Starożytny Rzym.docx

Starożytny Rzym

Otóż Rzym wedle legendy założony został w 753 r. p.n.e. Pierwsze dwa
wieki istnienia upłynęły pod rządami etruskich królów. Schyłek monarchii
datuje się na rok 509 p.n.e., kiedy to doszło do buntu arystokracji i
wygnania ostatniego króla - Tarkwiniusza Pysznego. Niemałą w tym rolę
odegrał Lucjusz Iunius Brutus. Od tego wydarzenia w Rzymie ustanowiono
nowy ustrój - republikę arystokratyczną.

Res publika, czyli "rzecz publiczna", "rzecz pospolita" to ustrój oparty
na rządach wybieranych przez ogół obywateli urzędników. Urzędnicy ci,
wybierani są na określony okres czasu, tzw. kadencję, są również
odpowiedzialni za prowadzoną przez siebie politykę przed ciałami
ustawodawczymi.

W republice rzymskiej władza spoczywała w rękach dwóch konsulów,
wybieranych na okres jednego roku przez zgromadzenie ludowe. W zasadzie
prawa polityczne należały pierwotnie do grupy społecznej patrycjuszy,
którzy skupiali w swych rękach większości ziemi uprawnej. W takiej
sytuacji niższa grupa społeczna - plebejusze - podniosła w 494 r. p.n.e.
bunt, który stał się początkiem wielowiekowej walki plebsu o zrównanie w
prawach z patrycjatem. Już podczas pierwszego buntu plebejusze uzyskali
prawo powoływania specjalnego urzędnika, reprezentującego interesy plebsu
- trybuna ludowego. Trybun miał prawo veta wobec wszystkich
niekorzystnych dla ludu uchwał senatu.

Stopniowo plebejusze uzyskali dostęp do wszystkich urzędów oraz kolegiów
kapłańskich, czego ostatnim aktem było uznanie w 367r. p.n.e., prawa do
piastowania przez plebs urzędu konsula.

W republice rzymskiej obowiązywało spisane około 450r. p.n.e. prawo XII
tablic, które legło u podstaw wszystkich późniejszych systemów prawnych.

Oficjalnie władzę w republikańskim Rzymie inspirował lud, a swoją wolę
wyrażał na zgromadzeniach ludowych. Zgromadzenie przyjmowało lub
odrzucało uchwały senatu, wybierano najważniejszych urzędników
państwowych. Wszystkie niemal urzędy były kolegialne i jednoroczne.
Wyjątkiem od reguły były urzędy cenzorów i dyktatora.

Cenzorów było dwóch i sprawowali urząd przez 5-cio letnią kadencję. W ich
kompetencjach leżało przeprowadzanie spisu obywateli według klas
majątkowych, sporządzanie listy senatorów oraz czuwanie nad moralnością
obywateli.

Dyktator był wybierany w nadzwyczajnych sytuacjach zagrożenia państwa na
okres 6 miesięcy. Dyktatora wybierał senat i przez okres sprawowania
funkcji skupiał w swoich rękach pełnię władzy.

Do obowiązków konsulów należała troska o władzę wykonawczą, którą
sprawowali. W ich rękach była też władza wojskowa oraz dbanie o życie
religijne państwa. Zastępcami konsulów byli pretorzy, których podstawowym
obowiązkiem była troska o porządek prawny w państwie.

Ważnej jest Dominiko, że najistotniejszą jednak rolę w ustroju
republikańskiego Rzymu odgrywał senat, w skład, którego wchodziło 300
członków, byłych urzędników. Godność senatorska była dożywotnia, co przy
jednorocznych kadencjach większości urzędów rzymskich było gwarantem
ciągłości władzy. Teoretycznie konsul zwracał się do senatu z prośbą o
radę, jednak w praktyce nie mógł zrobić niczego wbrew stanowisku senatu.

To senat decydował o wojnie i pokoju, budżecie państwa oraz polityce
zagranicznej i właściwie sprawował faktyczną władzę w republice
rzymskiej.

W II wieku p.n.e. republika pogrążyła się w kryzysie
społeczno-politycznym. Wskutek znacznego powiększenia terytorium państwa
system polityczny republiki stał się po prostu niewygodny. Prócz tego
pojawiły się silne napięcia społeczne, szczególnie żądano reformy
agrarnej. Próbę przeprowadzenia takiej reformy podjęli się bracia
Grakchowie, jednak ich działania zakończyły się całkowitą klęską.
Rozpoczął się okres tzw. "rewolucji rzymskiej", która trwała aż do 27r.
p.n.e., a jej ostatecznym efektem była likwidacja ustroju
republikańskiego i zastąpienie go monarchicznym cesarstwem.

Niemałą rolę w upadku republik odegrał Gajusz Juliusz Cezar, przeciwnik
senatu, który ogłosił się dyktatorem, zwycięzca wojny domowej z lat 49-45
p.n.e. Cezar został zamordowany w wyniku spisku 15 marca 44 r. p.n.e.,
jednak przemiany ustrojowe były już nieuniknione i nawet śmierć dyktatora
nie mogła ich powstrzymać.

Po usunięciu Cezara rozpętała się wojna o przejęcie władzy po
zamordowanym, którą wygrał spokrewniony z Cezarem Gajusz Oktawiusz, który
po przyjęciu jedno władztwa przyjął imię Oktawiana Augusta.