ROLA I CEL DZIAŁALNOŚCI PRODUCENTA W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Producent jest podmiotem gospodarczym, który decyduje co i ile produkować.
Decyzje producentów znajdują odzwierciedlenie w kształtowaniu się popytu rynkowego na czynniki produkcji oraz w kształtowaniu się podaży wyprodukowanych dóbr.
Zadanie producenta polega na takim wyborze kombinacji nakładów na produkcji i efektów z produkcji aby różnica między nakładami przychodami byłą i możliwie maksymalna
Celem działalności producenta jest maksymalizacja zysków. Producent kupuje czynniki produkcji płacąc ceny rynkowe (wydatki, nakłady). Nakłady na produkcję wyrażone w pieniądzu to koszty produkcji. Kapitał, który producent przeznacza na proces produkcji przechodzi przez fazy:
- Zakup czynników produkcji (kapitał-pieniądze)
- Produkcja dóbr (kapitał-rzecz)
- Sprzedaż (kapitał-pieniądze)
Jeżeli różnica między sumą wydatkowaną w fazie 1 i fazie3 jest ujemna to producent osiąga straty. Zadanie producenta polega na takim wyborze kombinacji nakładów i efektów by różnica była dodatnia i maksymalna. Osiągnięcie zysku jest podstawowym warunkiem rozwoju przedsiębiorstwa.
TEORIE ZYSKU
Kompensacyjne i funkcjonalne teorie zysku
Zysk normalny jest postrzegany jako wynagrodzenie przedsiębiorcy (właściciela) za zarządzanie firmą i podejmowanie ryzyka. Dla akcjonariuszy finansujących przedsięwzięcie zysk (w postaci dywidendy lub wzrostu kursu akcji) jest nagrodą za dostarczenie kapitału i poniesienie ryzyka. Inna kompensacyjna teoria zysku zakłada , że klienci są skłonni zapłacić cenę pokrywającą z nadwyżką koszty robocizny, materiałów, kapitałów, podatków i innych wydatków związanych z dostarczeniem towarów lub usług. Oszczędza to czas, a więc jest użyteczne dla klientów i akceptowane przez nich.
Frykcyjne i monopolistyczne teorie zysku
Podstawą jest założenie, że zysk może być wynikiem szczęścia, posiadania kapitału, odpowiedniej lokalizacji, niedostatecznie silnej konkurencji.
Technologiczne i innowacyjne teorie zysku
Zakładają one, że technologia i innowacje mogą umożliwić osiągnięcie ponadprzeciętnego zysku. Nowe metody produkcji i dystrybucji zwiększają zyski przez obniżenie kosztów lub neutralizację czynników powodujących wzrost kosztów. Jeśli innowacje zostaną rozpowszechnione lub skopiowane, firma traci przewagę nad rywalami i zysk spada do „normalnego” poziomu.
PRODUKCJA I FUNKCJA PRODUKCJI
Produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów.
Funkcja produkcji to zależność między wielkością produkcji (w jednostkach fizycznych) a zastosowanymi w procesie produkcji nakładami (kapitału i pracy). Ogólną postać funkcji produkcji można zapisać następująco:
Q = f(F1, F2, …, Fn) , gdzie
Q – wielkość produkcji,
F – czynniki produkcji.
W kontekście funkcji produkcji mówi się o tzw. efektywności technicznej produkcji, czyli sytuacji, w której producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia tego poziomu efektu.
Po włączeniu kosztów czynników produkcji do analizy możliwości producenta uzyskamy rzeczywistą wielkość produkcji, jaką może on wytworzyć przy danym poziomie kosztów. Wówczas będziemy mówili o efektywności ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji polegającej na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny
Czynniki produkcji dzieli się na czynniki stałe i czynniki zmienne. Czynniki stałe to takie, których nakład nie ulega zmianie wraz ze zmianami rozmiarów produkcji. Czynniki, których nakłady zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji nazywamy czynnikami zmiennymi.
FUNKCJA PRODUKCJI W KRÓTKIM OKRESIE CZASU
Krótki okres czasu zakłada brak zmian w obszarze technologicznym, czyli technologia produkcji jest dana. Przyjmując następujące założenia do analizy funkcji produkcji, iż:
- istnieje tylko jeden czynnik zmienny - praca,
- istnieje jeden czynnik stały – kapitał,
- technologia produkcji jest dana,
- czynniki produkcji mogą łączyć się ze sobą w różnych proporcjach,
- produkt jest jednorodny,
otrzymujemy jednoczynnikową funkcję produkcji:
Q = f(L).
Oznacza ona, iż wielkość produkcji jest tym większa, im więcej pracowników zatrudnia przedsiębiorstwo. W związku z tym mamy do czynienia z następującymi kategoriami ekonomicznymi:
- produkt całkowity,
- produkt przeciętny,
- produkt marginalny.
PRODUKT CAŁKOWITY
Produkt całkowity to całkowita ilość produkcji wytworzonej, przy stałym poziomie kapitału i zmiennym czynniku pracy, czyli:
PC = PPL L , gdzie
PC – produkt całkowity
PPL – produkt przeciętny
L – ilość pracowników
Funkcję produkcji można oprzeć na przykładzie produkcji magnetowidów realizowanej w ciągu roku w pewnym przedsiębiorstwie. Wielkość produkcji zmienia się w ciągu roku wraz ze zmianą liczby pracowników. Dane wskazują, że produkcja zmienia się w sposób nierównomierny: na początku rośnie wolno, później szybko, a następnie ponownie wolniej, aż osiąga maksimum, po przekroczeniu którego produkcja spada. Zależności te można przedstawić na wykresie:
PRODUKT PRZECIĘTNY
PRODUKT MARGINALNY
Produkt przeciętny jest to ilość produkcji przypadająca na jednego zatrudnionego, czyli:
, gdzie
Produkt przeciętny początkowo wzrasta, a następnie po osiągnięciu maksimum zmniejsza się.
W analizie ekonomicznej bardzo ważną jest znajomość wpływu wzrostu produkcji w wyniku dodania do procesu produkcyjnego jednego pracownika. Informuje nas o tym produkt marginalny, czyli przyrost wielkości produkcji spowodowany przyrostem zatrudnienia o jeden. Zależność tę można zilustrować wzorem:
PML – marginalny produkt pracy
ΔPC – zmiana produktu całkowitego
ΔL – zmiana ilości pracowników
ZALEŻNOŚĆ: PRODUKT CAŁKOWITY, MARGINALNY I PRZECIĘTNY
a) W punkcie przegięcia krzywej produktu całkowitego zaczyna działać prawo malejącego produktu marginalnego (prawo malejącej produkcyjności krańcowej), które oznacza, iż wraz ze zwiększaniem zatrudnienia czynnika zmiennego produkcj następuje moment, kiedy każdy dodatkowy wzrost zatrudnienia tego czynnika powoduje coraz mniejsze przyrosty produktu całkowitego. Produkt marginalny początkowo wzrasta po czym zaczyna spadać. Zwiększanie zatrudnienia poza punkt, gdy produkt marginalny równy jest zeru, prowadzi do ujemnych przyrostów produktu marginalnego w rezultacie czego produkt całkowity zaczyna maleć,
b) Jeżeli PML = 0 to TC = max:,
c) Produkt przeciętny i marginalny początkowo rosną a po osiągnięciu maksimum opadają. Początkowo produkt marginalny rośnie szybciej od przeciętnego. Po przekroczeniu punktu zrównania się obu wielkości, produkt marginalny opada szybciej niż przeciętny,
d) Ponieważ PML = PPL + ΔPPL L, to:
PML > PPL zawsze, gdy produkt przeciętny rośnie oraz
PML < PPL zawsze, gdy produkt przeciętny maleje.
I ETAP II ETAP III ETAP
PC, PPL, PML
PC
PPL
Nakład czynnika zmiennego
PML
FUNKCJA PRODUKCJI W DŁUGIM OKRESIE CZASU
W długim okresie czasu wszystkie czynniki produkcji są zmienne. Również kapitał w długim okresie czasu staje się czynnikiem zmiennym. Przed producentem staje pytanie w jaki sposób produkować aby uzyskać optimum, czyli optymalną kombinację czynników zmiennych. Dla zrozumienia podstaw wyboru procesu produkcji przez producenta wystarczy analiza dwuczynnikowej funkcji produkcji. Czynnikami tymi są praca i kapitał.
EFEKTY SKALI PRODUKCJI
Stałe efekty skali produkcji – wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie, dzięki czemu produkcja zmienia się w tych samych proporcjach. Jeśli wiec zwiększymy ilość czynników produkcji o połowę, wówczas i produkcja zwiększy się w takim samym stosunku. Podobnie na produkcję oddziałuje zmniejszenie ilości czynników produkcji.
Malejące efekty skali produkcji – wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie, lecz produkcja zmienia się mniej niż proporcjonalnie. Jeśli więc zwiększymy ilość czynników produkcji o połowę, wówczas produkcja zwiększy się o mniej niż połowę. Podobnie na produkcję oddziałuje zmniejszenie ilości czynników produkcji.
Rosnące efekty skali produkcji – wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie, lecz produkcja zmienia się więcej niż proporcjonalnie. Jeśli więc zwiększymy ilość czynników produkcji o połowę, wówczas produkcja zwiększy się o więcej niż połowę. Podobnie na produkcję oddziałuje zmniejszenie ilości czynników produkcji.
IZOKWANTY PRODUKCJI
Producent w trakcie procesu produkcyjnego może stosować różne kombinacje czynników produkcji dające mu taką samą wielkość produkcji. Okazuje się, że przy różnych nakładach pracy i kapitału jest on w stanie osiągać wiele identycznych wyników jeśli chodzi o wielkość produkcji. Co więcej, każdy z tych procesów produkcji będzie efektywny. Łącząc ze sobą wszystkie możliwe efektywne kombinacje czynników dające taką samą wielkość produkcji otrzymujemy izokwanty produkcji. Przemieszczając się po izokwancie zmieniają się nakłady czynników oraz propor...
kubasrem