- zasada senioratu – senior lub princeps miał władzę zwierzchnią, najstarszy z rodu. Znana ta zasada wcześniej w Rusi i Czechach. Do uprawnień princepsa należą: wypowiadanie i prowadzenie wojen, reprezentacja państwa na zewnątrz, zawieranie traktatów, inwestytura dostojników kościelnych. Miał dzielnicę pryncypacką = senioralną.
- Wzrosła rola Kościoła w tym okresie. Wieloletnia praca misjonarzy zaczęła przynosić efekty. Rozwój sieci parafii. Religijni ludzie. Zakony. Ważna rola w społeczeństwie – pisane dokumenty przechowywali, pomagali, rozwijali kulturę. I dostawali od książąt przywileje i immuninety, papież Innocenty III wtedy, więc silni byli biskupi.
- Abp gnieźnieński Henryk Kietlicz – ważna rola w procesie uniezależniania Kościoła od państwa, reformy gregoriańskie.
Władysław II Wygnaniec.
- 1138 – 1146.
- rozpoczął panowanie od próby przywrócenia pełnej władzy centralnej.
- Miał lepsze kontakty zagraniczne, wykształcenie i doświadczenie. Mąż Agnieszki, córki margrabiego austriackiego, przyrodniej siostry cesarza Konrada III. W 1142 ożenił syna Bolesława z córką wielkiego księcia kijowskiego. W Polsce miał lepiej, bo miał Śląsk, a poza tym senioralną. Za małoletniego Henryka Sandomierskiego zarządzał ziemią sandomierską. I miał zwierzchnictwo nad Pomorzem.
- Ale nie udało mu się pokonać braci, bo juniorów poparły możnowładcze elity. Możni nie chcieli już silnego pana, tylko młodych juniorów, którymi mogli kierować.
- 1142 pierwsza próba wzmocnienia władzy przez Władka. To było konieczne, bo Salomea, wdowa po Krzywoustym, szukała zagranicznych sojuszników. Władysław wraz z wojskami ruskimi uderzył na Mazowsze. Bez rozstrzygnięcia.
- 1145 następny etap. Tym razem Władek (i znowu wojska ruskie) pod Pilicą pokonał braci i odebrał im 4 grody. Ruskim sojusznikom dał Wiznę.
- Ale niewiele zyskał, bo niezadowolenie z jego rządów rosło. Nawet na Śląsku. Piotr Włostowic – najbliższy wojewoda Władka, zaczął spiskować z juniorami, to go Władek oślepił i wygnał, a potem zwolennicy Władka zaczęli odchodzić.
- 1146 decydujące starcie. Władek, ruskie i połowieckie zaatakowali juniorów. Zmusił do defensywy, oblegał w Poznaniu. Los młodych był już przesądzony, ale arcybiskup Jakub raptem wyklął Władzia, a sojusznicy juniorów odsiecz zorganizowali.
- Pokonany pod Poznaniem Władysław uciekł, Agnieszka z synami też. Do Niemiec.
- Tam Władek dostał pomoc od Konrada III, ale niemieckim nie udało się sforsować linii Odry. Kolejnych prób już Konrad nie robił, to książęta sascy byli sprzymierzeni z juniorami polskimi i przeciwni Władkowi, a bez nich Konrad wiele zdziałać nie mógł.
- Potem 1157 nastał Fryderyk Barbarossa, zorganizował dla Władka wyprawę na Polskę (rządził już wtedy Kędzierzawy). Doszedł do Krzyszkowa pod Poznaniem i Kędzierzawy złożył mu hołd. To wystarczyło Fryckowi i dał spokój. Władek bez korzyści.
- 1159 umarł, trzej synowie: Bolek Wysoki, Mieszko Plątonogi i Kondzio wrócili na Śląsk 1163, bo im stryj pozwolił, a córka Rycheza wyszła za Hiszpana Alfonsa. xD
- 1146 - 1173
- po wypędzeniu Władka objął Kraków i władzę zwierzchnią. Miał też Mazowsze, ziemię łęczycką i Śląsku po Władku. No i pilnował Sandomierskiego. Henryk nie dążył do władzy, 1154 nawet do Jerozolimy na pielgrzymkę poszedł.
- Większą niezależność miał Mieszko z Wielkopolską, bracia współpracowali ściśle. Po zatrzymaniu Niemców na Odrze 1146 i po zapłaceniu okupu władza Bolka zaczęła się stabilizować.
- Przyjęcie przez Konrada III kontrybucji było równoznaczne z uznaniem nowego porządku w Polsce. Papież też uznał.
- 1147 sojusz Bolesława z Albrechtem Niedźwiedziem, księciem saskim. Albrecht miał być rzecznikiem spraw polskich w cesarstwie. W zamian książęta polscy wzięli udział w saskiej wyprawie krzyżowej na Słowian połabskich 1147. Mieszko prowadził wojska.
- Z ruskimi dobre kontakty Bolka, ożeniony był z córką księcia nowogrodzkiego Wierzchosławą.
- 1157 uderzenie Barbarossy. Złożyć musiał hołd, no i oddać małego Kazika Sprawiedliwego na zakładnika. Zachował władzę. I choć 1159 Władek umarł, to Barbarossa się wpieprzał w nasze sprawy.
- 1163 powrócili na Śląsk synowie Władka, ale to Frycek tym kręcił, to on zmusił.
- 1172 wraca problem śląski, gdy Kędzierzawy miesza się do walki między książętami śląskimi, pomagając tamtejszemu juniorowi wygnać starszego brata. I wywołało to ponowną wyprawę cesarską na Polskę, zakończoną upokorzeniem Bolka i przywróceniem na Śląsku stanu poprzedniego.
- 1166 Bolek próbował podporządkować sobie Prusów. Ale wyprawa polska wpadła w zasadzkę, ogromna klęska, poległ Henryk Sandomierski. Po jego śmierci dzielnica senioralna uległa podziałowi, większość wziął Bolek, część Mieszko, kawalądek Kazik.
- Bolesława na tronie osadzili możnowładcy, przez większość czasu zgoda, ale 1172 zawiązali spisek. Małopolscy panowie na czele: syn Piotra Włostowica, Świętosław i Jaksa z Miechowa. Przyczyny spisku – a Pan Bóg raczy wiedzieć, może za mała skuteczność Bolka jako wodza. Ale obyło się bez buntu.
- W czasie panowania Bolesława nowe rzeczy. Od połowy XII wieku przyspieszył proces rozwoju ekonomicznego. Posiadacze dużych, lecz nie zagospodarowanych majątków, korzystając z trwającego już od końca XI w. przyrostu demograficznego, zaczęli w swych dobrach osadzać tzw. gości. Byli to chłopi, którzy w zamian za przydzielone im gospodarstwa mieli uiszczać powinności na rzecz właścicieli ziemi. Bolesław nie tylko nie przeszkadzał temu osadnictwu, ale nawet je ułatwiał, nie egzekwując zbyt rygorystycznie od nowych osadników obowiązków na rzecz państwa. Poddanym kilku klasztorów zmniejszył należne mu powinności. Polityka ta prowadziła do zmniejszenia dochodów i zakresu władzy księcia, przyczyniając się zarazem do rozwoju kraju. Rozwój ekonomiczny potwierdzają liczne, jak na owe czasy, kamienne budowle, które powstały około połowy XII w. Wśród nich wymienić należy kościół klasztorny w Czerwińsku oraz kolegiatę w Tumie pod Łęczycą.
- Zmarł w 1173, pozostawiając Leszka, chorowitego i córkę, co wyszła za ruskiego księcia.
- po śmierci ojca małoletni, więc matka się opiekowała Sandomierszczyzną.
- Po wygnaniu Władka i przejęciu władzy przez Bolka zaczął sam dbać o swą dzielnicę.
- Nie chciał nigdy władzy, nie starał się o zwierzchność. Skromny. Określał się jako „syn księcia Bolesława”, albo „rodzony brat Bolesława”.
- Był w 1154 na pielgrzymce w Jerozolimie, miał szacunek i autorytet.
- Więc i dobry rycerski, wzór cnót i hojny fundator.
- Z jego osobą i dworem wiąże się recepcja i przekształcenie opowieści o Walterze, Helgundzie i Wisławie przekazanej w Kronice Wielkopolskiej (XIII/XIV wiek). Jest to pierwszy przykład utworu pisanego powstałego tylko dla rozrywki. Był to nowy pierwiastek wprowadzony do polskiej kultury, prawdopodobnie dzięki Henrykowi, który w swej podróży musiał zetknąć się z rycerskimi opowieściami.
- 1166 wyprawa na Prusy, zginął. Po jego śmierci Sandomierską podzielono.
- 1173 – 1177 oraz 1198 – 1202.
- Miał Wielkopolskę z Poznaniem
- Do śmierci Bolka Kędzierzawego wierny współpracownik
- 1146 – brał czynny udział w walkach wywalających Władysława
- 1147 – prowadził oddziały polskie w krucjacie przeciwko Słowianom połabskim
- 1172 przyczynił się do porozumienia Barbarossy z Bolesławem
- żenił dzieciaki z ruskimi, czeskimi, saskimi, lotaryńskimi, pomorskimi.
- 1173 zwierzchni książę polski. Natychmiast po przejęciu władzy Leszkowi, synowi Kędzierzawego, oddał Mazowsze i Kujawy, a bratu, Kazikowi Sprawiedliwemu, całą sandomierską. Więc chciał zgody, a poza tym żądał, aby za jego zgodą ważne decyzje juniorów były.
- Sprytna bestia, wymieniał często monety, na lżejsze denary, różnica srebra do skarbca, ale za to inflacja rosła.
- Dbał o władzę centralną, zabraniał wpychać wolnych w poddaństwo, bo wtedy jemu poddani nie byli (wasal twojego wasala nie jest moim wasalem).
- Możni polityką byli niezadowoleni, bo im ta niemożność poddaństwa się nie podobała i ubożeli na pieniądzach. Przeciw Staremu wystąpić byli gotowi Bolesław Wysoki na Śląsku i syn, Odon, w Wielkopolsce. Plus zgodził się Kazik Sprawiedliwy.
- Jedyny sojusznik Starego – Mieszko raciborski.
- 1177 bunt. Małopolanie w Krakowie osadzili Kazika na tronie, a Odon opanował Wielkopolskę. Mieszko uciekł do Raciborza, stamtąd uciekał do Niemiec, ale bezskutecznie zabiegał o pomoc cesarską.
- 1181 przy pomocy zwolenników w Wielkopolsce i Pomorzan chciał Wielkopolskę odzyskać. I udało się! Ale senioralnej nie odzyskał, a mimo to uważał się za seniora. Uzależnił sobie Odona i bratanka, Leszka mazowieckiego.
- Celem życia był powrót do Krakowa. No i w 1191 Kazimierz Sprawiedliwy zaangażował się w wojnę z Rusią i Węgrami, co się Małopolanom nie podobało. To wykorzystał Mieszko, jego stronnicy zdobyli Kraków, ale Kazik bez trudu odzyskał.
- 1194 Kazik umiera, Mieszko za późno się skapnął, bo panowie małopolscy zwołali wiec (biskup Pełka i wojewoda Mikołaj), wybrali na księcia 7-letniego Leszka, syna Kazika.
- Mieszko się nie zgodził, dyć przecie on jest najstarszy i ma prawo do seniorowania. Orężnie w 1195 najechał Kraków. Wielkopolanie walczyli z Małopolanami. Krwawo, bitwa pod Mozgawą. Mieszko o mało nie zginął, ale zdjął hełm i się pokazał, to go rycerz przeprosił. ^^ Za to jego syn zgon.
- Siłą się nie udało, więc pertraktacje z wdową po Kaziku, Heleną. Obiecał, że umocni władzę centralną i taką przekaże Leszkowi. Wdowa miała dość Mikołaja i się zgodziła. 1197.
- Były trudności, ale do śmierci (1202) się utrzymał.
- Miał syna, Władka Laskonogiego i wnuka Władka Odońca.
- Fundator Drzwi gnieźnieńskich.
- 1177 – 1194
- pogrobowiec
- Pozostawał pod opieką matki, potem Bolka.
- 1157 musiał iść na zakładnika do cesarza, ale krótko, już 1161 był w Polsce.
- 1166 otrzymał po Henryku kawalądek sandomierskiej – dzielnicę wiślicką.
- Dzielnica powiększyła mu się o całą sandomierską, gdy Mieszko Stary objął seniorat 1173.
- 1177 panowie krakowscy zawiązali spisek przeciw Mieszkowi i Kazika wybrali na tron. To przypominało elekcję. To nie on detronizował brata, tylko panowie i oni też go wybrali. Podporządkowała mu się cała Polska. Bezpośrednio rządził w Małopolsce, we wschodniej części Wielkopolski, w Sieradzu i w Łęczycy. Władzę jego uznawał Odon, syn Mieszka, który został księciem poznańskim, a także książęta śląscy. Był też zwierzchnim władcą Pomorza Gdańskiego.
- 1180 zjazd w Łęczycy, bo Kazik był najmłodszy i obejmując władzę sprzeciwiał się zasadzie senioratu, a nie chciał. No i zjazd zrobił, żeby zaakceptowali to w Polsce.
- Przyjechali książęta: Odon, Bolesław Wysoki i Leszek, przybył arcybiskup Zdzisław i wszyscy biskupi polscy, wśród nich również biskup zachodniopomorski. Zjechało się także wielu dostojników świeckich oraz możnych z całej Polski. Na zjeździe anulowano ustawę sukcesyjną Bolesława Krzywoustego, wprowadzając dziedziczność tronu krakowskiego w linii Kazimierza. Zasadniczym przedmiotem obrad były przywileje dla Kościoła. Kazimierz zrezygnował z prawa do majątku po zmarłych biskupach i zmniejszył obciążenia kościelnych posiadłości. Rok później stosowny dokument potwierdził papież Aleksander III, uznając tym samym władzę Kazimierza.
- Mimo sukcesu Kazika Mieszko się wtrącał. 1181 odzyskał Gniezno i Wielkopolskę.
- Całość chciał Mieszko odebrać, spiskował z cesarzem, a groźba wojny z Niemcami zaniepokoiła Kazika. Aby do niej nie dopuścić, w 1184 uznał zwierzchnictwo niemieckie nad Polską. To Barbarossie wystarczyło.
- Kazik zapanował nad środkową i wschodnią Polską, nad zachodem nie. I zaangażował się w sprawy wschodnie. Na tronach zachodnich księstw ruskich osadzał przychylnych książąt. W ten sposób księstwo brzeskie, wołyńskie i halickie były w naszej strefie wpływów.
- Podlasie, dotychczas ruskie, włączone do Polski.
- W Haliczu osadził propolskiego władcę, co spowodowało kontrakcję Węgrów zainteresowanych Rusią.
- Polityka realizowana przez Kazimierza i Jego wojewodę Mikołaja, rodząc konflikt polsko-węgierski, zaniepokoiła część możnych krakowskich. Innych, którzy byli ukrytymi zwolennikami Mieszka, ośmieliły przejściowe niepowodzenia Kazimierza. Opozycja, wykorzystując nieobecność władcy, w 1191 r. oddała Mieszkowi władzę w Krakowie. Stary książę natychmiast wysłał tam silne oddziały wielkopolskie pod dowództwem swego syna Bolesława. Jednak przewrót się nie udał. Kazimierz powrócił z Rusi i zdobył Kraków. Jeńców z bratankiem na czele potraktował wspaniałomyślnie i bez żadnych warunków odesłał do Wielkopolski.
- 1181 doszło do rozluźnienia zależności Pomorza Gdańskiego od Krakowa i utraty Pomorza Zachodniego. Ale za to podbito Jaćwingów. Ale to ostatni sukces, bo po powrocie z wyprawy Kazik umarł. 1194.
- Pochowany na Wawelu.
- Kadłubek pisze, że po osiągnięciu tronu krakowskiego "zrywa pęta niewoli, kruszy jarzmo poborców, znosi daniny, wprowadza ulgi podatkowe; ciężary nie tyle zmniejsza, co zupełnie usuwa, daniny i służebności znieść każe". Książę ten był szczególnie hojny dla Kościoła.
- Kultura i rozwój, Kościół, rozmowy teologiczne i filozoficzne.
- Synowie z Heleną: Leszek i Konrad.
- 1202 – 1227.
- Syn Sprawiedliwego
- Wybrany na wiecu już w wieku 7 lat, 1194, po śmierci Kazika, zanim Mieszko Stary się zorientował. Regencję faktycznie sprawowała matka wespół z wojewodą Mikołajem. Potem Mieszko zrobił z nią układ 1197 i przejął władzę. Leszek pojechał do Sandomierza i był tam do 1202, do śmierci Mieszka.
- Mikołaj przybył z delegacją do Leszka i mu oznajmił, że go na księcia wybrali. Ale musiał SPEŁNIĆ JEDEN WARUNEK: oddalić wojewodę sandomierskiego, Goworka. To pierwszy raz, kiedy to elekt musiał wypełnić jakieś żądanie, aby objąć tron. Potem były pacta conventa, ale to jest pierwszy raz, że jest warunek. Leszek warunku nie przyjął, więc ogłosili władcą Władka Laskonogiego, syna Mieszka Starego. Ale już w 1206 dalej rządził Leszek.
- Słabe poparcie możnych świeckich próbował sobie wynagrodzić poparciem duchownych. 1207 zgodził się, żeby biskupa krakowskiego wybrała kapituła, a nie książę. Pierwszy w Polsce kanoniczny wybór biskupa. I to był Wincenty Kadłubek.
- Ustępował temu Kościołowi, ale Innocenty III zmienny. W 1206 poparł go, a już w 1210 uznał, że statut Krzywoustego jest ważny i że to Mieszko Plątonogi ma objąć tron.
- Na przełomie 1210 i 1211 Mieszko opanował Kraków, a potem umarł. I odtąd Leszek już nieprzerwanie do śmierci w Krakowie panował.
- W pierwszym dziesięcioleciu swych rządów współpracował z książętami piastowskimi, m.in. Konradem Mazowieckim.
- Polityka zagraniczna: skoncentrowana na wschodzie. Już w 1199 wziął udział w wyprawie na Ruś Halicką. Był za młody, aby dowodzić, ale się liczy. xD W wyniku tej interwencji osadzili na tronie Romana, ale on się prędko uniezależnił od nas. Już w 1205 najechał na Małopolskę. Najazd odparty, Roman zginął, więc walki o tron Rusi Halicko-Włodzimierskiej: między Leszkiem, a Andrzejem II królem węgierskim. Włodzimierz pozostał w strefie wpływów polskich, Halicz węgierskiej i tak było do 1214, bo wtedy Polska wszystko przejęła. Plus Przemyśl. Węgrzy się zgodzili. Ale te sukcesy nie odpowiadały rzeczywistej sile Leszka, więc renegocjacje 1218 przywróciły Halicz Węgrom. No i co prawda wydał za następującego na tron Kolomana swą córkę Salomeę, ale potem inny władca i nasze wpływy słabły, a już całkiem w 1221 – Mścisław, Węgrzy ruskiego księcia na tronie osadzili, a następcą miał być syn króla węgierskiego Andrzej.
- Wzmacniała się władza Leszka w Polsce. W 1217 układ między Leszkiem Białym, Władkiem Laskonogim i Henrykiem Brodatym (poparł Konrad Mazowiecki). To pozwoliło zintensyfikować działania w Prusach.
- Prusy: już Wojciech misja chrystianizacyjna. Propagował je arcybiskup Henryk Kietlicz, od 1216 r. działał na tym polu pruski biskup Chrystian. Na zorganizowaniu obrony przed atakami pruskimi bardzo zależało Konradowi Mazowieckiemu. Leszek zainteresowany był zarówno w bezpieczeństwie granic mazowieckich, jak i w ewentualnych podbojach. Ponadto chciał iść na krucjatę. Nie chciał co prawda, bo w Palestynie nie ma piwa, ale nadarzyło się wypełnić idąc na Prusy.
- Zaproponował, że zamiast mieczem, to zrobić na granicy z Prusami targi i przy okazji wymiany dóbr szerzyć wiarę. Nietypowe podejście do sprawy, ciekawy człowiek ten Leszek.
- Ruszyły oddziały na Prusy. Dowodził Leszek, wsławiał się Brodaty, pomagał Mazowiecki. Efekty marne. Potem próbowali wzmocnić obronę granic.
- 1225 Henryk Brodaty (on księciem śląskim był) najechał na Kraków, ale odparty i znowu współpraca.
- syn Mieszka Starego
- książę wielkopolski 1202-1231, krakowski 1202 – przed 1206, oraz 1228-1231.
- Interesiły go sprawy pomorskie. 1187 rządziła tam jego siostra Anastazja, potem jego siostrzeńcy.
- Konflikt z Henrykiem Kietliczem. Abp Kietlicz – zwolennik nowych prądów w Kościele i immunitetów, czyli ulg dla dóbr kościelnych. A Władek przeciwny. 1206 ostry spór, arcybiskup go wyklął. Władek wygnał go z Wielkopolski, bo część biskupów poparła księcia. Wygnany się schronił na Śląsku i Henryka Brodatego. A przeciw stryjowi zbuntował się Władysław Odonic, bo się z biskupem porozumiał. Chciał odzyskać księstwo poznańskie. Odonicowi się nie wiedzie, też uciekł na Śląsk do Brodatego.
- 1208 załagodzono spór. Abp zdjął klątwę, a książę wynagrodził mu poniesione straty.
- Problemy wewnętrzne utrudniły Władkowi obronę ziemi lubuskiej 1209, którą zaatakowała Brandenburgia. Ale uratował tą ziemię Henryk Brodaty, pokonując margrabiego. Książę śląski zatrzymał Lubusz do 1217 r., a potem ponownie przekazał go Laskonogiemu. Po uchwałach synodu w Borzykowej, gdzie część książąt zobowiązała się do udzielania Kościołowi ulg gospodarczych i przekazania mu części sądownictwa nad ludnością podbitą, Henryk Brodaty, niechętny ustępstwom na rzecz Kościoła, zbliżył się do Władysława Laskonogiego.
- Do 1216 r. przewagę miał obóz związany z Kietliczem. Pod naciskiem arcybiskupa Laskonogi musiał zwrócić Odonicowi dzielnicę poznańską. Jednak po śmierci papieża Innocentego III, popierającego Kietlicza, znaczenie arcybiskupa zmalało. Przyspieszyło to powstawanie nowych sojuszów. W 1217 r. został zawarty układ między Władysławem Laskonogim, Henrykiem Brodatym i Leszkiem Białym. Z książętami tymi współpracował brat Leszka, Konrad Mazowiecki. Powstanie sojuszu zaktywizowało polską politykę w Prusach, jednak nie interesowała ona Laskonogiego.
- W 1223 bowiem ponownie zaczął mieć kłopoty z bratankiem w Wielkopolsce. Odonic, wspierany przez Świętopełka gdańskiego, opanował Ujście i Nakło. W 1225 landgraf Turyngii zdobył Lubusz. W tej sytuacji Laskonogi zwrócił się o pomoc do sojuszników.
...
Dywan