Zasoby wody w Polsce i ich wykorzystanie w gospodarce
Woda jest czynnikiem warunkującym życie. Na Ziemi wody zajmują powierzchnię
510 000 km2. W każdym, miejscu na Ziemi, tam gdzie jest woda jest życie. Organizmy potrzebują ją do przebiegu podstawowych procesów życiowych, transportu substancji
i produktów na różnych etapach funkcjonowania w ekosystemach.
Występuje na Ziemi w postaci lodowców, gorących źródeł, jako ogromne powierzchnie oceanów, mórz i niezliczonych źródeł.
Zasoby wodne w Polsce są stosunkowo małe. Na tle Europy pod względem ilości wody na jednego mieszkańca, biorąc pod uwagę 26 państw, znajdujemy się na 22 miejscu.
22 km2 zasobów wodnych ocenia się jako możliwe do wykorzystania, przeliczając to na 1 mieszkańca jest to około 1500 m3/rok.
Przeciętnie, mieszkaniec miasta wykorzystuje 20% zasobów wodnych między innymi na: higiena osobista, toaleta - 68%, posiłki - 20%, inne cele - 13%.
Obecnie pobór wody w Polsce wynosi 12 km3. Od końca lat osiemdziesiątych można zauważyć nieznaczny spadek zużycia wody. Najwięcej, około 70% pobieranej wody zużyte jest w przemyśle, na gospodarkę komunalną przypada około 20%, najmniej, bo 10% wykorzystywane jest w rolnictwie i leśnictwie.
W rolnictwie woda jest wykorzystywana głównie do produkcji roślinnej, nawadniania pól, utrzymania stawów hodowlanych oraz do funkcjonowania gospodarstw domowych.
Woda to również cenny surowiec, który jest wykorzystywany w przemyśle, gospodarce komunalnej i rolnictwie. W ciągu roku zużywa się na te cele ok. 20 km3 wody. Woda wykorzystywana w gospodarce wraca częściowo do środowiska w postaci ścieków, jest to około 13 km3.
W wyniku dynamicznego rozwoju miast i przemysłu po II wojnie światowej, a także zmiany w użytkowaniu ziemi nastąpił znaczny wzrost zużycia wody. W ciągu ostatnich 35 lat zużywamy sześciokrotnie więcej wody. W przemyśle największa ilość wody wykorzystywana jest przez przemysł paliwowo-energetyczny jest to 80% zasobów wody, pochłanianych przez krajowy przemysł (np., aby wyprodukować 1 tonę stali trzeba zużyć około 200 m3 wody). Przemysł chemiczny zużywa - 7% zasobów a metalurgiczny 3%.
Woda jest również źródłem energii elektrycznej. Elektrownie wodne przetwarzają energię wód na energię elektryczną za pomocą turbiny wodnej. Wyróżnia się elektrownie wodne; przepływowe, w których wykorzystuje się płynąca wodę po jej spiętrzeniu, elektrownie zbiornikowe, magazynujące wodę w zbiornikach, i w zależności od potrzeb, wykorzystujące ją do napędu turbin, elektrownie pompowe o dwóch zbiornikach dolnym
i górnym i pływowe bazujące na występowaniu pływów morskich.
Na obszarze Polski funkcjonuje kilkanaście elektrowni wodnych.Energię elektryczną możemy również pozyskać wykorzystując energię wód geotermalnych.
Ciepło, jakie powstaje we wnętrzu Ziemi w postaci gorących wód i suchych gorących skał jest źródłem ogrzewającym wodę, która, krążąc we wtórnym obiegu jest stosowana w celach grzewczych. Wody o wysokiej temperaturze ponad 100°C, mogą być sprzężone z obiegiem parowym i wykorzystane do produkcji energii elektrycznej podobnie jak w elektrowniach cieplnych. Wody gorące, które oddają ciepło wracają z powrotem do wnętrza przez otwory zatłaczające. Wykorzystanie energii z wnętrza Ziemi jest bardzo korzystne, gdyż zmniejsza się w ten sposób zużycie paliw kopalnych i stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego.
Obecnie jednak taki sposób pozyskiwania energii jest możliwy tylko w skali regionalnej.
W Polsce występują zasoby wód geotermalnych.
Posiadamy 6500km3 wód geotermalnych . Wody geotermalne w tych okręgach posiadają średnią temperaturę w granicach od 45°C (okręg grudziądzko-warszawski), do 76° C (okręg szczecińsko-łódzki). Wody geotermalne
są bogate w związki soli, dlatego mogą być wykorzystywane do instalacji wewnętrznych.
W Polsce do celów żeglugowych wykorzystywane są wody powierzchniowe, jest to około 5000 km z możliwych 100 000 km. Wisła posiada tylko 200 km odcinek w okolicy ujścia, który jest wykorzystywany przez żeglugę. Pozostałe odcinki Wisły ze względu na brak regulacji, powodzie w okresie wiosny, niskie stany wód, nie nadają się do celów transportowych. Druga pod względem wielkości rzeka w Polsce, Odra została uregulowana
i stanowi główną drogę wodną w Polsce.
Do transportu wykorzystuje się również kanały łączące rzeki. W Polsce m.in., kanał Gliwicki powstały w 1983 roku (Górny Śląsk - Szczecin - Świnoujście), głównie do transportu węgla kamiennego. Kanał Bydgoski powstał w 1983 roku (Wisła - Odra przez Noteć, Brdę i Wartę), transport kruszyw i węgla. Kanał Zegrzyński (Warta - Jezioro Zegrzyńskie), Kanał Augustowski i Elbląski - głównie funkcje turystyczne, kanał Wieprz - Krzna, funkcje melioracyjne.
Posiadamy również zasoby wód mineralnych, ponieważ mają one właściwości lecznicze są dość intensywnie wydobywane. W wielu miejscach Polski, funkcjonują sanatoria, uzdrowiska i ośrodki lecznicze bazujące na wykorzystywaniu wód mineralnych. Bardzo duża ilość takich ośrodków jest na terenach Sudetów są to np. Kudowa Zdrój, Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój, Lądek Zdrój. W Karpatach są to: Piwniczna Zdrój, Żegiestów Zdrój, Muszyna, Krynica. W pozostałej części Polski, uzdrowiska występują na Pojezierzu Pomorskim i nad Bałtykiem.
Polska nie posiada dużych ilości wody. Dodatkowo bardzo dużo wody zostaje tracone w wyniku złej gospodarki a także w wyniku braku sprawnych urządzeń do jej poboru i wykorzystywania (nieszczelność instalacji, zła sieć wodociągowa), powoduje to straty około 10-15% pobieranej wody. W bardzo wielu przypadkach może dochodzić nawet do 30% strat główny powód to niegospodarność zarówno w przemyśle, rolnictwie i gospodarstwach domowych oraz brak świadomości, co do zasobów wody w kraju.
M.Konieczny