
Mikroangiopatie (retinopatia, neuropatia, neuropatia)
Makroangiopatie (choroba wieńcowa, zespół stopy cukrzycowej, choroba niedokrwienna serca)
Śpiączka hipoglikemiczna
· Komórki tkanki nerwowej są szczególnie wrażliwe na niedobór glukozy
· Energię czerpią wyłącznie z glikolizy tlenowej
· Nie mogą syntetyzować glukozy ani magazynować w postaci glikogenu
· Transport odbywa się wyłącznie zgodnie z gradientem stężeń
· Insulina nie wpływa na transport glukozy do komórek tkanki nerwowej
· W ciągu doby układ nerwowy zużywa 125-150g glukozy
· W ograniczonym zakresie mogą korzystać z wysokoenergetycznych substratów zastępczych (ciał ketonowych, mleczanów – ma to znaczenie w głodzeniu, w hipoksji, wykorzystywane jako substraty energetyczne w procesie utleniania, zmniejszają niedobór energetyczny).
Śpiączka hipoglikemiczna jest następstwem niedoboru węglowodanów węglowodanów OUN.
Hipoglikemia (30 – 50 mg%)
Neuroglikopenia – [glu]<30 mg%
Hipoglikemia w sposób nagły prowadzi do zaburzeń czynności mózgu:
Objawy neuroglikopeniczne: ból głowy, osłabienie, diplopia, drgawki, dyskoordynacja, amnezja, splątanie, śpiączka
...
levisss