perspektywa malarska, umiejętność ukazywania trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie, zgodnie z prawami widzenia. Przyjmując jako podstawę prawa rządzące p.m. wyróżniamy: perspektywę linearną, barwną i powietrzną.
1) Perspektywa linearna oparta na zasadzie pozornego zmniejszania się przedmiotów w miarę ich oddalania się od oka oraz pozornej zbieżności ku horyzontowi wszelkich linii biegnących w głąb oka (zw. także perspektywą geom., zbieżną lub centralną), tzn. obserwacja powstałego na płaszczyźnie obrazu wywołuje iluzję postrzegania takich samych stosunków przestrzennych jak podczas obserwacji rzeczywistej przestrzeni; obraz perspektywiczny powstaje jak gdyby na skutek przecięcia przez płaszczyznę obrazu wiązki linii łączących oko obserwatora z przedmiotami, jako rzutowanie rozmieszczonych w przestrzeni obiektów na płaszczyznę (na podobieństwo rysunku na szybie okiennej z zaznaczeniem widzianych przez nią przedmiotów). Powstały tak obraz perspektywiczny charakteryzuje się następującymi cechami: wszystkie linie równoległe do płaszczyzny obrazu pozostają równoległe wobec siebie i w obrazie, natomiast wszystkie linie prostopadłe do płaszczyzny obrazu przecinają się w "punkcie zbiegu" lub inaczej w "punkcie widzenia", wyznaczonym przez prostopadłą poprowadzoną od oka do płaszczyzny obrazu; wszystkie przedmioty ulegają pomniejszeniu zgodnie z oddalaniem się ich od oka obserwatora; linia pozioma przeprowadzona przez punkt widzenia (oko) nazywa się horyzontem i stanowi "miejsce geometryczne" punktów zbiegu wszystkich prostych równoległych do płaszczyzny stanowiącej "podstawę" przestrzeni przedstawianej, a więc płaszczyzny ustawionej prostopadle do płaszczyzny obrazu. W zależności od położenia oka względem płaszczyzny obrazu rozróżnia się odmiany perspektywy: z l o t u ptaka - wysoko w stosunku do obrazu; żabia - bardzo nisko; boczna i ukośna. Sposób przedstawiania obiektów i postaci w widoku od dołu, częsty zwł. w iluzjonistycznym malarstwie sklepień, zw. jest wł. terminem da sof to in su. W odniesieniu do sztuki średniow., podporządkowującej stosunki wielkości obiektów ich związkowi znaczeniowemu, stosuje się termin perspektywy odwróconej: wielkość postaci uzależniona jest od ich znaczenia zgodnie z obowiązującym ówcześnie światopoglądem; np. fundator na planie pierwszym jest mniejszy od świętego na planie dalszym.
2)Perspektywa barwna, stosowana w malarstwie obok perspektywy linearnej, polega na wykorzystaniu w kompozycji mai. zjawiska, w którym złudzenie głębi, wywołane przez różne kolory jednakowo oddalone od obserwatora, jest rozmaite, np. czerwień i żółcień wydają się występować ku przodowi, błękit - cofać się w głąb.
3) Perspektywa powietrzna uwzględniająca zjawisko, że z dużej odległości przedmioty nie tylko maleją, ale zmieniają także kolor; warstwa atmosfery dzielącej dalekie przedmioty od oka sprowadza ich kolor do szaroniebieskiej tonacji; zmiany w kolorze występują przeważnie w odniesieniu do barw ciemnych i zimnych, kolory jasne i ciepłe zachowują większą widoczność w oddaleniu. W celu wywołania sugestywnego złudzenia głębi pejzażu malarze niderl. XVI w. wykształcili schemat barwny trójplanowy, w układzie: pierwszy plan - brunatny, drugi plan - ciepły zielony, trzeci plan – zimny niebieski,
(franc. perspectiue, z późnołac. perspectiva 'optyka')
historyofart11