Józef Opara - Nowoczesna rehabilitacja poudarowa - co to znaczy.pdf

(193 KB) Pobierz
Microsoft Word - 1.doc
NOWOCZESNA REHABILITACJA POUDAROWA –
CO TO ZNACZY?
Józef Opara 1
Według danych z piśmiennictwa chorzy po udarze mózgu stanowią
najliczniejszą grupę „klientów” wymagających rehabilitacji pośród
chorych na choroby układu nerwowego. Zgodnie z Deklaracją
Helsingborgską każdy chory powinien mieć dostęp do rehabilitacji bez
wstępnej selekcji, rehabilitacja powinna być prowadzona indywidualnie
w zależności od potrzeb chorego i planowana w ścisłym współdziałaniu z
członkami rodziny. Rehabilitację tą realizuje zespół rehabilitacyjny.
Wszelkie techniki użyte dla poprawy samodzielności chorego powinny
być skonkretyzowane, ukierunkowane, intensywne i skoncentrowane na
chorym. Żadna metoda rehabilitacji nie może być rekomendowana jako
jedyna…
Powstaje więc pytanie” co rozumiemy jako nowoczesną rehabilitację
poudarową? Czy są to najnowsze doniesienia z dziedziny rehabilitacji
neurologicznej i neurorehabilitacji, w tym metoda CIT (Constraint-
Induced Movement Therapy)? Czy jest to zastosowanie komputera w
rehabilitacji zaburzeń poznawczych? W ostatnim czasie obserwuje się
szybki rozwój metod obrazowania układu nerwowego, komputeryzacji i
badań neurofizjologicznych, co umożliwiło wzbogacenie diagnostyki dla
celów rehabilitacji, wypracowanie nowych metod rehabilitacji i oceny jej
wyników. Czy w nowoczesnej rehabilitacji konieczne jest zastosowanie
tych nowych metod? Czy oznaką nowoczesności jest intensyfikacja
ćwiczeń? Czy niezbędne jest zastosowanie nowoczesnych metod
1 „Repty” GCR w Tarnowskich Górach, ordynator IV. Oddziału Rehabilitacji Schorzeń
Neurologicznych AWF w Katowicach, Kierownik Katedry Fizjoterapii Układu
Nerwowego i Narządu Ruchu
29
 
obiektywnej oceny skuteczności rehabilitacji? Jak bardzo powinien być
rozbudowany zespół rehabilitacyjny?
Słowa kluczowe : kompleksowa rehabilitacja, udar mózgu
Chorzy po udarze mózgu stanowią najliczniejszą grupę pośród
chorych na choroby układu nerwowego wymagających rehabilitacji.
Przyjmując dane statystyczne biorące pod uwagę wszystkie rodzaje
udarów, określające śmiertelność w ciągu pierwszego miesiąca na ok.
30% otrzymamy wyliczenie, że ok. 10% opuszcza szpital bez ubytków,
zaś ok. 60% chorych pozostaje po udarze z trwałymi objawami
ogniskowego uszkodzenia mózgu. Ci ostatni wymagają rehabilitacji.
Najczęściej cechują się oni obecnością niedowładu połowiczego,
zmniejszeniem samodzielności w czynnościach codziennych, część z
nich cierpi ma trudności z kontaktem słownym, niemało z nich wykazuje
objawy depresji.
Rehabilitację osób po udarze powinien realizować
interdyscyplinarny zespół rehabilitacyjny. W jego skład powinni
wchodzić: lekarza specjalista w dziedzinie rehabilitacji medycznej,
fizjoterapeuta, logopeda, neuropsycholog, terapeuta zajęciowy,
pielęgniarki, technik-ortopeda. Twórca polskiej szkoły rehabilitacji, prof.
Dega (1896-1995) wymienił cztery podstawowe parametry zapewniające
skuteczność rehabilitacji: powszechność, kompleksowość, wczesność,
ciągłość. Intensywna, kompleksowa rehabilitacja szczególny nacisk
kładzie na poprawę samodzielności chorego w wykonywaniu czynności
życia codziennego. Ćwiczenia przeprowadza się indywidualnie lub
grupowo, pod kontrolą ciśnienia i tętna, planując ich jakość i ilość
każdorazowo stosownie do potrzeb i możliwości danego pacjenta.
Stosuje się m.in.: gimnastykę poranną, ćwiczenia ogólnokondycyjne,
ćwiczenia ogólno-rozwojowe, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia bierne,
ćwiczenia czynne, ćwiczenia manipulacyjne poprawiające funkcję
kończyny górnej w gabinecie ćwiczeń ęki, naukę chodzenia
30
indywidualnie, naukę chodzenia w grupie, ćwiczenia bloczkowe,
ćwiczenia w odciążeniu, trening rowerowy, ćwiczenia w wodzie, kąpiele
solankowe, masaże podwodne, fizykoterapię, funkcjonalną
elektrostymulację (FES), terapię ciepłem, krioterapię, pneumatyczny
masaż podciśnieniowy, muzykoterapię, terapię zajęciową (nauka
czynności życia codziennego, galanteria skórzana, pracownia tkacka,
pracownia plastyczna), psychoterapię indywidualną. W procesie
rehabilitacji chorych z afazją terapia mowy powinna być ukierunkowana
całościowo i pragmatycznie.
Spośród zaopatrzenia w pomocniczy sprzęt ortopedyczny i
rehabilitacyjny najczęściej stosuje się: łuskę dłoniową, temblak, łuskę na
staw kolanowy, podciąg gumowy na opadającą stopę, buty ortopedyczne
z podwyższoną cholewką i sztywnikiem w szwie tylnym i odwróconym
obcasem Thomasa, aparat drutowy goleni ze strzemieniem i sprężyną
unoszącą opadającą stopę.
W ciągu pierwszych tygodni po udarze muszą być monitorowane
podstawowe funkcje życiowe: a/ odżywianie i nawadnianie, prowadzenie
stałego bilansu płynów, elektrolitów i kalorii, b/ w razie dysfagii –
odżywianie przez sondę żołądkową, dieta półpłynna lub papkowata.
Jeżeli występują trudności z żuciem i połykaniem, należy wkładać do ust
małe ilości jedzenia i po każdym kęsie zwracać uwagę, aby w jamie
ustnej nie zostawały resztki jedzenia. Potrawy powinny być miękkie lub
rozdrobnione przed jedzeniem, c/ monitorowanie funkcji oddawania
moczu i stolca, kontrola diurezy, pęcherz moczowy musi być opróżniany
co najmniej 4 razy dziennie, stolec musi być oddawany co najmniej 2
razy w tygodniu, d/ sen i odpoczynek, e/ w razie wystąpienia ostrej
choroby zagrażającej życiu chorego leczenie powinno być prowadzone
na oddziale intensywnej terapii. Ważne jest leczenie schorzeń
współistniejących.
W pierwszym okresie po udarze ważna pielęgnacja: a/ zapobieganie
odleżynom: stosowanie materacy przeciwodleżynowych, zmiany pozycji
co 2 –3 godziny, smarowanie okolic najbardziej zagrożonych tłustą
31
maścią, b/ prawidłowe ułożenie: ułożenie przeciwprzykurczeniowe
kończyn niedowładnych, zapobiegające późniejszemu wystąpieniu
przykurczów w stawach porażonych kończyn. Zaleca się unikanie
pozycji leżącej na plecach, sprzyjającej powstawaniu przykurczów,
powinno się zachęcać do leżenia na stronie porażonej, z przedramieniem
i ręką skierowaną „ku górze” (za głową), lub „ku dołowi”. Kończyna
górna powinna być od-wiedziona w stawie ramiennym, zgięta w stawie
łokciowym pod kątem 90-120 stopni, nadgarstek w zgięciu grzbietowym
15 stopni, w ręce miękki wałek, kciuk wyprostowany i odwiedziony.
Kończyna dolna powinna być lekko odwiedziona, zrotowana lekko do
wewnątrz, w stawie kolanowym lekko zgięta, stopa podparta – ułożona
pod kątem prostym. Chory powinien spoczywać w łóżku tak, aby
personel i odwiedzający podchodzili do niego od strony niedowładnej.
Dotyczy to szczególnie chorych z niedowidzeniem połowiczym. Także
do chorego uruchomionego, siedzącego, należy podchodzić od strony
niedowładnej. Ważna jest opieka urologiczna (pieluchomajtki lub w razie
potrzeby cewnikowanie), zwalczanie zaparć (w początkowym okresie
czopkowanie), zapobieganie zapaleniu płuc: oklepywanie pleców,
zapewnienie drożności dróg oddechowych (w razie potrzeby odsysanie),
utrzymanie pozytywnego kontaktu z chorym.
W procesie kompleksowej rehabilitacji niezależnie od stanu chorego
dążymy do uzyskania maksymalnej możliwej samodzielności chorego w
wykonywaniu czynności życia codziennego. Wśród czynności życia
codziennego najważniejsze są czynności wchodzące w skład
samoobsługi, a zwłaszcza spożywanie posiłków, mycie się i ubieranie.
Chorych nie należy wyręczać w tych czynnościach, lecz zachęcać ich do
możliwie największej samodzielności. Co tydzień powinna być
dokonywana ocena motoryczności, najlepiej przy pomocy Rivermed
Mobility Index i ocena czynności życia codziennego przy pomocy
Indeksu Barthel lub Functional Independence Measure.
W pierwszych dniach po udarze ćwiczenia odbywają się najczęściej
w łóżku. Należy je rozpocząć najpóźniej w drugiej dobie po przyjęciu
32
chorego do szpitala. Są to: ćwiczenia oddechowe i ćwiczenia bierne
kończyn. Ćwiczenia te powinny być wykonywane kilka razy dziennie i
każdorazowo trwać od 5 do 15 minut w zależności od stanu chorego.
Ćwiczenia bierne wykonuje się we wszystkich czterech kończynach,
koncentrując się na utrzymaniu pełnej ruchomości w stawach kończyn
porażonych (niedowładnych). W okresie tym można również stosować
masaż ręczny kończyn niedowładnych i ćwiczenia izometryczne kończyn
zdrowych i niedowładnych.
Decyzję o uruchomieniu chorego podejmuje lekarz leczący po
stwierdzeniu stabilizacji stanu klinicznego. Uruchamianie chorego po
udarze krwotocznym następuje zazwyczaj później niż to ma miejsce u
chorych po udarze niedokrwiennym. Należy tutaj wziąć pod uwagę
rozległość, mnogość i lokalizację ognisk uszkodzenia mózgu, stan
świadomości i objawy psychopatologiczne, zaburzenia poznawcze,
zespół połowiczego zaniedbywania, wiek chorego nasilenie
niedowładów, obecność dwojenia i niedowidzenia połowiczego, afazję,
obecność zaburzeń funkcji zwieraczy, sprawność fizyczną przed udarem,
wydolność serca, zaburzenia rytmu i przewodnictwa, wadę serca i inne
schorzenia serca, zdolność do wysiłku niezbędnego dla uruchomienia
chorego. W przypadku dwojenia należy jednego dnia zasłaniać jedno
oko, drugiego dnia drugie oko, chyba że konsultant – okulista zaleci inne
postępowanie. Podczas uruchamiania należy pilnie obserwować reakcje
chorego, często oceniać tętno i okresowo mierzyć ciśnienie tętnicze krwi,
zaś chorego z zachowanym kontaktem słownym należy pytać o
samopoczucie. W razie zaobserwowania objawów zaburzeń
ortostatycznych (zblednięcia chorego, spadku tętna i ciśnienia)
uruchamianie należy przerwać. Uruchamianie prowadzi się stopniowo,
rozpoczynając od sadzania chorego w łóżku, następnie sadzania w łóżku
z nogami opuszczonymi poza łóżko, po-przez pionizację bierną do
pionizacji czynnej i nauki chodzenia. W pozycji siedzącej i stojącej
prowadzi się również ćwiczenia równoważne i ćwiczenia utrzymania
33

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin