Przedstawiciele doktryn politycznych.doc

CONSTANT Benjamin (1767-1830)              str. 75

Ø      Liberał, zwolennik monarchii konstytucyjnej

Ø      „O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych”, „Wolność starożytnych z wolnością nowoczesną porównana”

Ø      Problematyka wolności i ustroju politycznego (to gwarant wolności)

Ø      Wolność jako prawo jednostki do sfery prywatności wolnej od ingerencji państwa bądź społeczeństwa (1), prawo do posiadania własności (2), prawo człowieka do nieskrępowanej samorealizacji (3)

Ø      Sfera prywatna wyraźnie oddzielona od sfery publicznej, z czego wynika podział wolności na wolność prywatną i wolność publiczną

Ø      Z wolności prywatnej bierze się wolność publiczna (od jednostek!); zasada suwerenności ludu dla ochrony praw obywateli jest bezwartościowa

Ø      Żadna jednostka (grupa jednostek) nie może sobie podporządkować ogółu, a władza jest wyłaniana przez ogół

Ø      Wolność to prawa osobiste, a ich gwarancją są prawa polityczne (wynika to z analizy wolności starożytnych z wolnością współczesnych)

Ø      Ograniczenie kompetencji władz, ich podział i wzajemne hamowanie są niezbędne

Ø      Sześć władz w państwie (zmodyfikowany Monteskiusz): Władza reprezentacyjna trwała, władza reprezentacyjna opinii, władza królewska, władza egzekutywy (rząd), władza sądownicza, władza municypalna

Ø      Król ma rolę arbitra, panuje nie rządzi, a władza municypalna cieszy się sporą swobodą (w państwie jest tym, czym jednostka wobec ogółu)

TOCQUEVILLE Alexis de (1805-1859)              str. 459

Ø      Przedstawiciel liberalizmu krytycznego

Ø      „O demokracji w Ameryce”, „Dawny ustrój i rewolucja”

Ø      Analizował amerykańską demokrację – dostrzegał wady i zalety

Ø      Problem relacji wolności i równości (wolność w demokracji ustępuje przed równością)

Ø      Równość jest drogą do wzrostu jednostki w jej samorealizacji

Ø      Centralizacja władzy, spowodowana faktem, że ważniejsze są interesy własne niż publiczne

Ø      Pospolitość, pochlebstwo i brak indywidualności to cechy demokracji

Ø      Wyzwalanie oddolnych inicjatyw społecznych, premiowanie własności prywatnej i wzmaganie industrializacji to niewątpliwe zalety demokracji

Ø      Rewolucja jest zjawiskiem obiektywnym – nie obala ona wszystkich elementów poprzedniego ustroju, bierze się ze słabości władzy, która boi się rewolucji i ugina się, dążąc do realizacji reform

MILL John Stuart (1806-1873)              str. 299

Ø      Przedstawiciel liberalizmu sceptycznego, obrońca klasy robotniczej i kobiet

Ø      „O wolności”, „O rządzie reprezentacyjnym”, „Utylitaryzm”

Ø      Dostrzegał brak harmonii między interesem jednostki a ogółu

Ø      Jednostka i jej dobro to najważniejsza wartość (prawo jednostki do szczęścia – w sensie intelektualnym), choć jednostka musi działać na rzecz ogółu

Ø      Szczęściem zdobywanie wiedzy, obcowanie z nauką i kulturą, a osiągnąć je można tylko w społeczeństwie, ponosząc wysiłki na rzecz szczęścia ogólnego

Ø      Ludzie nie byli dobrzy ani mądrzy, stąd jednostki wybitne powinny kierować ogółem – ponadklasowe rządy elit intelektualnych (przy systemie reprezentacji z kompetencjami opiniodawczymi)

Ø      Dla rozwoju konieczne jest zapewnienie wolności negatywnej (wolność od) oraz pozytywnej (wolność do), tj. dążenie do rozwoju jednostki – wolność może być zagrożona

Ø      Wolność bierze się z wewnętrznych przeżyć: wolność sumienia, wyznania, głoszonych poglądów i swoboda wyboru zajęcia; państwo ignoruje, gdy naruszane są wolności jednostki (jednostka może powoływać organizacje, ale nie zagrażać wolności innych)

Ø      Państwo liberalne ostoją porządku i postępu zgodnie z zasadą utylitaryzmu

Ø      Państwo wspiera najuboższych w zakresie uprawnień organizatorskich do redystrybucji dochodów

Ø      Reforma własności w duchu utylitaryzmu, jej upowszechnienie, korekta w ówczesnym funkcjonowaniu, tylko wyjątkowo państwo może wywłaszczyć

VERDROSS-DROSSBERG Alfred (1890-1980)              str. 472

Ø      Przedstawiciel szkoły wiedeńskiej (normatywistycznej), związek z Kelsenem

Ø      „Norma podstawowa” obiektywnie istnieje (inaczej niż Kelsen)

Ø      Fundamenty każdego porządku prawnego są w naturze człowieka – z niej pochodzą reguły życia społecznego np. obowiązek wzajemnego poszanowania człowieczeństwa, nakaz posłuchu wobec prawnych rozkazów organów władzy, nakaz realizacji i ochrony dobra powszechnego

Ø      Dwie grupy prawa natury: pierwotne (niezmienne) i pochodne (zmienne), tworzące „dynamiczne prawo natury”

Ø      Jedność obrazu prawnego świata jako akceptacja teorii monistycznej w relacji prawa wewnętrznego do międzynarodowego

Ø      Wyższość prawa międzynarodowego nad prawem wewnętrznym – w opozycji do szkoły bońskiej

ROUSSEAU Jean Jacques (1712-1778)              str. 400

Ø      Twórca mieszczańskiego radykalizmu

Ø      „O umowie społecznej”, „Emil czyli o wychowaniu”, „Uwagi nad rządem Polski”

Ø      Z natury człowieka niezepsutego przez cywilizację doszedł do wniosku, że ludzie byli szczęśliwi tylko w stanie przedspołecznym i przedpaństwowym, bo potem pojawiła się własność prywatna i podział na biednych i bogatych (słabych i silnych – pakt zrzeszenia i pakt poddania)

Ø      Dopiero umowa społeczna daje przesłanki do pokoju i bezpieczeństwa, znosi negatywne skutki podziałów – naturalna wolność zostaje zastąpiona wolnością prawnie chroniona (sytuacja każdego jest wtedy równa)

Ø      Zasada suwerenności ludu – niepodzielność, niezbywalność i nieograniczoność przejawiające się w funkcji prawodawczej ludu (wola powszechna to kompromis między interesem indywidualnym a powszechnym)

Ø      Lud może się mylić

Ø      Suwerenność ludu to także kontrola rządu, który może funkcjonować w różnych formach ustrojowych – tylko w demokracji bezpośredniej suweren sam może wykonywać zasadę zwierzchnictwa ludu

Ø      Nie egalitaryzm majątkowy, lecz drobna własność prywatna

Ø      Społeczeństwo obywatelskie w patriotyzmie, niepodlegające wpływom religii

WILD John (1896-1969)              str. 477

Ø      Współtwórca i jeden z najwybitniejszych przedstawicieli dynamicznej teorii prawa natury

Ø      Dwoisty charakter rzeczywistości (od Platona): rzeczywistość jest dana (poznawalna zmysłowo i koncepcyjnie, a zarazem zmienna, poddana ciągłej przemianie i daleka od doskonałości), a druga rzeczywistość ukryta (poznawalna tylko koncepcyjnie w zakresie zdolności rozumu, doskonała i niezmienna)

Ø      Pewne siły kierują zmienną rzeczywistość w stronę doskonałości (mechanizm optymalizacji rzeczywistości zewnętrznej)

Ø      Dwoistość również w prawie – prawo natury to powszechny wzór (normy moralne są niezmienne i uniwersalne), który przekształca prawo stanowione (zmienne i nietrwałe)

Ø      Normy naturalne współwystępują ze zjawiskami psychicznymi (przeżycia powinnościowe, konieczność określonego zachowania)

Ø      Organy państwa powinny dążyć do zgodności z naturalnymi tendencjami w prawie, bo to prowadzi do przyrostu dobra i bezkonfliktowego trwania

CATHREIN Victor (1845-1931)              str. 59

Ø      Współtwórca odrodzenia klasycznymi doktrynami prawa natury w XX wieku

Ø      Nawiązanie do antropologii św. Tomasza z Akwinu – Bóg stworzył człowieka, dając mu rozum, wolną wolę i cel egzystencji

Ø      Neotomistyczna koncepcja z człowiekiem jako istotą rozumną, z wolną wolą i zdolnością do podejmowania decyzji i ponoszenia za nie konsekwencji

Ø      Świat jako struktura z woli Boga – racjonalny i wewnętrznie uporządkowany, zasady wieczne, na których jest oparty, zostały zaimplementowane przez Boga

Ø      Ład pierwotny w stosunku do ludzkiej aktywności i poznawalny dla ludzkiego rozumu (bez względu na religijne zapatrywania)

Ø      Prawo rozpatrywane w odniesieniu do świata – pozytywizm prawniczy zły ze względu na odseparowanie od filozofii i moralności, prawo nie może być celem samo w sobie, bo może naruszać wtedy naturalny ład

Ø      Chciał skatalogować prawo natury dla kontroli legislacji – sprzeciw prawników, bo odniósł się do Boga jako źródła, a także kwestionował demokratyczny aksjomat egalitaryzmu

FULLER Lon Luvois (1903-1978)              str. 141

Ø      Twórca formalnego prawa natury

Ø      Prawo jest związane w sposób konieczny z moralnością

Ø      Dystynkcja bytu i powinności nie może być przyjęta na gruncie prawa

Ø      Pozytywizm prawniczy jest zły, bo chce zrobić z prawa byt autonomiczny, a prawo to podporządkowanie ludzkich zachowań pewnym zasadom

Ø      Konieczność uzgodnienia moralności aspiracji (cele osobiste) z moralnością obowiązku (zasady społeczne)

Ø      Zasady eunomii (dobrego porządku): uniwersalność i ogólność unormowań, jawność unormowań, lex retro non agit, jasność i zrozumiałość unormowań, zasady możliwe do spełnienia, stabilność unormowań, praworządność (organów państwa)

Ø      Celem prawa ochrona życia ludzkiego (biologiczna egzystencja i aspiracje moralne jednostki)

Ø      Treść prawa natury – materialne prawo natury lub zewnętrzna moralność prawa

Ø      Konieczne utrzymywanie drożności kanałów komunikacyjnych na wszelkich poziomach daje ład

Ø      Szczególną wartość wolność negatywna i pozytywna

Ø      Dystansował się od religijnych wersji prawa natury

RADBRUCH Gustav (1878-1949)              str. 381

Ø      Teoretyk relatywizmu filozoficznoprawnego

Ø      W czasie życia zmieniał poglądy sprzeciwiając się nazizmowi

Ø      Bliski pozytywizmowi prawniczemu – teoria relatywizmu oparta o metodologię Kanta

Ø      Idea prawa zawierająca 3 elementy: sprawiedliwość, pewność i dobro powszechne (zderzają się ze sobą, wiążą, nieraz nawet wykluczają) – sędzia powinien się kierować pewnością

Ø      Zwolennik demokracji parlamentarnej

Ø      Później zmiana stanowiska – najważniejsza jest sprawiedliwość, która odróżnia prawo od pozytywistycznego „ustawowego bezprawia”

Ø      Prawem jest tylko prawo zgodnie ze sprawiedliwością

Ø      Prawo natury rozumiane jako prawo ponadustawowe ze świadomości społecznej i politycznej ludzi określonej epoki historycznej

STAMMLER Rudolf (1856-1938)              str. 443

Ø      Teoretyk prawa natury o zmiennej treści

Ø      Dokonał przewrotu w filozofii prawa nawiązując do Kanta

Ø      Rozum ludzki ujmuje rzeczywistość w pewne kategorie (np. czas) niezależnie od doświadczenia

Ø      Prawo jest pierwotne (krytyka koncepcji prawa, które determinowały prawo czynnikami społecznymi i politycznymi) – nie ma społeczeństwa bez prawa (przejaw stosunków społecznych)

Ø      „Czyste” (przesłanką poznania idea prawa słusznego, treść się zmienia, lecz forma nie) i „uwarunkowane”  pojęcia prawne – różne przejawy formalnego pojęcia prawa bez żadnej konkretnej treści

Ø      Prawo różni się od samowoli, bo stanowi nienaruszalną wolę, która ogranicza swobodę

Ø      Porządek życia społecznego zależy od formy prawa, gdyż to ono warunkuje różne stosunki

Ø      Porządkiem prawnym jest też państwo – prawo jako kategoria myślowa jest starsza od państwa

Ø      Prawo natury oczywistym nakazem rozumu (prawo słuszne) – niezmienna forma, ale zmienna treść w zależności od warunków kształtowania (dlatego nie należy tworzyć sztywnego katalogu praw natury)

Ø      Prawo natury determinowane jest zawsze przez zasadę sprawiedliwości

Ø      Człowiek jest niepoznawalny, nie ma wrodzonych praw wynikających z jego natury (pragnie natomiast sprawiedliwego traktowania przez in...