Tecumseh
Tecumseh (Tecumthe, Tikamthe, Tecumtha - j.shawnee Puma gotowa do skoku, Skacząca Puma), ur. 1768, zm. 5 października 1813. Wódz północnoamerykańskiego plemienia indiańskiego Szaunisów (Szawanezów), przywódca wojskowy, mówca, polityk, generał brytyjski. Na początku XIX w. był zwolennikiem utworzenia szerokiej konfederacji plemion indiańskich na południe od Wielkich Jezior, której celem byłoby powstrzymanie inwazji białych.
Życiorys [edytuj]
Wojny na przełomie XVIII i XIX w. [edytuj]
W latach 70. i 80. XVIII w. trwały walki o dolinę rzeki Ohio pomiędzy Indianami, Brytyjczykami a Amerykanami. Z czasem plemiona indiańskie coraz lepiej rozumiały, że zawiązywanie sojuszy może zwiększyć ich możliwości militarne i własne bezpieczeństwo. Jesienią 1787 na czele połączonych sił Szaunisów, kanadyjskich Irokezów, Wyandottów, Mingo, Ottawów, Czikamaugów, Miamisów, Kickapów, Delawarów, Odżibwejów, Potawatomich, Lisów, Sauków i Mascoutenów stanął wódz plemienia Miamisów, Mały Żółw.
Konfederacja, dysponująca dwoma tysiącami wojowników, odniosła kilka znaczących zwycięstw. W 1791 w bitwie nad rzeką Wabash wojska amerykańskie doznały największej, pod względem liczby zabitych i rannych, klęski w historii swych wojen z Indianami. W starciu zachodnim Ohio Indianie zabili wówczas 600 i zranili 400 żołnierzy.
W tym samym roku rząd w Waszyngtonie wysłał do walki generała "Mad Anthony'ego" Wayne'a. W sierpniu 1794 przeciwnicy spotkali się pod Fallen Timbers - rozegrała się wówczas Bitwa pod zaporą z pni. Opuszczeni przez Brytyjczyków Indianie ulegli przeważającej sile wroga. W bitwie tej po raz pierwszy spotkali się na polu walki Tecumseh (wtedy mało znaczący wódz) i William Henry Harrison (wówczas młody porucznik).
Początki konfederacji [edytuj]
W 1795 rozpoczęły się negocjacje pokojowe, których celem miało być zaprzestanie walk i umożliwienie Amerykanom osiedlania się w dolinie Ohio. Przeciwny ustępstwom terytorialnym Tecumseh zbojkotował negocjacje, był jednak jeszcze mało znany i bojkot nie przyniósł rezultatów. Wódz Szaunisów zrozumiał, że konfederacja indiańskich plemion doliny Ohio nie jest w stanie powstrzymać ekspansji białych. Postanowił stworzyć znacznie szerszą koalicję Indian. Od tej pory wiele podróżował po Ameryce Północnej prowadząc rozmowy z licznymi plemionami.
Młody wódz zdobywał coraz większe poważanie wśród Indian. Amerykanie gardzili nim przede wszystkim za rycerskość (starał się oszczędzać jeńców, nie dopuszczał do krzywdzenia cywili) co u białych oznaczało że jest słaby, natomiast podziwiali go za talenty polityczne. Sam Harrison przyznał, że gdyby nie sąsiedztwo Stanów Zjednoczonych, Tecumseh stworzyłby potężne imperium na wzór państwa Inków czy Azteków.
Wraz z Tecumsehem działał jego młodszy o trzy lata brat, Tenskwatawa (Otwarte Drzwi), wśród Białych znany jako Prorok. W 1805 przeżył on duchowe przebudzenie i oświadczył, że posiada ponadnaturalne zdolności. Początkowo podchodzono do niego nieufnie. Jego wpływy wzrosły, gdy przewidział zaćmienie słońca. Kombinacja politycznych zdolności Tecumseha i duchowego przywództwa jego brata zaczęła przynosić efekty. W 1808 nad Tippecanoe w zachodniej Indianie ustanowiono stolicę konfederacji Tecumseha, który przybrał tytuł Sangamore.
Konflikt z Amerykanami [edytuj]
Tecumseh wciąż wiele podróżował, namawiając kolejne plemiona do przyłączenia się do konfederacji. W tym czasie gubernatorem Terytorium Indiany był wspomniany już Harrison. Z niepokojem patrzył on na rozwój wypadków, gdyż coraz bardziej prawdopodobny wydawał się wybuch wojny pomiędzy USA i Wielką Brytanią, a Harrison obawiał się, że Tecumseh wesprze w wojnie Brytyjczyków.
Gdy w 1809 Tecumseh był w kolejnej ze swych podróży, Harrison podstępem odkupił znaczne tereny od Delawarów, Miami, Kaskaskia i Potawatomich. Wywołało to ostrą reakcję Tecumseha. Wysłał on do Harrisona list, w którym stwierdził, że biali nie mają prawa nabywać od Indian ziemi. Pomiędzy oboma przywódcami dochodziło do spotkań, które jednak nie prowadziły do rozwiązania problemów.
Porażki i śmierć [edytuj]
W 1811 Tecumseh wyruszył na południe, by przyprowadzić wsparcie ze strony Czikasawów, Czoktawów, Krików i Seminole. Dowództwo przejął jego brat. W tym czasie Harrison na czele wojsk podszedł pod Tippecanoe. Tenskwatawa nakazał atak na obóz amerykanów, jednak zakończył się on klęską. Indianie musieli opuścić osadę, którą zajął i spalił Harisson. Tecumseh powrócił w styczniu 1812, jednak jego starania o pozyskanie wojowników południa spełzły na niczym. Wciąż jednak cieszył się znacznym poważaniem wśród wielu plemion. Szanowali go również Brytyjczycy - Tecumseh bardzo dobrze współpracował z generałem Izaakiem Brock'iem, aż do jego śmierci pod pod Queenston Heights.
Do sierpnia 1813 William Henry Harrison dostał pod swoje dowództwo 8000 żołnierzy. Gdy Oliver Hazard Perry pokonał brytyjską flotę na jeziorze Eire i Brytyjczycy oraz Indianie musieli opuścić Detroit, Harrison ruszył za nimi w pościg. Doszło do konfliktów między sojusznikami - dowódca brytyjski, gen. Henry Procter, lekceważył Indian, jednocześnie posyłając ich do osłony tyłów. 5 października 1813 doszło do konfrontacji nad kanadyjską rzeką Thames (bitwa pod Moraviantown). W jej trakcie Brytyjczycy wycofali się z pola bitwy. Osamotnieni Indianie ponieśli klęskę, a Tecumseh zginął w walce. W literaturze istnieje kilkadziesiąt różnych opisów okoliczności jego śmierci.
Literatura [edytuj]
Historia Tecumseha okazała się być wdzięcznym tematem dla wielu dzieł. Dla polskiego czytelnika najbardziej znaną i najłatwiej dostępną jest seria trzech książek Longina Jana Okonia - Tecumseh, Czerwonoskóry Generał i Śladami Tecumseha. Opisuje ona fikcyjne przygody Polaka, emigranta po insurekcji, który miał towarzyszyć Tecumsehowi w jego walce przeciwko Amerykanom
mapownik