Słownik naszej nowomowy.pdf

Słownik naszej nowomowy

Język propagandowy przeszedł znaczną ewolucję. Od nachalnej cenzury i kłamstw zmierza w

stronę ukrytego zafałszowania, blisko spokrewnionego ze zjawiskiem „politycznej poprawności”. Ma

ona cechy orwellowskiej nowomowy, ale działa głównie na zasadzie zdecentralizowanej cenzury

nieformalnej i prania mózgów. Świat językowy wykreowany tą czy podobną metodą ma wykluczyć

możliwość sensownego i godnego wypowiadania poglądów zwalczanych przez propagandę. Próbuje

zawładnąć umysłami, a szczególnie sferą polityki, religii, życia prywatnego.

Można wyróżnić dwie operacje na słowniku, jakie cechują język współczesnej nowomowy

propagandowej, a czasami w ogóle język mediów; najbardziej są one widoczne w rzeczonej

poprawności politycznej, zabarwionej lewicowo. Pierwsza operacja, to usuwanie pewnych słów i

zastępowanie ich innymi, o wyraźnie odmiennym odcieniu albo w ogóle innego rodzaju. Kto używa

starych słów i nazywa rzeczy po imieniu, oskarżany bywa o zacofanie umysłowe oraz obrażanie ludzi.

Druga metoda polega na nadawaniu starym wyrażeniom odmiennego sensu lub przynajmniej

kontekstu, by kojarzyły się z czymś innym, niż przedtem. Dawne znaczenie znika i trudno je wyrazić;

odpowiadające mu pojęcie wypierane jest ze świadomości. Kto używa takich słów w ich innym niż

„medialne” znaczeniach, ryzykuje brak zrozumienia u odbiorców.

Operacje te mogą być nieszkodliwe lub tylko irytujące, ale bywają też groźne, i to nie tylko dla

porządku w myśleniu. Są przecież kraje i miejsca, w których mówienie „po staremu” grozi kłopotami

w pracy, potępieniem w mediach, a w skrajnych przypadkach wyrokiem. Zarazem metody te często

śmieszne w swoim zadufaniu i sztuczności; nietrudno przekłuć balon eufemizmów i ujawnić

manipulację, jeśli tylko cicha cenzura temu nie zapobiegnie (obawiam się, że dla niektórych wykazy

poniższe staną się poradnikiem cenzora...).

Proponuję tu dwie listy słów i zwrotów takiej manipulacji poddawanych: słowa eliminowane i

słowa przenicowane. Przykłady pochodzą głównie z Polski. Przy pierwszej kategorii podaję zaraz

odpowiednik starego wyrażenia w nowomowie. Przy drugiej — najpierw sens pomijany, a potem sens

zakładany przez propagandę; terminy i znaczenia propagandowe podano odpowiednim dla nich

drukiem pochyłym.

Warto też wspomnieć kategorię pokrewną: imiona i nazwy geograficzne. Współcześni wydawcy i

redaktorzy często zwalczają tradycyjne polszczenie imion cudzoziemców, czy to autorów, czy

znanych postaci (Umar zamiast Omara), a także swoiste polskie nazewnictwo geograficzne,

wyjątkowo bogate (Antakya zamiast Antiochii; Bautzen, a nie Budziszyn). Takie przedkładanie słów i

norm obcych nad polskie jest doprawdy zastanawiające.

Terminy zastępowane innymi

Termin

zamiast tego czytamy:

ANARCHIA, AWANTURY, ROZRUCHY

protesty, blokady

BEZBOŻNICTWO

krytyka Kościoła i religii

Termin zamiast tego czytamy:

BIUROKRACJA 1) administracja, służby publiczne; 2) regulacje, wprowadzanie

standardów europejskich

BOŻEK bóstwo religii politeistycznej

BRAK ZASAD 1) luz; 2) umiejętność porozumienia

CYGANIE Romowie

CZARY, MAGIA LECZNICZA bioenergoterapia, medycyna naturalna

DEKADENCJA oryginalność artystyczna

DEMORALIZOWANIE DZIECI wychowanie seksualne

DOM PUBLICZNY agencja towarzyska

DUMA NARODOWA ksenofobia, nacjonalizm, rasizm

DUSZA psychika, osobowość

DYSCYPLINA opresja, przymus

EMANCYPANTKA feministka

ETATYZM, NADMIAR PRZEPISÓW troska państwa o obywateli i gospodarkę

GANGI, BANDY grupy (przestępcze, młodzieżowe)

GŁOWA RODZINY męska dominacja

GOSPODYNI kobieta nie pracująca

GRABIEŻ MIENIA PUBLICZNEGO przekształcenia własnościowe (z kolei faktyczne przekształcenia

własnościowe są nazywane „roszczeniami właścicieli”,

„wykupywaniem majątku narodowego” itp.)

HINDUSKIE POGAŃSTWO duchowość Wschodu

INWALIDA niepełnosprawny

KARANIE DZIECI przemoc wobec dzieci

KSIĄDZ, KAPŁAN duchowny katolicki

KOMPLEMENTY, ZACHWYTY, ZALOTY molestowanie seksualne

KOMUNISTA człowiek lewicy

KOMUNISTYCZNY, SOCJALISTYCZNY, MARKSISTOWSKI postępowy

KOMUNIZM I SOCJALIZM

lewica; ich wprowadzanie to reformy

LENISTWO

brak motywacji i perspektyw

LUDY PRYMITYWNE

ludy pierwotne

MAHOMETANIZM (określenie pokazujące, że religia ta

historycznie pochodzi od Mahometa, jak

chrześcijaństwo od Chrystusa)

islam (słowo wartościujące, podsunięte przez jego sympatyków;

po arabsku „oddanie” [Bogu])

MAŁŻEŃSTWO, NARZECZEŃSTWO, ROMANS

związek

MASONERIA

— tu brak odpowiednika, bo przecież istnieje ona tylko w chorej

wyobraźni; w kontekście historycznym: wolnomularstwo

MĄŻ, NARZECZONY, KOCHANEK

partner

MIŁOŚĆ BLIŹNIEGO

altruizm, humanizm

MONOPOLE PAŃSTWOWE

służby publiczne

MORD

zabójstwo

MOTŁOCH

1) margines społeczny; 2) demonstranci

MURZYN

Afrykanin

NAŁÓG (np. alkoholowy)

choroba (np. alkoholowa)

NAWRACANIE

ekumenizm, dialog

NUMERUS CLAUSUS

akcja afirmatywna (w USA ustalanie, jaki procent Murzynów etc.

ma być przyjętych do pracy czy na studia)

Termin

zamiast tego czytamy:

OCHRONA PRZYRODY

ekologia

OJCIEC ŚWIĘTY

Watykan

PATRIOTA

nacjonalista, szowinista

PIJANY KIEROWCA

kierowca - przestępca

PIJANY PIESZY

ofiara wypadku

PIOSENKARKA

wokalistka

POBOŻNY

tradycjonalista, klerykał

PODWYŻKA PODATKÓW

reforma podatkowa

PODZIAŁ ŁUPÓW

porozumienie koalicyjne

PORNOGRAFIA

erotyka

POSADY

funkcje państwowe i samorządowe

PRAWDA I FAŁSZ

dwie sprzeczne opinie

PROPAGANDA

informacja

PROSTYTUCJA

usługi seksualne

PRYMITYWIZM

naturalność

PRYWATA

interesy jednostkowe i grupowe

PRZESTĘPCA

1) podejrzany, oskarżony; 2) więzień; 3) nieprzystosowany

społecznie

RABUNEK

1) konfiskata; 2) przywłaszczenie

RELIGIJNOŚĆ

1) duchowość; 2) fundamentalizm

ROZKŁAD MORALNY

wolność od sztucznych ograniczeń

ROZKŁAD RODZINY

1) świeckie ustawodawstwo rodzinne; 2) emancypacja kobiet

ROZWIĄZŁOŚĆ

bujne życie erotyczne

RÓWNOŚĆ WOBEC PRAWA

wyrównywanie szans (przez stwarzanie nierówności: przywilejów

dla różnych mniejszości, grup i orientacji)

RÓŻNICE MIĘDZY PŁCIAMI

dyskryminacja kobiet

SABOTAŻ

blokada dróg itp

SIŁA

przemoc

SPRAWIEDLIWOŚĆ

sprawiedliwość społeczna

SUROWOŚĆ

brutalność

ŚLĄZAK

autochton

ŚLEPY

niewidomy

ŚWIĘTO

dzień wolny

TRWONIENIE GROSZA PUBLICZNEGO

dotacje, restrukturyzacje

UŚMIERCANIE STARUSZKÓW

eutanazja

UTRATA SUWERENNOŚCI

integracja

WIARA

przekonania religijne

WIERZĄCY

wyznawca, zwolennik (katolicyzmu, chrześcijaństwa itd.)

WIERNOŚĆ ZASADOM

ekstremizm, Ciemnogród

WŁASNOŚĆ

egoistyczne posiadanie

WOLNOŚĆ GOSPODARCZA

dziki kapitalizm

WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ

zahamowania seksualne

WYRZUTY SUMIENIA

(nadmierne) poczucie winy

ZABICIE DZIECKA NIENARODZONEGO

przerwanie ciąży, zabieg, świadome macierzyństwo, prawo do

wyboru

Termin

zamiast tego czytamy:

ZABOBON

tradycyjne przekonanie

ZBOCZENIE

odmienna orientacja (preferencja) seksualna

ZŁA ORTOGRAFIA (rodzaj niewiedzy, którą należy

nadrobić)

dysgrafia, dysleksja (nieumiejętność usprawiedliwiona nawet na

studiach polonistycznych)

POPULARNE PRZESĄDY

opinia publiczna

ŻONA, NARZECZONA, KOCHANKA

partnerka

Terminy o znaczeniu zmienionym

Termin

Znaczenie pierwotne

W politycznej poprawności etc.:

ABORCJA

pocięcie na kawałki dziecka

nienarodzonego lub zabicie go w inny

sposób.

zabieg medyczny poszerzający wolność kobiet

AGENT

szpicel, donoszący na znajomych do

bezpieki itp.

Ofiara fałszowania dokumentów SB i podejrzliwości

lustratorów

ANTYSEMITYZM głupawa podejrzliwość i wrogość wobec

Żydów.

Każda krytyka postępowania Żydów

ASTROLOGIA

pogański przesąd, że nasze życie zależy

od położenia gwiazd.

Sposób określania cech osobowości

AUTORYTET

człowiek mądrzejszy i lepszy.

Osoba znana z mediów

BEZPIECZEŃSTWO skuteczna ochrona mieszkańców kraju

przed przestępcami i najeźdźcami.

Policja polityczna i jej dbałość o spokojne życie rządzących

CŁO

podatek od towaru na granicy,

niekorzystny dla krajowego konsumenta.

Opłata na granicy korzystna dla krajowych producentów i

współtworząca dochody państwa

DEKOMUNIZACJA usunięcie komunizmu z polityki,

gospodarki i sposobu myślenia.

Zemsta na członkach PZPR i podobnych partii

DEMOKRACJA władza obywateli.

System biurokratyczny, w którym niektóre posady obsadza

się przez głosowanie

DZIEDZICZENIE prawowite otrzymanie rzeczy po

zmarłych bliskich.

Wzbogacenie się bez własnych zasług

FALA W WOJSKU skutek nieudolności i lenistwa

dowódców oraz braku dyscypliny.

Skutek złych warunków w wojsku

FASZYZM

autorytarny i korporacyjny ustrój Włoch

za Mussoliniego.

1) Dawniej synonim totalitaryzmu niekomunistycznego, np.

nazizmu; 2) obecnie także epitet pod adresem orientacji

prawicowej akcentującej godność narodową

GAZETA

dziennik, popularne czasopismo

informacyjne lub rozrywkowe.

Autorytet, kształtujący opinie czytelników

HISTORIA

rzetelnie opisana przeszłość, która

pomaga zrozumieć teraźniejszość i

zbudować ludzką tożsamość.

Przedmiot zainteresowań przeciwników postępu

HOMOSEKSUALIZM naganne moralnie zboczenie płciowe. Równouprawniona orientacja seksualna

INTELEKTUALISTA zarozumiały uczony teoretyk,

wypowiadający się publicznie na

rozmaite tematy.

Autorytet intelektualny i moralny

Termin

Znaczenie pierwotne

W politycznej poprawności etc.:

KAPITALIZM

ustrój oparty na wolności

gospodarowania i ochronie własności

prywatnej.

Ustrój, w którym właściciele wyzyskują pracowników i

płacą zbyt niskie podatki

KARA ŚMIERCI wymierzenie sprawiedliwości okrutnemu

zbrodniarzowi.

Egzekucja przerażonego człowieka, który już nikomu nie

może zaszkodzić

KOMUNIZM

oparty na marksizmie totalitarny

kolektywizm z monopartyjnym

systemem rządów, wrogi wolności

ludzkiej i własności prywatnej.

Ustrój troski o zwykłych ludzi, unikający wad kapitalizmu,

choć popadający w pewne wypaczenia

KONSERWATYZM postawa zmierzająca do zachowania i

upowszechnienia dorobku przeszłości w

zakresie życia społecznego i umysłowego

(termin z zakresu nauk politycznych).

Wstecznictwo, nienowoczesność, wrogość wobec postępu

(termin ogólnikowy i obelżywy)

KOŚCIÓŁ

pochodząca od Jezusa Chrystusa

społeczność religijna złożona z ludzi

ochrzczonych i wyznających wspólną

wiarę, której nauczają papież i biskupi.

Organizacja grupująca księży (w liczbie mnogiej, KOŚCIOŁY:

wszelkie grupy i grupki uważające się za chrześcijańskie)

KULTURA

EUROPEJSKA

najbogatsza kultura światowa.

Imperialistyczne zagrożenie dla innych kultur

LEWICA

komuniści i socjaliści, orientacja

polityczna dążąca (gdy jest u władzy) do

wzrostu roli państwa zwanego

„opiekuńczym” oraz biurokracji, jak też

do ograniczenia wolności, własności

prywatnej i religii.

Siły postępu i obrońcy ludzi biedniejszych

LIBERALIZM

koncepcja ustrojowa akcentująca

wolność jednostek, także w sferze

gospodarki.

Lewicowość, tolerancja, swoboda obyczajów

LUSTRACJA

oczyszczenie warstw rządzących z

byłych i obecnych szpiclów.

Krzywdzące dla wielu osób rozliczenia z nieaktualną

przeszłością

MŁODZIEŻ

młode osoby, które wyszły już z

dzieciństwa, ale są zbyt niedojrzałe, by

uznać je za dorosłe.

Ludzie młodzi, dynamiczni, nowocześni

MNIEJSZOŚĆ

NARODOWA

grupa obywateli z powodu swojego

poczucia narodowego dystansująca się

od narodu przeważającego w danym

państwie.

Grupa narodowa zasługująca na uprzywilejowanie w

porównaniu z innymi

NARKOMAN

człowiek zdegenerowany z powodu

nadużywania środków odurzających.

Chory wymagający opieki finansowanej ze środków

publicznych

NATURALNE

PLANOWANIE

RODZINY

metody decydowania o posiadaniu (lub

nie) dzieci, obywające się bez

stosowania środków mechanicznych i

chemicznych.

Właściwa katolikom niechęć do pigułki i prezerwatywy.

NAZIZM

skrót od „narodowy socjalizm”, w

hitleryzmie połączenie nacjonalizmu z

socjalizmem.

Skrajna antysemicka prawica niemiecka

OCHRONA

PRZYRODY

działania mające na celu zachowanie

przyrody, by mogli z niej bez szkody

korzystać ludzie.

Wykluczanie ludzi z przyrody

PACYFIZM

wymigiwanie się od służby wojskowej. Szlachetna troska o pokój

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: