Karpiuk - Status prawny komendanta głównego straży granicznej jako centralnego organu administracji rządowej.pdf - Akademia Obrony Narodowej - drBrennan

Zeszyty Naukowe AON nr 3(80) 2010

ISSN 0867–2245

MIROSŁAW KARPIUK

STATUS PRAWNY KOMENDANTA

GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ

JAKO CENTRALNEGO ORGANU

ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

dr Mirosław KARPIUK

Akademia Obrony Narodowej

Status prawny Komendanta Głównego Straży Granicznej (dalej jako Komen-

dant Główny) określa przede wszystkim ustawa o Straży Granicznej 1 . Według niej

jest on centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochro-

ny granicy państwowej oraz kontroli ruchu granicznego, który podlega ministrowi

właściwemu do spraw wewnętrznych (art. 3 ust. 1 u.S.G). Tym samym w sposób

ogólny wyznaczono zakres zadań przysługujących Komendantowi Głównemu,

zakres ten nie upoważnia jednak do podejmowania przez niego rozstrzygnięć

w drodze decyzji administracyjnych, czy aktów normatywnych, jest to przyporząd-

kowanie pewnej sfery administracji publicznej centralnemu organowi administracji

rządowej. Podległość ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oznacza hie-

rarchiczne podporządkowanie organowi, który może wydawać wiążące polecenia.

Ochrona granicy Państwa oraz kontroli ruchu granicznego należy do działu

sprawy wewnętrzne, którym kieruje minister właściwy do spraw wewnętrznych

i który jednocześnie sprawuje nadzór nad działalnością Straży Granicznej 2 . Usta-

wodawca posługuje się pojęciem nadzoru, który zasadniczo jest związany z inge-

rencją w zakres swobody struktur samodzielnych, a administracja rządowa ma

charakter podporządkowany, gdzie obowiązuje system nakazowy oparty o wiążące

wytyczne i polecenia, które to podmioty niższego szczebla są zobowiązane wyko-

nywać, jedynym ograniczeniem w tym zakresie jest zgodność z prawem tychże

wytycznych i poleceń.

Minister, w celu dostosowania do polityki ustalonej przez Radę Ministrów za-

sad oraz kierunków działania podległych lub nadzorowanych centralnych organów

administracji rządowej, innych urzędów lub jednostek organizacyjnych, które nie

posiadają osobowości prawnej, może wydawać kierownikom urzędów centralnych,

a także kierownikom innych urzędów i jednostek organizacyjnych wiążące ich

wytyczne i polecenia, które jednak nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty

1 Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (tj. Dz.U. z 2005 r. Nr 234, poz.

1997 ze zm.), dalej jako u.S.G.

2 Art. 29 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 Ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej

(tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 ze zm.).

196

Zeszyty Naukowe AON nr 2(59) 2005

ISSN 0867–2245

STATUS PRAWNY KOMENDANTA GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ JAKO CENTRALNEGO…

sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej 3 . Jest to kontrola instancyjna

wykonywana przez właściwego ministra (w tym przypadku przez ministra właści-

wego do spraw wewnętrznych), aczkolwiek jest ona efektywna, ze względu na

hierarchiczne podporządkowanie, to jednak jej podstawowym kryterium nie będzie

obiektywizm 4 .

Komendant Główny jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Mini-

strów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Uczestniczy on

w procedurze powoływania i odwoływania komendantów oddziałów Straży Gra-

nicznej oraz komendantów placówek i dywizjonów Straży Granicznej – tereno-

wych organów rządowej administracji niezespolonej 5 .

Do zadań Komendanta Głównego należy 6 :

 kierowanie Strażą Graniczną;

 wykonywanie zadań określonych ustawami, umowami międzynarodowymi

i przepisami wykonawczymi do ustaw;

 reprezentowanie Straży Granicznej w kontaktach z organami władzy, admi-

nistracji rządowej i samorządu terytorialnego, uczestniczenie w posiedzeniach

komisji sejmowych i senackich oraz komitetów, rad, zespołów i komisji Rady Mi-

nistrów, współpraca z organami kontroli państwowej i ochrony prawa;

 nadzorowanie doradców Komendanta Głównego Straży Granicznej;

 bezpośrednie nadzorowanie następujących komórek organizacyjnych Ko-

mendy Głównej Straży Granicznej: Zarządu Spraw Wewnętrznych Straży Granicz-

nej, Biura Kadr i Szkolenia, Biura Prawnego, Biura Ochrony Informacji Niejaw-

nych, Inspektoratu Nadzoru i Kontroli Komendanta Głównego Straży Granicznej,

Zespołu Audytu Wewnętrznego.

Do zakresu działania Komendanta Głównego Straży należy ponadto w szcze-

gólności (art. 3a u.S.G.):

 kierowanie prowadzonymi przez Straż Graniczną działaniami w zakresie

ochrony granicy państwowej, a także kontroli ruchu granicznego;

 analizowanie zagrożeń związanych z bezpieczeństwem granicy państwowej;

 nadawanie regulaminów organizacyjnych komendom oddziałów Straży Gra-

nicznej i komórkom organizacyjnym Komendy Głównej Straży Granicznej oraz

nadawanie statutów ośrodkom szkolenia Straży Granicznej;

 organizowanie i określanie zasad szkolenia zawodowego funkcjonariuszy

oraz pracowników Straży Granicznej;

3 Art. 34a ust. 1–2 Ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 24,

poz. 199 ze zm.).

4 K. Wilkołaska, Kontrola wewnątrzadministracyjna – rządowa oraz resortowa , (w:) M. Czuryk,

M. Karpiuk (red.), Nadzór i kontrola w systemie wykonywania administracji publicznej , Warszawa

2010, s. 118.

5 Por. art. 56 ust. 1 pkt 12 Ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rzą-

dowej w województwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206 ze zm.).

6 § 2 Decyzji Nr 53 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 17 marca 2008 r. w sprawie

podziału zakresu obowiązków pomiędzy Komendanta Głównego Straży Granicznej i jego zastępców

(Dz.Urz.KGSG Nr 2, poz. 18).

197

MIROSŁAW KARPIUK

 sprawowanie nadzoru nad terenowymi organami Straży Granicznej oraz nad

ośrodkami szkolenia Straży Granicznej;

 udział w przygotowaniu projektu budżetu państwa w zakresie odnoszącym

się do Straży Granicznej;

 współdziałanie w zakresie realizowanych zadań z właściwymi organami pań-

stwowymi, jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi;

 prowadzenie działań w zakresie współpracy międzynarodowej z organami

i instytucjami właściwymi w sprawach ochrony granic państwowych.

Komendant Główny wykonuje zadania ministra właściwego do spraw we-

wnętrznych w zakresie ochrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz kon-

troli ruchu granicznego 7 .

Aparatem pomocniczym, obsługującym Komendanta Głównego, w tym wspo-

magającym go w realizacji powierzonych zadań, jest Komenda Główna Straży

Granicznej. Zadania dyrektora generalnego urzędu w stosunku do pracowników

zatrudnionych w Komendzie Głównej Straży Granicznej (dalej jako Komenda

Główna) wykonuje Komendant Główny. Nie mniej jednak w Komendzie Głównej

Straży Granicznej nie wyodrębnia się stanowiska dyrektora generalnego urzędu 8 .

Jest to generalne wyłączenie, w zakresie, w którym ustawodawca wprost wskazuje,

że nie tworzy się stanowiska generalnego urzędu 9 . Wyłączenie to jest usprawiedliwia-

ne szczególnym rodzajem działalności jaką zajmuje się Komenda Główna Straży Gra-

nicznej, Komenda Główna Policji, czy Komenda Główna Państwowej Straży Pożar-

nej. Wydaje się jednak, że powyższe wyłączenie nie jest do końca zasadne, gdyż

struktury te i tak muszą (a przynajmniej powinny) działać w oparciu o standardy

przewidziane dla służby cywilnej, a zadania dyrektora generalnego i tak wykonuje

kierownik urzędu (poszczególnych komend głównych). Powołanie stanowiska

dyrektora generalnego nie tworzyłoby również konfliktów na linii kierownik urzę-

du dyrektor generalny, gdyż jest to administracja rządowa cechująca się strukturą

hierarchiczną, gdzie poszczególne organy działają w systemie podległości lub nad-

rzędności, nie zagrażałoby to bezpieczeństwu państwa, czy specyfice realizowa-

nych zadań.

Komendant Główny dokonuje czynności z zakresu prawa pracy wobec osób

zatrudnionych w urzędzie oraz realizuje politykę personalną, m.in. poprzez: przy-

gotowywanie programu zarządzania zasobami ludzkimi w Komendzie Głównej;

dokonywanie czynności wynikających z nawiązania i trwania stosunku pracy

z członkami korpusu służby cywilnej oraz czynności związanych z ustaniem sto-

sunku pracy; organizowanie naboru na wolne stanowiska urzędnicze, w tym na

wyższe stanowiska w służbie cywilnej; administrowanie środkami zakładowego

7 Art. 7 ust. 3 Ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej (tj. Dz.U.

z 2005 r. Nr 226, poz. 1944 ze zm.).

8 Art. 25 ust. 2 Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505

ze zm.), dalej jako u.s.c.

9 W. Drobny, (w:) W. Drobny, M. Mazuryk, P. Zuzankiewicz, Ustawa o służbie cywilnej. Ko-

mentarz , Warszawa 2010, s. 158.

198

STATUS PRAWNY KOMENDANTA GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ JAKO CENTRALNEGO…

funduszu świadczeń socjalnych w Komendzie Głównej (art. 5a ust. 3 pkt 1 u.S.G.

w zw. z art. 25 ust. 4 pkt 2 u.s.c.).

W drodze zarządzenia Komendant Główny reguluje strukturę organizacyjną

administracji granicznej, w tym własnego aparatu pomocniczego 10 . Zarządzenia

10 Zarządzenie Nr 17 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 21 lutego 2008 r. w spra-

wie regulaminu organizacyjnego Zespołu do spraw Lecznictwa i Orzecznictwa Komendy Głównej

Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 2, poz. 12), Zarządzenie Nr 11 Komendanta Głównego Straży

Granicznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Biura Techniki i Zaopatrze-

nia Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 12, poz. 106), Zarządzenie Nr 110 Komen-

danta Głównego Straży Granicznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego

Biura Lotnictwa Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 12, poz. 105), Zarządzenie Nr 100 Komendan-

ta Głównego Straży Granicznej z dnia 24 października 2007 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego

Zarządu Granicznego Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 10, poz. 92), Zarządzenie

Nr 79 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 28 sierpnia 2007 r. w sprawie regulaminu organi-

zacyjnego Biura Analiz Strategicznych Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 8, poz.

76), Zarządzenie Nr 76 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 22 sierpnia 2007 r. w spra-

wie regulaminu organizacyjnego Zarządu Spraw Wewnętrznych Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG.

Nr 8, poz. 75 ze zm.), Zarządzenie Nr 75 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 21 sierpnia

2007 r. w sprawie organizacji Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. nr 8, poz. 74 ze

zm.), Zarządzenie Nr 70 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie

regulaminu organizacyjnego Gabinetu Komendanta Głównego Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG.

Nr 7, poz. 69), Zarządzenie Nr 66 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 14 czerwca 2007 r.

w sprawie regulaminu organizacyjnego Biura Łączności i Informatyki Komendy Głównej Straży

Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 7, poz. 67 ze zm.), Zarządzenie Nr 63 Komendanta Głównego Straży

Granicznej z dnia 5 czerwca 2007 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Laboratorium Kryminali-

stycznego Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 6, poz. 620, Zarządzenie Nr 57 Komendanta Głów-

nego Straży Granicznej z dnia 18 maja 2007 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Zespołu Audy-

tu Wewnętrznego Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 6, poz. 57), Zarządzenie

Nr 50 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 9 maja 2007 r. w sprawie regulaminu organi-

zacyjnego Zarządu Zabezpieczenia Działań Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 5, poz. 46 ze zm.),

Zarządzenie Nr 73 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie

określenia zadań dla jednostek organizacyjnych Straży Granicznej w razie ogłoszenia mobilizacji

i w czasie wojny (Dz.Urz.KGSG. Nr 11, poz. 101), Zarządzenie Nr 72 Komendanta Głównego Straży

Granicznej z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Centrum Koordynacji

Działań Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 11, poz. 100), Zarządzenie Nr 54 Komendanta Głów-

nego Straży Granicznej z dnia 28 września 2006 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Biura

Ochrony Informacji Niejawnych Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 8, poz. 60),

Zarządzenie Nr 43 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 1 sierpnia 2006 r. w sprawie

regulaminu organizacyjnego Zarządu Operacyjno-Śledczego Komendy Głównej Straży Granicznej

(Dz.Urz.KGSG. Nr 6, poz. 47), Zarządzenie Nr 18 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia

28 kwietnia 2006 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Zespołowi do Spraw Zamówień

Publicznych Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 3, poz. 17 ze zm.), Zarządze-

nie Nr 17 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie regulaminu

organizacyjnego Biura Finansów Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 3, poz. 16

ze zm.), Zarządzenie Nr 14 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 27 kwietnia 2006 r. w sprawie

regulaminu organizacyjnego Zarządu do Spraw Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej

(Dz.Urz.KGSG. nr 3, poz. 13 ze zm.), Zarządzenie Nr 61 Komendanta Głównego Straży Granicznej

z dnia 28 października 2005 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Nadwiślańskie-

go Oddziału Straży Granicznej w Warszawie (Dz.Urz.KGSG. Nr 10, poz. 67 ze zm.), Zarządzenie Nr 22

Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 18 czerwca 2004 r. w sprawie utworzenia, organizacji

i zakresu działania Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie (Dz.Urz.KGSG. Nr 6, poz. 28),

199

MIROSŁAW KARPIUK

centralnego organu administracji granicznej mają charakter aktów prawa wewnętrzne-

go. Akty prawa o charakterze wewnętrznym, to takie, które mogą być podstawą

normatywną kierownictwa wewnętrznego w jednostkach podległych organizacyj-

nie organowi wydającemu te akty 11 . System aktów prawa wewnętrznego ma cha-

rakter otwarty, mogą je wydawać organy wskazane w przepisach ustawowych, gdy

Zarządzenie Nr 19 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 15 czerwca 2004 r. w sprawie

regulaminu organizacyjnego Biura Współpracy Międzynarodowej Komendy Głównej Straży Gra-

nicznej (Dz.Urz.KGSG. nr 5, poz. 22 ze zm.), Zarządzenie Nr 13 Komendanta Głównego Straży

Granicznej z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia, organizacji i zakresu działania Ośrodka

Tresury Psów Służbowych Straży Granicznej w Lubaniu (Dz.Urz.KGSG. Nr 4, poz. 14) Zarządzenie

Nr 45 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 21 października 2003 r. w sprawie nadania

regulaminu organizacyjnego Komendzie Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej w Lubaniu

(Dz.Urz.KGSG. nr 8, poz. 51 ze zm.), Zarządzenie Nr 41 Komendanta Głównego Straży Granicznej

z dnia 17 października 2003 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Biesz-

czadzkiego Oddziału Straży Granicznej im. gen. bryg. Jana Tomasza Gorzechowskiego w Przemyślu

(Dz.Urz.KGSG. Nr 8, poz. 48 ze zm.), Zarządzenie Nr 40 Komendanta Głównego Straży Granicznej

z dnia 15 października 2003 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Warmiń-

sko-Mazurskiego Oddziału Straży Granicznej w Kętrzynie (Dz.Urz.KGSG. Nr 7, poz. 47 ze zm.),

Zarządzenie Nr 39 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 14 października 2003 r. w spra-

wie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej

w Szczecinie (Dz.Urz.KGSG. Nr 7, poz. 46 ze zm.), Zarządzenie Nr 38 Komendanta Głównego

Straży Granicznej z dnia 13 października 2003 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego

Komendzie Sudeckiego Oddziału Straży Granicznej im. Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku (Dz.Urz.KGSG.

Nr 7, poz. 45 ze zm.), Zarządzenie Nr 35 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 24 wrze-

śnia 2003 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Podlaskiego Oddziału Straży

Granicznej im. gen. dyw. Henryka Minkiewicza w Białymstoku (Dz.Urz.KGSG. nr 6, poz. 42 ze

zm.), Zarządzenie Nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 24 września 2003 r.

w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Karpackiego Oddziału Straży Granicznej

im. 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu (Dz.Urz.KGSG. Nr 6, poz. 41 ze zm.), Zarzą-

dzenie Nr 33 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 17 września 2003 r. w sprawie nadania

regulaminu organizacyjnego Komendzie Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej w Krośnie Odrzań-

skim (Dz.Urz.KGSG. Nr 5, poz. 39 ze zm.), Zarządzenie Nr 32 Komendanta Głównego Straży Gra-

nicznej z dnia 17 września 2003 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Mor-

skiego Oddziału Straży Granicznej im. płk Karola Bacza w Gdańsku (Dz.Urz.KGSG. Nr 5, poz. 38 ze

zm.), Zarządzenie Nr 31 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 16 września 2003 r.

w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Nadbużańskiego Oddziału Straży Gra-

nicznej im. 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej w Chełmie (Dz.Urz.KGSG. Nr 4, poz. 37 ze zm.)

Zarządzenie Nr 30 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 16 września 2003 r. w sprawie

nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Śląskiego Oddziału Straży Granicznej im. Powstań-

ców Śląskich w Raciborzu (Dz.Urz.KGSG. Nr 4, poz. 36 ze zm.), Zarządzenie Nr 9 Komendanta

Głównego Straży Granicznej z dnia 21 lutego 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Inspektoratu

Nadzoru i Kontroli Komendanta Głównego Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 1, poz. 6 ze zm.), Zarzą-

dzenie Nr 24 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 29 maja 2002 r. w sprawie regulaminu

organizacyjnego Biura Kadr i Szkolenia Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 4, poz.

35 ze zm.), Zarządzenie Nr 28 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 18 września 2001 r.

w sprawie utworzenia, organizacji i zakresu działania Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Gra-

nicznej w Koszalinie (Dz.Urz.KGSG. Nr 6, poz. 20 ze zm.), Zarządzenie Nr 19 Komendanta Głów-

nego Straży Granicznej z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Biura Prawnego

Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz.Urz.KGSG. Nr 4, poz. 7 ze zm.).

11 P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 ro-

ku , Warszawa 2008, s. 217.

200

Karpiuk - Status prawny komendanta głównego straży granicznej jako centralnego organu administracji rządowej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: