UBEZPIECZENIA W TURYSTYCE
                                      WYKŁAD II

PODSTAWY UBEZPIECZEŃ (idea, historia, źródła prawa,

                podstawowe pojęcia, podział ubezpieczeń).

1.     IDEA, ZADANIA I FUNKCJE  UBEZPIECZEŃ. 

Wszystkie procesy gospodarcze, cała rzeczywistość funkcjonuje w warunkach niepewności, związanych z występowaniem rozmaitych zdarzeń, w tym także zdarzeń losowych. One z kolei są skutkiem obiektywnych zagrożeń czyli ryzyk, których nie da się uniknąć i przewidzieć. Ryzyka te związane są nie tylko z działalnością gospodarczą, ale zagrażają też zdrowiu i życiu człowieka. Przed negatywnymi finansowo – materialnymi skutkami tych ryzyk można się zabezpieczyć na dwa sposoby:

a)      indywidualnie gromadzić środki finansowe na pokrycie strat;

b)     przenieść finansowego ciężaru „na kogoś innego” (ubezpieczenie).

GŁÓWNE ZADANIA UBEZPIECZEŃ.

W sferze procesów gospodarczych głównym zadaniem ubezpieczeń jest przywrócić jednostce ekonomiczną i gospodarczą pozycję (ujęcie mikroekonomiczne), a także zabezpieczyć w miarę równomierne i stabilne funkcjonowanie całej gospodarki (ujęcie makroekonomiczne).

              W sferze społecznej ubezpieczenia gospodarcze oraz osobowe mają łagodzić proces zubożenia na skutek negatywnych zdarzeń losowych oraz niedostatecznego zabezpieczenia starości z tytułu niskich świadczeń państwowych.

1.1.              ZDARZENIA LOSOWE  w sferze ubezpieczeń to  zdarzenia, które występują ze 

         statystyczną prawidłowością, są nadzwyczajne i niezależne od  woli osób nimi

         dotkniętych.

        WYPADEK UBEZPIECZENIOWY to zdarzenie losowe objęte działalnością 

        ubezpieczeniową (umową), z którego nastąpieniem zakład ubezpieczeń  zobowiązany 

        jest spełnić świadczenie (odszkodowanie) ubezpieczeniowe).

1.2.              IDEA UBEZPIECZEŃ polega na tworzeniu z opłat (składek) specjalnego funduszu 

        ubezpieczeniowego przez jednostki (przedsiębiorstwa, osoby fizyczne) w celu  

        zabezpieczenia się przed skutkami zdarzeń losowych. 

        Zdarzenia losowe

        Ubezpieczający     

       (Poszkodowani)

                                                  Zgłoszenia   szkód                       Odszkodowania     

                                                                                              (świadczenia)

             Fundusz

       ubezpieczeniowy

                   Składki  

CECHY FUNDUSZU UBEZPIECZENIOWEGO:    

1.Tworzenie       -    zdecentralizowane.

2.Zarządzanie    -    centralne.

3.Koszty jednostki  -  zminimalizowane.

4.Kompensacja strat i potrzeb  – wielokrotnie wyższa niż koszty.        

1.3.              FUNKCJE UBEZPIECZEŃ.

      Ubezpieczenia są konstrukcją celową, która ma zaspokajać określone potrzeby podmiotów gospodarczych i ludności, przy czym potrzeby te należy rozpatrywać w ujęciu mikro- i makroekonomicznym oraz gospodarczym i społecznym.

Wyróżnia się następujące funkcje ubezpieczeń:

a)     OCHRONNA polega na gotowości przejęcia przez zakład ubezpieczeń materialnych

      (finansowych) skutków zdarzeń losowych (wypadków ubezpieczeniowych).

b)     PREWENCYJNA to działalność zmierzająca do zmniejszenia szkód przez

      ograniczanie ich rozmiarów, liczby, częstotliwości i prawdopodobieństwa zaistnienia 

              „ryzyka”, a w tym:

                  -  materialna (finansowanie szkoleń, przeglądów techn.);

                  -  niematerialna (legislacyjna) – polega na formułowaniu klauzul ograniczających  

   odszkodowania (udział własny, zwyżki, zniżki, regres);

                 -  finansowa (redystrybucyjna, fiskalna, lokacyjna, stymulacyjna);

                  -  kontrolna (kontrola postępowania z ubezpieczonym przedmiotem);

1.4.              ZADANIA UBEZPIECZEŃ, oprócz zapewnienia poczucia bezpieczeństwa, 

         polegają na :

        a)  kompensacji uszczerbku w majątku, powstałego wskutek

               zdarzeń losowych;

         b)   złagodzeniu ujemnych skutków zdarzeń losowych w

               odniesieniu do zdrowia, życia, niezdolności do pracy;

         c)  poprawy sytuacji majątkowej przez system emerytalny, rentowy;

d)  zapewnieniu ciągłości i trwałości procesu wytwórczego (przywrócenie zdolności

      produkcyjnej, usługowej, handlowej).

1.       

2.  HISTORIA  UBEZPIECZEŃ.

W literaturze ubezpieczeniowej nie znajdziemy zgodności co do periodyzacji dziejów ubezpieczeń. Biorąc pod uwagę ideę ubezpieczeń jako ujemnych skutków zdarzeń losowych, można znaleźć ślady przeciwdziałania samym zdarzeniom jak i ich negatywnym skutkom. Związek ubezpieczeń ze stosunkami społecznymi i gospodarczymi daje się zauważyć już w czasach starożytnych aż po współczesne ubezpieczenia prowadzone przez wielkie wyspecjalizowane zakłady i koncerny ubezpieczeniowe.

Biorąc to pod uwagę historię ubezpieczeń można podzielić na 4 podstawowe okresy:

2.1. OD STAROŻYTNOŚCI DO I  POŁ. XIV WIEKU.

-   2500 r.p.n.e.  - wzajemna pomoc w pokrywaniu kosztów  pogrzebu wśród    

                kamieniarzy egipskich;

-   czasy Hammurabiego (1750 r.p.n.e.) – wspólne, umowne pokrywanie strat 

                uczestników karawan;

              -  Fenicja i Grecja – wspólnoty pokrywające straty w transporcie morskim;

-  w średniowieczu wspólnoty zawodowe tworzyły już fundusze i wypłacały

               świadczenia w razie wypadków oraz śmierci i chorób.

2.2.  OKRES DRUGI  (II POL. XIV – XVII WIEK).

              - pierwsze transakcje kupna renty (za wybudowanie kościoła)

              - najstarsze umowy ubezpieczenia morskiego (1347 rok w Genui, 1384 rok w Pizzie, 

              1397 rok we Florencji);

           -  XV wiek w Niemczech powstają kasy ogniowe, powodziowe, czasem przymusowe;

-  XVI wiek centrum żeglugi przesuwa się z Morza Śródziemnego poprzez Hiszpanię, 

               Portugalię do Anglii;.

-  XVII wiek powstaje z nieformalnej grupy ubezpieczycieli morskich słynny Lloyd’s 

               (zjednoczone towarzystwa ubezpieczeniowe);

2.3. OKRES TRZECI  (XVIII – XIX WIEK).

              -  silny rozwój gospodarki kapitalistycznej oraz finansowej, w tym ubezpieczeń;

            -  powstają szersze terytorialnie i kapitałowo organizacje ubezpieczeniowe;

              -  rozwijają się także działy, grupy i rodzaje ubezpieczeń.

2.4. OKRES CZWARTY (OD XIX WIEKU).

              Coraz większe znaczenie ubezpieczeń w gospodarce. Ubezpieczenia stają się „przemysłem ubezpieczeniowym”. Wzrasta udział wysokości składek w PKB, wielkość składki na 1 mieszkańca.

              -  początkowo powstają tzw. „POOLE” dla określonego ryzyka lub grup ryzyka,

-  w końcu XIX wieku powstają porozumienia kartelowe (wspólne stawki, treści  

                warunków ubezpieczeń, prowizje).

-  na początku XX wieku powstają koncerny (zakłady ubezpieczeń tracą tu

               samodzielność finansową zachowując osobowość prawną).

              -  obecnie, nowym zjawiskiem są fuzje koncernów ubezpieczeniowych

2.5.    HISTORIA UBEZPIECZEŃ W POLSCE.

   -   w XV wieku na Górnym Śląsku dla ryzyk wypadkowych powstają na zasadzie 

                wzajemności „kasy i spółki brackie”.

-  na przełomie XV i XVI wieku powstają kasy ogniowe i  „groblowe” na Żuławach i 

               Wielkopolsce.

-  dnia 21 kwietnia 1803 roku powstaje TOWARZYSTWO  OGNIOWE DLA 

               MIAST W PRUSACH POŁUDNIOWYCH.

          To umowna data powstania ubezpieczeń na ziemiach polskich.

              -  dnia 3 września 1920 roku „Warta” Towarzystwo Reasekuracyjne.

-  dnia 23 czerwca 1921 roku powstaje Polska Dyrekcja Ubezpieczeń Wzajemnych 

               (PDUW), od 1927 roku PZUW.

-   lata 1944-1946 wznowienie działalności przez PZUW, Zakład Ubezpieczeń

    Wzajemnych w Poznaniu oraz Wartę,

-  20 wrzesień 1984 rok rozporządzenie Min. Finansów zezwalające na istnienie wielu 

    państwowych zakładów ubezpieczeń.

            -  1988 rok powstają spółdzielcze „WESTA” i „POLONIA”

              -  1989 rok powstaje spółdzielcza „POLISA”.

-  28 lipiec 1990 rok – ustawa o działalności ubezpieczeniowej (dopuszczenie na rynek

               prywatnych zakładów ubezpieczeniowych).

3. ŹRÓDŁA PRAWA.

Prawo ubezpieczeń gospodarczych, w przeciwieństwie do większości podstawowych gałęzi prawa, nie ma swojego kodeksu. Stąd źródła prawa w tej dziedzinie są mocno rozproszone i znajdują się w wielu ustawach, rozporządzeniach i  zarządzeniach. Wszystkie wymienione niżej źródła prawa ubezpieczeniowego były z związku z przemianami polskim wielokrotnie nowelizowane i zmieniane.

                            a)  Kodeks Cywilny art.. 805 – 834).

                b) Ustawa z dnia 28 lipca 1990 roku o działalności ubezpieczeniowej (tekst         

                              jednolity w Dz.U. nr.  11/1996 poz 62)

                            c)  Kodeks Morski.

                            d)  Ustawa z dnia 15.11.1984 roku Prawo przewozowe.

                            e)  Ustawa z dnia 07.07.1994 roku Prawo budowlane.

                            f)  Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej.

3.1.            UMOWA UBEZPIECZENIOWA jest najczęściej rodzajem umowy gospodarczej lub konsumenckiej. Stąd też podstawowe jej regulacje zawiera Kodeks Cywilny w artykułach 805-834.

              Wszystkie ubezpieczenia mają następujące cechy:

                            -  są umowne;

                            -  są odpłatne;

-          są dwustronnie zobowiązujące

3.1.1.      Podstawowe definicje.

          a) „Przez UMOWĘ UBEZPIEZPIECZENIA  (art.. 805 k.c.) zakład ubezpieczeń    

                zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w

                umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę”.

          b) UBEZPIECZAJĄCY to osoba fizyczna, prawna lub inna jednostka organizacyjna 

               nie posiadająca osobowości prawnej, która zawiera umowę ubezpieczenia i jest 

               zobowiązana do zapłacenia składki ubezpieczeniowej.             

               Drugą stroną umowy jest zakład ubezpieczeń.

c)      UBEZPIECZONY to osoba, której mienia, życia lub zdrowia dotyczy określone 

      ubezpieczeniem zdarzenie losowe (której przedmiotem ubezpieczenia jest …).

              Ubezpieczony może być stroną umowy ubezpieczeniowej.

              Często ubezpieczony i ubezpieczający jest tą samą osobą.

d)     UPOSAŻONY (uprawniony, beneficjent) to osoba uprawniona do otrzymania 

      określonego w umowie ubezpieczenia odszkodowania lub świadczenia (art..831 k.c.).

e)      SUMA UBEZPIECZENIA to umówiona kwota określona w umowie ubezpieczenia 

      stanowiąca górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

      Suma gwarancyjna w ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej to górna  

      granica do której zakład ubezpieczeń odpowiada za skutki każdego zdarzenia bez     

      względu na ilość szkód.

f)       FRANSZYZA INTEGRALNA to wartość szkody (określona kwotowo lub

      procentem sumy ubezpieczenia), za którą zakład ubezpieczeń nie odpowiada.

...