GM_Wos_Materialy_dodatkowe.pdf

Ustrój Polski

Proces ustawodawczy

• Forma rzàdów: republika

• Ustrój terytorialny: paƒstwo unitarne

(podzia∏ na 16 samorzàdowo-rzàdowych

województw)

• System rzàdów: parlamentarno-gabinetowy

zracjonalizowany; elementy racjonalizujàce:

– silna pozycja premiera

– wzmocniona pozycja prezydenta

Inicjatywa ustawodawcza

• Pos∏owie (grupa 15 pos∏ów,

komisje sejmowe) • Senat

• Prezydent • Rzàd • 100 tys.

obywateli

Marsza∏ek Sejmu

W∏adza ustawodawcza

(legislatywa)

W∏adza wykonawcza

(egzekutywa)

odrzucenie

projektu

Sejm (pierwsze czytanie)

(g y )

Elektorat

wybory

bezpoÊrednie

ory

wybory

bezpoÊrednie

wybory

bezpoÊrednie

ory

poÊrednie

Sejm (drugie czytanie)

poÊrednie

bezp

Parlament dwuizbowy

P rezydent

– po siada inicjatyw´ ustawodaw-

cz à i prawo weta wobec ustaw

– re prezentuje paƒstwo w stosun-

ka ch mi´dzynarodowych

– po wo∏uje wysokich urz´dników

pa ƒstwowych

P rezydent

icjatyw´ usta

odrzucenie

projektu

Sejm (trzecie czytanie)

Sejm

460 pos∏ów

– majà prawo zmiany Konstytucji

– uchwalajà ustawy

– wybierajà sk∏ad innych organów

paƒstwa

uchwalenie ustawy

skraca

kadencj´

obu izb

brak

poprawek

Senat

zg∏oszenie

poprawek

lub wniosku

o odrzuceniu

ustawy

powo∏uje

premiera,

a na jego

wniosek

ministrów

zwo∏uje

Rad´

Gabinetowà

Marsza∏ek

Sejmu

Sejm

Prezydent RP

wniosek

Trybuna∏

Konstytucyjny

podpisuje ustaw´

i zarzàdza jej og∏oszenie

weto

Zgromadzenie

Narodowe

– uznaje prezydenta

za niezdolnego

do pełnienia funkcji

z powodu stanu

zdrowia

– stawia prezydenta

w stan oskar˝enia

przed Trybuna∏em

Stanu

enie

Premier

– organizuje prace rzàdu

i nimi kieruje

– koordynuje i kontroluje

prace cz∏onków rzàdu

Rzàd

– prowa dzi polityk´ wewn´-

trznà i zagranicznà paƒstwa

– wykon uje ustawy i posiada

inicjat yw´ ustawodawczà

– uchwa la projekt bud˝etu

i go re alizuje

weto

kontroluje

rzàd

– o

Sejm

uznanie

ustawy za

zgodnà

z Konstytycjà

uznanie ustawy

za niezgodnà

z Konstytycjà

(ustawa

upada)

Rada

Gabinetowa

Sejm nie zdo∏a∏

odrzuciç weta

(ustawa upada)

Prezydent RP podpisuje ustaw´

Publikacja w Dzienniku Ustaw

Organizacja Sejmu i Senatu

Marsza∏ek Sejmu/Senatu

nadzór

nad pracami

• przewodniczy obradom Sejmu/Senatu

• reprezentuje izb´ na zewnàtrz

– kieruje pracami izby

• zwo∏uje posiedzenia Sejmu/Senatu

zwo∏ywanie posiedzeƒ,

przewodniczenie

obradom

funkcje

pomocnicze

i doradcze

zwo∏ywanie posiedzeƒ,

przewodniczenie

obradom

Komisje sejmowe/senackie

Prezydium Sejmu/Senatu

(marsza∏ek i wicemarsza∏kowie)

Konwent Seniorów

(marsza∏ek, wicemarsza∏kowie,

przewodniczàcy klubów)

• rozpatrywanie spraw b´dàcych

przedmiotem obrad Sejmu/Senatu

• wyra˝anie opinii w sprawach

przekazanych pod ich obrady

• ustala plan pracy Sejmu/Senatu

• zleca komisjom rozpatrzenie

okreÊlonych spraw

i koordynuje ich dzia∏ania

• dokonuje wyk∏adni regulaminów

• opiniuje projekty planu prac izby

• opiniuje projekty porzàdku obrad

funkcje

doradcze

wybór

Pos∏owie/Senatorowie

wyb

wybory

bezpoÊrednie

wyb

bezp

Senat

100 senatorów

skraca

Zgr

Partie polityczne w Polsce

Prezydenci III RP

Wojciech Jaruzelski

Nazwa

Charakterystyka

Logo

1989–1990

– partia centroprawicowa, konserwatywno-liberalna

– przywódca: Donald Tusk

– postulaty programowe: budowa silnego paƒstwa opartego na gospodarce wolno-

rynkowej i zasadach konkurencji, obni˝enie podatków i ograniczenie administracji

paƒstwowej

Lech Wa∏´sa

1990–1995

Platforma

Obywatelska

Aleksander KwaÊniewski

1995–2005

Lech Kaczyƒski

od 2005 r.

– partia prawicowa, konserwatywna

– przywódca: Jaros∏aw Kaczyƒski

– postulaty programowe: budowa silnego, bezpiecznego i wolnego od korupcji paƒ-

stwa, lustracja – ujawnienie wspó∏pracowników s∏u˝b specjalnych PRL

Prawo

i SprawiedliwoÊç

Premierzy Polski po 1989 roku

– partia lewicowa, socjaldemokratyczna

– przywódca: Grzegorz Napieralski

– postulaty programowe: zmniejszenie ró˝nic spo∏ecznych, pomoc najubo˝szym, ochro-

na praw pracowniczych i równouprawnienie kobiet, rozdzia∏ KoÊcio∏a od paƒstwa

Tadeusz Mazowiecki

1989–1991

Sojusz Lewicy

Demokratycznej

Jan Krzysztof Bielecki

1991

Jan Olszewski

1991–1992

Polskie

Stronnictwo

Ludowe

– partia centrowa, ch∏opska

– przywódca: Waldemar Pawlak

– postulaty programowe: wsparcie polskiego rolnictwa, wszechstronny rozwój obsza-

rów wiejskich, rozwój ma∏ej i Êredniej przedsi´biorczoÊci

PSL

Waldemar Pawlak

1992

Hanna Suchocka

1992–1993

– partia lewicowa, ch∏opska

– przywódca: Andrzej Lepper

– postulaty programowe: poprawa sytuacji ˝yciowej najubo˝szych grup spo∏ecznych,

wspieranie rozwoju rolnictwa

Waldemar Pawlak

1993–1995

Samoobrona RP

Józef Oleksy

1995–1996

W∏odzimierz Cimoszewicz

1996–1997

– partia prawicowa, narodowa

– przywódca: Roman Giertych

– postulaty programowe: interwencja paƒstwa w gospodark´ i ochrona polskiej w∏a-

snoÊci, ochrony tradycyjnych wartoÊci: rodziny, patriotyzmu, religii, wolnoÊci i w∏a-

snoÊci

Jerzy Buzek

1997–2001

Liga

Polskich Rodzin

Leszek Miller

2001–2004

Marek Belka

2004–2005

Kazimierz Marcinkiewicz

2005–2006

Rodzaje systemów partyjnych

Jaros∏aw Kaczyƒski

2006–2007

Donald Tusk

od 2007 r.

Rodzaje systemów partyjnych

System jednopartyjny

(monopartyjny)

• Istnieje tylko jedna legalna partia polity-

czna (brak opozycji).

• Taki system jest charakterystyczny dla

paƒstw totalitarnych.

• Odmianà tego systemu jest system partii

hegemonicznej, w którym istnieje wiele

partii, jednak sà one podporzàdkowane

partii rzàdzàcej. Obecnie wyst´puje on

w Chinach.

System dwupartyjny

• W wyborach dwie partie polityczne majà

realne szanse na wygranà. Ta, która

wygra, tworzy rzàd, a przegrywajàca

przechodzi do opozycji.

• W tym systemie mogà istnieç tak˝e inne

partie polityczne, które jednak nie liczà

si´ w rozgrywce o w∏adz´.

• System ten wyst´puje mi´dzy innymi

w Stanach Zjednoczonych (Partia

Demokratyczna i Partia Republikaƒska).

System dwupartyjny

m dwupart

System wielopartyjny

(pluralistyczny)

• Istnieje wiele partii politycznych, które

rywalizujà o w∏adz´. Ta partia, która

wygra wybory, tworzy rzàd. Gdy jednak

nie zdob´dzie wi´kszoÊci, w parlamencie

tworzy koalicj´ z innà partià.

• System taki istnieje w wi´kszoÊci paƒstw

demokratycznych.

Rzecznicy Praw Obywatelskich

Ewa ¸´towska

• W w

m dwupart

wie partie p

ajà

1987–1992

Tadeusz Zieliƒski

1992–1996

Adam Zieliƒski

1996–2000

Andrzej Zoll

2000–2006

Janusz Kochanowski

od 2006 r.

System oÊwiaty w Polsce

Studia doktoranckie

Studia podyplomowe

Jednolite

studia

magisterskie

Wy˝sze studia uzupe∏niajàce (magisterskie)

Szkoły pomaturalne

i policealne

Wy˝sze studia zawodowe (licencjackie)

MATURA

Liceum

ogólnokszta∏càce

3 lata

Liceum

profilowane

3 lata

Technikum

4 lata

Liceum

uzupełniajàce

2 lata

Technikum

uzupełniajàce

3 lata

Zasadnicza szko∏a zawodowa

2–3 lata

Gimnazjum 3 lata

Szkoła podstawowa 6 lat

Integracja europejska

Frankfurt nad Menem

Islandia

Europejski

Bank Centralny

Bruksela

Wyspy

Owcze

Komisja Europejska

Rada Unii Europejskiej

Finlandia

Estonia

Luksemburg

Trybuna∏

SprawiedliwoÊci

Dania

¸otwa

Litwa

Rosj a

Strasburg

Irlandia Wielka

Brytania

Parlament

Europejski

Bia∏oruÊ

Holandia

Belgia

Polska

Niemcy

Ukraina

Luksemburg

Czechy

Szwajcaria

Austria

W´gry

Daty przystàpienia

poszczególnych paƒstw

do Unii Europejskiej:

Francja

Chorwacja

Rumunia

BoÊnia

i Hercegowina

Serbia

1958

Bu∏garia

Czarnogóra

1973

1981

Korsyka

Hiszpania

Macedonia

1986

1995

2004

2007

siedziba organów UE

paƒstwa nale˝àce do strefy euro (2008 r.)

Sardynia

Grecja

Turcja

1. San Marino

2. Monako

3. Watykan

Sycylia

Malta

Kreta

Cypr

Poziom demokracji na Êwiecie w 2007 roku wed∏ug organizacji Freedom House

Paƒstwa:

demokratyczne

cz´Êciowo demokratyczne

niedemokratyczne

S∏owenia

Prawa i obowiàzki pracownika i pracodawcy

Pracodawcy

Pracownika

Obowiàzki

• zaznajamianie pracowników z zakresem obowiàzków, uprawnieniami oraz sposo-

bem wykonywania przez nich pracy

• przeciwdzia∏anie dyskryminacji w zatrudnieniu (ze wzgl´du na wiek, p∏eç, narodo-

woÊç, religi´ itp.)

• zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

• terminowe wyp∏acanie wynagrodzeƒ

• u∏atwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych

• zaspokajanie w miar´ mo˝liwoÊci socjalnych potrzeb pracowników

• stosowanie sprawiedliwych i obiektywnych kryteriów oceny pracowników

• wykonywanie pracy sumiennie i starannie

• stosowanie si´ do poleceƒ prze∏o˝onych

• przestrzeganie czasu pracy

• przestrzeganie regulaminu pracy i zasad BHP

• dbanie o dobro zak∏adu pracy i chronienie jego mienia

• zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mog∏oby naraziç praco-

dawc´ na szkod´

• przestrzeganie zakazu konkurencji

Prawa

• prawo rozwiàzania z pracownikiem umowy o prac´

• prawo korzystania z wyników pracy pracownika

• prawo nak∏adania na pracownika kar pieni´˝nych i dyscyplinarnych w postaci

upomnieƒ, nagan itp.

• prawo przesuni´cia terminu urlopu pracownika z powodu szczególnych potrzeb

pracodawcy oraz prawo odwo∏ania pracownika z urlopu, gdy jego obecnoÊç jest

konieczna w wyniku pojawienia si´ nowych okolicznoÊci

• otrzymywanie w terminie wynagrodzenia

• poszanowanie godnoÊci w trakcie wykonywania pracy

• równouprawnienie wszystkich pracowników

• bezpieczne warunki do wykonywania pracy

• prawo do wypoczynku i p∏atnego urlopu

• prawo do strajku

• prawo do Êwiadczeƒ socjalnych (zapomogi, paczki Êwiàteczne, dofinansowanie

wczasów itp.)

• prawo do ubezpieczenia zdrowotnego, emerytalnego i wypadkowego

• prawo do ochrony przez organizacje zwiàzkowe

Generacje praw cz∏owieka

Podatki w Polsce

I generacja

prawa polityczne

i obywatelskie

(fundamentalne)

II generacja

prawa spo∏eczne,

gospodarcze i kulturalne

III generacja

prawa solidarnoÊciowe

(rozwojowe)

Podatek

dochodowy

od osób

fizycznych (PIT)

• Jest to podatek bezpoÊredni od dochodów uzyskiwanych przez

osoby fizyczne.

• Podstaw´ opodatkowania stanowi dochód, czyli ró˝nica mi´dzy

przychodami a kosztami ich uzyskania.

• W Polsce PIT ma charakter progresywny, to znaczy im wy˝sze

dochody osiàga podatnik, tym wy˝sze p∏aci podatki. Obecnie

mamy trzy stawki podatkowe: 19%, 30% i 40%.

• prawo do ˝ycia

• wolnoÊç osobista

• wolnoÊç od tortur

• wolnoÊç sumienia i wyzna-

nia

• wolnoÊç wypowiedzi

• prawo do informacji

• równoÊç wobec prawa

• swoboda przemieszczania

si´

• tajemnica korespondencji

• prawo wyborcze

• wolnoÊç zrzeszania si´

• prawo do w∏asnoÊci

• prawo do pracy i wyna-

grodzenia

• prawo do nauki

• prawo do wypoczynku

• prawo do ochrony zdrowia

• prawo do zabezpieczenia

spo∏ecznego

• prawo do uczestnictwa

w ˝yciu kulturalnym

• prawo do korzystania

z osiàgni´ç cywilizacyjnych

• prawo do pokoju

• prawo do demokracji

• prawo do rozwoju

• prawo do zdrowego

Êrodowiska naturalnego

• prawo do pomocy hu-

manitarnej

• prawo do korzystania ze

êróde∏ Êwiatowego prze-

kazu informacji

Podatek

dochodowy

od osób prawnych

(CIT)

• Jest to podatek bezpoÊredni od dochodów osób prawnych

(przedsi´biorstwa, spó∏ki, spó∏dzielnie, stowarzyszenia prowa-

dzàce dzia∏alnoÊç gospodarczà itp.).

• Stawka podatku nie zale˝y od wysokoÊci dochodu i jest jedna-

kowa dla wszystkich (19%).

• Jest podatkiem poÊrednim. P∏acà go wszyscy nabywcy towarów

i us∏ug.

• VAT jest pobierany na ka˝dym etapie (poczàwszy od produkcji

surowca, a˝ po sprzeda˝ gotowego produktu).

• Podstawowa stawka VAT wynosi 22%. Dla niektórych towarów

przewidziano obni˝onà stawk´: 3% – nieprzetworzone produk-

ty rolne, 7% – m.in. leki, zabawki, ˝ywnoÊç itp., 0% – na przy-

k∏ad przy eksporcie towarów.

Podatek

od towarów i us∏ug

(VAT)

Wymiana mi´dzynarodowa

Obszary wymiany mi´dzynarodowej

• Jest podatkiem poÊrednim pobieranym przede wszystkim

od towarów luksusowych, wyrobów alkoholowych, tytoniowych

i paliw.

• WysokoÊç podatku akcyzowego mo˝e si´gnàç nawet 95% ceny

sprzeda˝y. Jest to ustalane przez ministra finansów.

Podatek

akcyzowy

Handel

zagraniczny

Przep∏yw

kapita∏u

Przep∏yw

si∏y roboczej

Przep∏yw myÊli

naukowo-technicznej

rzep∏yw myÊ

kowo-technic

Rodzaje spó∏ek

Spó∏ki

cywilne

handlowe

osobowe

osobowo-kapita∏owe

kapita∏owe

jawne

partnerskie

z ograniczonà odpowiedzialnoÊcià

akcyjne

komandytowe

komandytowo-akcyjne

Handel

agraniczny

Przep∏yw

kapita∏u

Przep∏yw

∏y roboczej

Podzia∏ Polski na województwa

Etapy zak∏adania firmy

Urzàd gminy

– wpis do ewidencji dzia∏alnoÊci gospodarczej

S∏upsk

Gdaƒsk

Koszalin

POMORSKIE

Elblàg

WARMI¡SKO-

-MAZURSKIE

ZACHODNIO-

POMORSKIE

Olsztyn

Szczecin

Grudziàdz

Urzàd Statystyczny

– numer REGON

PODLASKIE

Bydgoszcz

Toruƒ

Bia∏ystok

Gorzów

Wielkopolski

KUJAWSKO-

-POMORSKIE

W∏oc∏awek

P∏ock

LUBUSKIE

Poznaƒ

MAZO WIECKI E

Warszawa

Za∏o˝enie

konta bankowego

Zielona

Góra

WIELKOPOLSKIE

¸ódê

Kalisz

¸ÓDZKIE

Radom

Legnica

Wroc∏aw

Lublin

LUBELSKIE

DOLNOÂLÑSKIE

Kielce

Cz´stochowa

Wa∏brzych

Opole

ÂWI¢TOKRZYSKIE

Urzàd Skarbowy

– numer NIP

OPOLSKIE

ÂLÑSKIE

Katowice

Kraków

Bielsko-Bia∏a

Tarnów

PODKARPACKIE

Warszawa

– stolica paƒstwa

– miasta wojewódzkie

MA¸OPOLSKIE

Rzeszów

Szczecin

Tarnów

– inne miasta

OP OLSK IE

– nazwy województw

Zak∏ad Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych

– zg∏oszenie do ubezpieczenia

– granice województw

– granice paƒstw

100 km

Struktura samorzàdu w Polsce

Powiadomienie Inspekcji Sanitarnej

i Paƒstwowej Inspekcji Pracy

Organy

uchwa∏odawczo-

-kontrolne

Organy

wykonawcze

Sejmik

wojewódzki

wybór

Zarzàd

województwa

Samorzàd

wojewódzki

Mierniki gospodarki narodowej

WartoÊci wszystkich dóbr finalnych

i us∏ug wytworzonych w ciàgu roku

PKB

powiatu wybór

Rada

Zarzàd

powiatu

Samorzàd

powiatowy

PKB

Dochody

cudzoziemców i firm

wyp∏ywajàce

za granic´

Dochody

Polaków i firm

przekazywane

do kraju

PNB

Rada

gminy

Wójt (burmistrz,

prezydent)

trz ,

Samorzàd

gminny

PNB

Amortyzacja

Dochód

narodowy

Elektorat

PKB

Liczba

mieszkaƒców

kraju

PKB

per

CAPITA

Sàdy w Polsce

Struktura sàdownictwa

Powiàzania mi´dzy podmiotami gospodarczymi

Instytucje

finansowe

Sàd

Najw y˝szy

Sàd

Sàdy

administracyjne

Sàdy

powszechne

Sàdy

àd d d

Sàdy

wojskowe

Sàdy

S d

Trybuna∏y

zakupy

produktów,

praca

Naczelny Sàd

Administracyjny

Sàdy

apelacyjne

Sàdy

Sàdy okr´gów

wojskowych

y okr´g

Trybuna∏

Konstytucyjny

buna∏

Trybuna∏

Stanu

Gospodarstwa domowe

Przedsi´biorstwa

rzedsi´biorstwa

PPrzedsi´biorstwa

wynagrodzenia,

towary i us∏ugi

Wojewódzkie sàdy

administracyjne

Sàdy

okr´gowe

Sàdy

garnizonowe

Sàdy

rejonowe

Sàdy

Paƒstwo

Gdynia

Sàd

Sàd d

Trybuna∏y

zelny S

Trybu

Gospodar stwa domowe

p odar stwa domowe

rzedsi´bior stwa

P P rzedsi´biorstw

P P

ódzkie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: