Prawo konstytucyjne!
1. Pojęcie konstytucji
· Łac. „Constitutio”- ustrój
· Uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe (połączone izby Sejmu i Senatu) w dniu 2 kwietnia 1997r a następnie przyjęta w ogólnokrajowym referendum.
· Ustawa zasadnicza państwa. Ustawa wyposażona w najwyższą moc prawną.
· Określa podstawowe zasady ustroju politycznego państwa. Unormowana jest struktura organów państwowych i sposób ich powoływania, kompetencje oraz wzajemne związki.
· Podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
· Konstytucja może być zmieniona tylko w szczególnym trybie, nie stosowanym przy uchwalaniu innych ustaw, których z reguły charakteryzuje się zwiększonym quorum i koniecznością uzyskania kwalifikowanej większości głosów.
· Wszystkie akty prawne w państwie muszą być zgodne z konstytucją w ten sposób determinuje ona charakter całego systemu prawnego
2. Pojęcie trójpodziału władzy:
· Twórcą jest Charles Louis Montesquieu (Monteskiusz) w XVIII wieku
· Trzy autonomiczne ośrodki władzy niezależne od siebie i wypełniające różne zadania.
· Władza ustawodawcza = parlament = ustanawia prawo
· Władza wykonawcza = prezydent i rząd = realizują prawo
· Władza sądownicza = niezawisłe sądy = rozstrzygają spory
· Według Monteskiusza władza ustawodawcza winna mieć możliwość kontroli wykonywania władz a sędziowie i urzędnicy powinni być jedynie wykonawcami ustaw, a nie ich interpretatorami.
3. System organów państwowych:
· Organem państwowy jest odpowiednio zorganizowana instytucja utworzona na podstawie przepisów prawa i powołana do wykonywania określonych zadań w imieniu państwa, będąca częścią aparatu państwowego.
· Może być jednoosobowy lub kolegialny
· Art. 10 Konstytucji RP z 1997 r. „Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej”
· Organy ustawodawcze to Sejm i Senat. Tworzą prawo o randze ustawy.
· Organy wykonawcze są obok Prezydenta i Rady Ministrów przede wszystkim organy administracyjne, zarządzające, które kierują przypisanymi im dziedzinami działalności państwowej (Prezes Rady Ministrów, ministrowie, wojewodowie i in.) a także organy kontroli państwowej np. NIK, PIH. Podstawę ich działania stanowią akty prawne wydane przez organy ustawodawcze. Mogą posiadać pewne kompetencje w dziedzinie tworzenia prawa. Np. Prezydent w procesie tworzenia ustaw dysponuje prawem weta. Ministrowie mogą wydawać przepisy.
· Organy sądownicze to niezawisłe sądy wspomagane przez inne organy np. prokuraturę oraz przez przewidziane w konstytucji Trybunały np. Konstytucyjny
· Organy państwowe można podzielić na:
- Centralne- obejmują swym działaniem całe terytorium kraju np. sejm, senat, prezydent, rada ministrów, ministrowie
- Terenowe- obejmują swym działaniem obszary województwa, gminy, miasta np. wojewoda i in.
4. SEJM:
· Organ przedstawicielski, gdyż pochodzi z bezpośrednich wyborów.
· Reprezentuje suwerenne prawa narodu przekazane mu przez akt wyboru.
· Ma kompetencje ustawodawcze, decyduje lub współdecyduje o powołaniu podstawowych organów oraz obsadzaniu niektórych urzędów i stanowisk państwowych.
· W określonych wypadkach wraz z Senatem obradują wspólnie tworząc Zgromadzenie Narodowe.
· Wybierany na 4- letnią kadencję. Wybory zarządza prezydent. Zasady i tryb wyborów określa ordynacja wyborcza. O ważności decyduje Sąd Najwyższy.
· Składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych.
A. Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być odwołany.
· Kadencje sejmu może skrócić on sam na mocy uchwały podjętej kwalifikowaną większością 2/3 głosów bądź prezydent w przypadkach określonych w ustawie po zasięgnięciu opinii u marszałków sejmu i senatu.
· Obraduje na posiedzeniach. Pierwsze zwołuje prezydent w ciągu miesiąca od dnia wyborów. Obradami kieruje marszałek. Obrady są jawne, ale za pomocą bezwzględnej większości mogą uchwalić tajność obrad. .
· Uchwalenie ustaw i podejmowanie uchwał jest możliwe gdy w posiedzeniu bierze udział co najmniej pewna określona przepisami liczba posłów: QUORUM. Wynosi połowę ogólnej liczby posłów.
· Uchwalenie ustawy i podejmowanie uchwał wymaga zwykłej większości głosów (więcej za niż przeciw, bez wstrzymujących się) niektóre wymagają bezwzględnej liczby głosów tzn. więcej za niż przeciw + wstrzymujący się, oraz wymagają niekiedy większości kwalifikowanej tzn. 2/3 głosów
· Jednym z ważniejszych zadań jest ustanowienie budżetu państwa. Rząd ma obowiązek przedstawić Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. W innym wypadku prezydent może skrócić kadencje Sejmu i zarządzić nowe wybory. Po zakończeniu roku rząd przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia rządowi absolutorium
· Posłowie mają prawne przywileje:
- Nietykalność- poseł nie może być aresztowany ani zatrzymany bez zgody Sejmu z wyjątkiem przyłapania na gorącym uczynku. Zakaz ten dotyczy wszelkich form pozbawienia wolności: zatrzymania przez organy policji lub inne organy
- Immunitet- oznacza że przeciwko posłowi bez zgody Sejmu nie można wszcząć i prowadzić postępowania karnego. Zostaje odwleczone do czasu wygaśnięcia mandatu poselskiego. Nie uchyla karalności.
- Celem jest zapobieżenie ewentualnym pozbawieniom posła swobody wykonywania jego mandatu i związanych z nim funkcji. Jest przedmiotem licznych sporów.
· Maja obowiązek brać udział w plenarnych posiedzeniach oraz pracy komisji, do których zostali powołani. Mogą występować z interpelacjami pod adresem rządu i ministrów. Przysługują im diety poselskie
B. Organizacje poselskie to m.in. kluby parlamentarne, poselskie (samoorganizacje poselskie). Kluby są tworzone według kryterium przynależności partyjnej. Zrzesza posłów- członków jednej partii lub innego ugrupowania bądź członków współdziałających z partią.
· Wewnętrzne organy sejmu:
- Marszałek sejmu- kieruje pracami sejmu, stoi na straży praw i godności, reprezentuje sejm, zwołuje posiedzenia, przewodniczy, kieruje pracami prezydium, zwołuje konwent seniorów, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym, sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem obrad
- Prezydium sejmu- to marszałek i wicemarszałkowie wybieranych przez sejm, ustala plan pracy, dokonuje wykładni regulaminu sejmu, organizuje współprace komisji i je koordynuje
- Konwent seniorów- marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący klubów poselskich, umożliwia spotkania na forum i organizowanie współdziałania organizacji poselskich, organ opiniodawczym
- Komisje sejmowe- organy specjalistyczne, powoływane na początku kadencji, w skład wchodzą posłowie, , kompetencje obejmują wszelkie dziedziny życia publicznego, dzielą się na stałe i nadzwyczajne, skład i ilość określa sejm, wybiera się prezydium które kieruje jej pracami, obejmuje działanie resortów, rozpatrują projekty ustaw, wysłuchują sprawozdań i informacji kierowników resortów, urzędów oraz instytucji, przeprowadzają analizę działalności poszczególnych działów administracji
C. Trybunał Konstytucyjny jest powoływany do ochrony konstytucyjności prawa tzn. do zgodności ustaw i innych aktów tworzących system polskiego prawa z konstytucją, a także do wykonywania niektórych innych związanych z tym zadań. Trybunał orzeka o:
a) Zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją
b) Zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi
c) Zgodności przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją
d) Zgodności z konstytucja celów lub działalności partii polit.
e) Skargi konstytucyjne
f) Sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi organami
· Wyróżniamy kontrolę abstrakcyjna (oderwana od toczącej się sprawy sądowej) i konkretną (powiązana)
· Wszczęcie postępowania następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej.
· Wniosek rozpatruje się na rozprawie o której powiadamia się uczestników w składzie 5 sędziów (zgodność ustaw i umów międzynarodowych) lub 3 sędziów (akty niższego rzędu no. rozporządzenia)
· Orzeczenia mają postać wyroków lub postanowień. Są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą
D. Trybunał stanu został powołany do określania odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Powołuje go sejm i na jego zlecenie podejmuje czynności sądowe. Jest niezawisły i podlega tylko ustawie.
· Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny sprzeczne z prawem ale nie będące przestępstwami, nie jest to odpowiedzialność karna. Pociąga za sobą czyn którym sprawca np. minister w zakresie swojego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem w sposób zawiniony naruszył konstytucję lub inną ustawę.
· Wstępny wniosek może być złożony przez komisję sejmową, grupę posłów co najmniej 50 lub Trybunał Konstytucyjny. Decyzja stanowi podstawę do podjęcia decyzji przez sejm.
· Kary: utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, utrata wszystkich lub niektórych odznaczeń, orderów, tytułów oraz możliwości ich zdobycia, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością; orzeka się an okres 2- 10 lat lub na zawsze
· Zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu sejmu na okres jego kadencji, przewodniczącym jest pierwszy prezes sądu najwyższego, w skład wchodzi 16 członków
E. Rzecznik Praw Obywatelskich:
· Stoi na straży praw i wolności obywateli określonych w konstytucji i innych przepisów prawa. Bada czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji zobowiązanych do przestrzegania i stosowania tych praw i wolności nie nastąpiło naruszenie prawa a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.
· Jest powoływany przez sejm za zgodą senatu na okres 5 lat.
· Dysponuje niezawisłości, nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Co roku składa sprawozdanie, które są podawane do opinii publicznej
· Nie ma władzy podejmowania decyzji lecz zwraca uwagę na przypadki naruszenia praw i wolności obywatela
5. SENAT:
· W skład wchodzi 100 senatorów
· Odgrywa dużą role w procesie legislacyjnym tzn. procesie stanowienia prawa, ale nie ma w nim głosu decydującego. Ma wpływ na treść uchwalanych ustaw a nawet mogą pozwolić na zablokowanie uchwalonej przez Sejm ustawy. Zakres jest ściśle związany z układem sił w polityce
· Wyraża swoje stanowisko w formie uchwały. Poprzez komisje senackie które przedstawiają swoje stanowisko na plenarnym posiedzeniu Senatu. Pracami kieruje marszałek Senatu.
· Senatorowie pochodzą z powszechnych bezpośrednich wyborów które odbywają się łącznie z sejmowymi
6. Prezydent:
· Głowa państwa, najwyższy przedstawiciel RP i gwarant ciągłości władzy państwowej.
· Czuwa nad:
ü Przestrzeganiem konstytucji
ü Suwerennością i bezpieczeństwem państwa
ü Nienaruszalnością i niepodzielnością terytorium
· Jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych równych bezpośrednich i tajnych. Konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów. Musi mieć ukończone 35 lat i korzystać z pełni praw wyborczych. Może ponownie kandydować tylko raz.
· Jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych:
ü Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe zawiadamiając o tym obie izby parlamentu
ü Mianuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych
ü Przyjmuje listy uwierzytelniające
ü Współdziała z Premierem !
· Jest reprezentantem państwa w stosunkach wewnętrznych:
ü Najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych (w czasie pokoju za pośrednictwem ministra obrony narodowej)
ü Mianuje szefa sztabu generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych
ü Zarządza mobilizacje i użycie sił zbrojnych
· Inne kompetencje:
ü Stosowanie prawa łaski
ü Nadawanie obywatelstwa polskiego
ü Zarządzanie wyborów do sejmu i senatu i skracanie ich kadencji
ü Zarządzanie referendum
ü Inicjatywa ustawodawcza
ü Podpisanie lub odmawianie podpisania ustaw
ü Desygnowanie i powoływanie premiera
ü Przyjmowanie dymisji rządu
ü Powoływanie sędziów, prezesa Sądu najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego i naczelnego sądu administracyjnego
ü Wydaje rozporządzenia i zarządzenia które z wyjątkami wymagają kontrasygnaty premiera lub właściwego ministra
· Przed upływem kadencji opóźnienie urzędu Prezydenta powoduje:
ü Śmierć
ü Zrzeczenie się urzędu
ü Uchwała zgromadzenia narodowego podjęta większością głosów co najmniej 2/3 głosów w obecności połowy ogólnej liczby posłów i senatorów uznająca trwałą niezdolność do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
ü Złożenie z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
ü Stwierdzenia nieważności wyborów
Zastępuje go marszałek Sejmu, w dalszej kolejności marszałek Senatu.
Może być pociągnięty do odpowiedzialności jedynie przed Trybunałem Stanu o postawieniu w stan oskarżenia decyduje Zgromadzenie Narodowe (wniosek co najmniej 140 posłów i senatorów, wymaga kwalifikowanej większości). Urząd ulega zawieszeniu.
7. NIK
· Naczelny organ kontroli państwowej i podlega Sejmowi
· Kontroluje działalność administracji rządowej (rząd, ministrowie, naczelne i centralne organy), NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych. W węższym zakresie: organy samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych, i in. W zakresie zadań zleconych przez państwo mogą kontrolować organizacje i podmioty gospodarcze np. wykonują prace interwencyjne, roboty publiczne, rozporządzają mieniem państwowym
· Podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na zlecenie prezydenta, Prezesa rady ministrów oraz własnej inicjatywy.
· Kontrola pod względem: legalności, gospodarności, celowości i rzetelności
8. &#x...
WSBeuropeistyka