Rotacyzm
O wadach (defektach) wymowy mówimy wtedy, gdy odbiega ona od normy fonetycznej ogólnie przyjętej w danym języku. Wady te obejmują szeroką gamę odchyleń od normy, poczynając od drobnych nieprawidłowości w realizacji poszczególnych głosek, aż po ciężkie wady, które utrudniają kontakt z otoczeniem i powodują złe przystosowanie jednostki do życia społecznego.Ze względu na potrzeby artykułu poniżej zostanie przedstawiona wada wymowy zwana rotacyzmem.
Wadliwa wymowa dźwięku „r” nazywana jest rotacyzmem lub reraniem. Jest to jedna z częstszych wad wymowy, występujących u dzieci, a także u dorosłych. Opuszczanie głoski „r” określa się mianem mogirotacyzmu, wymawianie zamiast „r” jakiegoś innego dźwięku, np. „l” określa się jako pararotacyzm, natomiast zniekształcone formy „r” określane są mianem rotacyzmu właściwego.
W obrębie rotacyzmu właściwego najczęstsze są następujące formy wadliwe:
rotacyzm uwularny, inaczej języczkowy (tzw. „r” francuskie) jest najczęstszą formą rerania, drgania wywołane są przez mały języczek
rotacyzm lateralny (boczny) - ma wyjątkowo nieprzyjemne brzmienie, wywołane przeciskaniem się powietrza między boczną krawędzią języka a dziąsłem górnym
labialny (wargowy) - powstaje, gdy drgania wykonywane są obydwiema wargami (r dwuwargowe - bialabialne) lub jeśli drgania wykonuje górna warga zbliżona do dolnych siekaczy, czy też dolna - przy siekaczach górnych (r – wargowo – zębowe)
międzyzębowy - (interdentalny) powstaje przy drganiach czubka języka wsuniętego między zęby
welarny (krtaniowy)
faryngealny (gardłowy) - wytwarzany jest między obsadą języka a tylną ścianą gardła
policzkowy - jest rzadko spotykaną odmianą o nieprzyjemnym brzmieniu, wywołanym drganiami policzków
Określenia poszczególnych rodzajów rotacyzmu właściwego są terminami kinetycznymi, wskazującymi na sposób powstawania wadliwej artykulacji głoski „r”. Rotacyzm właściwy wymaga, odwrotnie niż opuszczanie lub zastępowanie głoski „r” przez j oraz l stanowiącymi rozwojowe formy „r”, wczesnej interwencji logopedycznej. Głoska „r” jest dźwiękiem trudnym pod względem artykulacyjnym i pojawia się zwykle najpóźniej w zasobie dźwiękowym dziecka, czasem dopiero między 5. a 6. rokiem życia, co można uznać za prawidłowość, zwłaszcza w przypadku, gdy dziecko zaczęło mówić stosunkowo późno. Wcześniej bywa zastępowana kolejno przez głoski j, l, które są formami rozwojowymi głoski „r”.
Z dzieckiem, które nie wymawia w ogóle „r” lub zastępuje je inną głoską ćwiczenia można rozpocząć dopiero koło 6 roku życia. Do tego czasu dziecko ma prawo nie wymawiać „r”. Jeżeli natomiast dziecko zniekształca „r” w jakiś sposób opisany powyżej, to znaczy, że ma wadę wymowy, i w tym wypadku nauczanie poprawnego „r” należy rozpocząć możliwie jak najwcześniej. Spółgłoska „r” jest głoską przedniojęzykowo- dziąsłową, drżącą, ustną, twardą i dźwięczną. Przy jej wymowie koniuszek języka wibruje przy górnych dziąsłach...
Paulinka99