• Celem działalności uczelni jest aktywizacja ludzi starszych, a także „wykorzystanie potencjału osób starszych na rynku pracy - wiedzy, umiejętności i doświadczenia życiowego, dla rozwoju gospodarczego i społecznego kraju.”
• Starsze pokolenia, przeżywające swoją młodość w czasach wojny, często miało wybór
• nauka czy obrona Ojczyzny i przeważnie decydowało się na to drugie. Tacy ludzie mają psychologiczne braki w potrzebach samorozwoju, kształcenia się, zdobywania nowych umiejętności. Jeśli uświadomią je sobie i zechcą nadrobić, UTW dają im tę szansę.
• Uczelnie są dla nich także miejscem spotkań z podobnymi do nich osobami, które muszą stawiać czoła wielu problemom w tym jednemu, głównemu – problemowi braku akceptacji ze strony młodych.
• Poza tym, po latach wychowywania dzieci i współuczestnictwie w wychowywaniu wnuków, niekiedy utracie współmałżonka i znajomych, nadmiar czasu może być bardzo szkodliwy. W takim przypadku nowa pasja staje się balsamem dla zbolałej duszy, pozwala ponownie otworzyć się na świat i zaakceptować go takim, jakim się stał się bez bliskich ludzi.
• Wielu Seniorów jest wciąż sprawnych, nie znosi bezczynnego siedzenia w czterech ścianach, potrzebuje pretekstu do wyjścia z domu. Jedną z form aktywizacji starszych ludzi są uniwersytety trzeciego wieku, które stwarzają możliwości ciągłego poszerzania wiedzy, pobudzają do aktywizacji społecznej w interesie jednostki i ogółu, ułatwiają nawiązywanie przyjaźni, zapewniają możliwość dbania o kondycję fizyczną.
Modele
Podział ze względu na kryterium siły związku z uczelniami wyższymi:
• model francuski- UTW ściśle związane z ośrodkami akademickimi, cechuje je wysoki poziom działalności dydaktycznej i naukowo-badawczej, zróżnicowane pod względem form organizacyjnych (pełna integracja z uczelnią, ścisła współpraca lub niezależność od uczelni)
• model brytyjski- oparty na samokształceniu i samopomocy seniorów, bez wsparcia ze strony uczelni wyższych
Potrzeba tworzenia UTW
Obecnie osoby starsze stanowią prawie 13% polskiego społeczeństwa, a liczy się, że za 15 lat będą już stanowić 17% ogółu ludności w Polsce. Przemiany ekonomiczne, gospodarcze, postęp techniczny i ekonomiczny sprawiły, że to właśnie ta grupa polskiego społeczeństwa najmniej zyskała na tych przeobrażeniach jakie dokonywały się na świecie i w Polsce w ostatnich latach. Często osoby te musiały rezygnować z dalszej edukacji, z przyczyn ekonomicznych czy losowych.
W efekcie tego pozostają niezaspokojone takie potrzeby jak:
• potrzeba samokształcenia,
• potrzeba poznawania środowiska,
• potrzeba poszerzania wiedzy i umiejętności,
• potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań,
• potrzeba bycia uznanym za część społeczeństwa, grupy,
• potrzeba wypełnienia wolnego czasu,
• potrzeba utrzymywania więzi towarzyskich,
• potrzeba stymulacji psychicznej i fizycznej,
• także możliwość realizacji młodzieńczych marzeń, które były dotychczas nie do pogodzenia z życiem zawodowym i obowiązkami wobec rodziny.
Początki powstania UTW
Początki ruchu uniwersytetów trzeciego wieku sięgają roku 1972. W tym też czasie profesor Uniwersytetu w Tuluzie Pierre Vellas zorganizował spotkanie 40 seniorów, aby zorientować się czego oczekują od uniwersytetu.
Wówczas stworzono trzy postulaty:
• potencjał medyczny uniwersytetu powinien służyć propagowaniu wiedzy na temat utrzymania zdrowia w wieku starczym,
• upowszechniana wiedza o kulturze powinna być wzbogacona o doświadczenie i wiedzę ludzi starszych,
• potencjał badawczy powinien zostać zmobilizowany dla rozwiązywania problemów ludzi starszych oraz starości.
Francja
Pierwszy UTW powstał w 1973 roku we Francji, przez Pierre Vellas’a, który w centrum uwagi postawił badania naukowe ażeby pomóc wszystkim ludziom starszym. Dwadzieścia lat później istniało we Francji ponad 40 tego typu placówek.
Genezę uniwersytetów trzeciego wieku można wyprowadzić z szerszego kontekstu społecznego. W Europie i na świecie zaczął się coraz gwałtowniejszy proces starzenia się ludności, a także młodzież na uniwersytetach Europy Zachodniej chciała zreformować uczelnie. Na ich potrzeby uniwersytety odpowiedziały projektem otwarcia uczelni dla innych grup wiekowych, również dla emerytów. Na kilku kierunkach studiów młodzi ludzie mieli kontaktować się z dorosłymi i starszymi osobami "które mogłyby dzielić się swoim doświadczeniem życiowym i zawodowym." Celem takiego działania było zarówno rozbicie młodzieżowej grupy rówieśniczej, jak i pozyskanie nowych słuchaczy i pieniędzy, a dla kadry naukowej uczelni: pola dla pracy dydaktycznej i badawczej. [2]
Zapoczątkowany przez Pierra Vellasa ruch stawia przed sobą trzy główne cele, takie jak:
• intelektualny i administracyjny potencjał uniwersytetów powinien być użyty dla dalszego kształcenia ludzi starszych.
• uniwersytet trzeciego wieku powinien być instytucją prowadzącą badania gerontologiczne w interesie ludzi starszych.
• jego rolą społeczną powinno być umożliwianie wymiany kulturalnej między generacjami oraz udział w prewencji geriatrycznej.
Uniwersytety trzeciego wieku osadzone w Centrach Dalszego Kształcenia mogły łatwiej kontynuować swoją działalność ze względu na zabezpieczenie personalne i materialne i dlatego UTW miały mocne postawy do instytucjonalizacji.
Pierwszy uniwersytet trzeciego wieku charakteryzował się cechami modelu francuskiego takimi jak:
• wysoki poziom działalności dydaktycznej i naukowo- badawczej
• zróżnicowanie form organizacyjnych od pełnej integracji z wyższą uczelnią przez ścisłą współpracę z uczelnią, do niezależności
Francuski model realizowany był zarówno poprzez tworzenie nowych struktur, jak i w oparciu o istniejącą strukturę oświaty dorosłych. (Podobny model realizowały: Belgia, Hiszpania, Włochy, Szwecja).
UTW we Francji tworzą autonomiczne instytuty, stanowią również część uniwersyteckiego Centrum Dalszego Kształcenia albo posiadając strukturę stowarzyszenia wiążą się formalnie bądź nieformalnie z uniwersytetem.
Obecnie idea kształcenie we francuskich UTW, kiedyś określona mianem segregacyjnej, zmieniła się w koncepcję uniwersytetu dla wszystkich grup wiekowych (Universite Tous Ages). Zmiany te wynikały zarówno z rozwoju Centrów Dalszego Kształcenia na uniwersytetach jak i z tendencji na rynku pracy. UTW funkcjonujące w Centrach Dalszego Kształcenia mogły łatwiej kontynuować działalność ze względu na korzystniejsze warunki materialne jak i kadrowe. Centra te bowiem istnieją we wszystkich francuskich uniwersytetach.[5]
Idea uniwersytetu dla wszystkich grup wiekowych przyczynia się według osób organizujących tą działalność do szeroko rozumianej wymiany międzygeneracyjnej. Na jednej z konferencji organizowanej przez Łódzki Uniwersytet Trzeciego Wieku od wielu lat współpracujący z francuskim uniwersytetem w Lyonie omówiono podstawowe zasady realizowanego we Francji programu kształcenia osób starszych. Kształcenie to prowadzone jest w studium i umożliwia otrzymanie dyplomu kuratora społecznego . Program składa się ze szkolenia teoretycznego z zakresu takiej oto tematyki: doradztwa społecznego, wolontariatu, zagadnień prawnych, problematyki pokolenia młodych osób. Cykl kształcenia przewiduje również staż zawodowy. Otrzymanie dyplomu ma uprawniać osoby starsze do pracy na rzecz młodzieży a także osób starszych mających ograniczone możliwości samodzielnego funkcjonowania.
W 1981r. idea UTW trafiała do Wielkiej Brytanii. Grupa entuzjastów z Cambridge stworzyła model nieco odmienny od francuskiego zakładającego zależność organizacji od uniwersytetów. Model brytyjski, nazywany też modelem Cambridge, został oparty na samopomocy i pomocy wzajemnej słuchaczy.
J. Halicki jako główne cechy tego modelu wyróżnia:
• brak wsparcia ze strony wyższych uczelni
• samopomoc jako główna metoda kształcenia, brak podziału na studentów i wykładowców. Seniorzy sami organizują zajęcia wykorzystując własną wiedzę i doświadczenie
• kładzie się nacisk na eksperyment i nauczanie grupowe.[7]
UTW w Wielkiej Brytanii może zostać założony właściwie przez każdą osobę. Istnieją zarówno uniwersytety liczące kilkaset członków jak i małe, liczące od kilkunastu do kilkudziesięciu członków. Te ostatnie funkcjonują zazwyczaj w mniejszych miejscowościach. Oferta edukacyjna uniwersytetów jest zróżnicowana: wykładane są zarówno przedmioty akademickie, ale także prowadzone są zajęcia praktyczne. Program w znacznej mierze zależy od tego, czym interesują się studenci i jakie posiadają umiejętności. Niektóre uniwersytety współpracują ze szkołami wyższymi, większość jednak pozostaje zupełnie niezależnymi ośrodkami kształcenia ludzi starszych, spełniającymi oprócz funkcji poznawczych również integracyjne i terapeutyczne.[8]
Słuchaczami brytyjskich UTW są przede wszystkim kobiety, osoby będące na emeryturze, posiadające wykształcenie średnie lub wyższe, reprezentujące klasę średnią. Zajęcia prowadzone na niektórych UTW odbywają się w wynajętych pomieszczeniach, są również takie UTW które organizują zajęcia w prywatnych domach swoich słuchaczy. Odnośnie poziomu wykształcenia, czy wieku słuchaczy, brytyjskie uniwersytety nie stawiają formalnych wymagań. Realizowanie zasady samopomocy (self - help) umożliwia uniwersytetom niezależny rozwój. Dofinansowanie ich działalności przez rząd dotyczy jedynie wybranych programów.
Brytyjskie UTW stworzyły program nazwany SCE (Standing Committee for Education) Jego celem jest koordynacja działalności uniwersytetów brytyjskich i wymiana informacji między ich słuchaczami, która odbywa się głównie przez Internet. Cele szczegółowe programu to m. in:
• gromadzenie materiałów edukacyjnych dla słuchaczy: kaset, slajdów, CD-ROM,
• redagowanie magazynu dla słuchaczy UTW - biuletynu zatytułowanego Sources
• organizowanie studiów dla osób zainteresowanych wybranym tematem, co umożliwia kontaktowanie się za pośrednictwem Internetu osobom o podobnych zainteresowaniach, organizowanie nauki on-line.[9]
W wyniku współpracy i kontaktów naukowych profesor Haliny Szwarc z profesorem Pierrem Vellasem utworzyli uniwersytet trzeciego wieku w Warszawie. Pod nazwą Studium III Wieku, 12 listopada 1975 roku, inaugurowano pierwszy rok akademicki UTW.
Cele pierwszego UTW:
• włączenie osób starszych do systemu kształcenia ustawicznego
• aktywizacja intelektualna, psychiczna i fizyczna słuchaczy
• opracowanie metod edukacji i wdrożenie profilaktyki gerontologicznej
• prowadzenie obserwacji i badań naukowych (Informator Sekcji UTW przy PTG, 1987)
Intensywny rozwój UTW przypadł na lata 1975-1979 (powstały UTW we Wrocławiu, Opolu, Szczecinie, Poznaniu, Gdańsku, Łodzi). Po kilkuletniej przerwie, po roku 1982, zaczęły znów powstawać nowe tego typu instytucje. Po 1989 roku nastąpił dalszy rozwój UTW w wyniku zmian systemowych, jak również rosnącej populacji ludzi starszych w kraju. W ostatnich kilku latach nastąpiło przyspieszenie w rozwoju ruchu UTW w Polsce.
Polska była trzecim krajem na świecie (za Francja i Belgią), w którym rozwinął się ruch UTW . Nasz pierwszy UTW zaczął funkcjonować równocześnie z pierwszym UTW w Szwajcarii, we Włoszech i Kanadzie już w roku 1975. W 1975 r. Centrum Kształcenia Podyplomowego w Warszawie rozpoczęło szkolenie w zakresie gerontologii – klinicznej, eksperymentalnej i społecznej.
W 1976 roku, we Wrocławiu, powstaje drugi polski UTW, zorganizowany został przy współpracy H. Szwarc, pod kierownictwem Czesława Kępińskiego, powstał z inicjatywy Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych, Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego, dyrekcji Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego oraz Kierownictwa Międzyzakładowego Uniwersytetu Robotniczego. Ideę tę poparł Uniwersytet Wrocławski oraz Akademia Wychowania Fizycznego.
Trzeci UTW powstaje w 1977 roku w Opolu z inicjatywy Wojewódzkiego Ośrodka Opiekuna Społecznego pod patronatem Uniwersytetu Opolskiego. W 1978 roku powstaje UTW w Szczecinie.
Kolejny UTW powstał w 1979 r. w Poznaniu. Początkowo działał on na zasadzie afiliowania przy różnych instytucjach związanych z opieką społeczną, a jego organizatorem był Wojewódzki Ośrodek Opiekuna Społecznego przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym. Potem uzyskał możliwość włączenia się w działalność Studiów Otwartych Uniwersytetów.
Następnie powstawały UTW:
• w 1979 r. w Łodzi- z inicjatywy Heleny Kretz
• w 1979 r. w Gdańsku ( rozwiązany, ponownie zaczyna działać w 2004 r.)
• 1982- krakowski UTW jako międzyuczelniane studium UJ i Akademii Medycznej
• 1982- Katowice- inicjatorka Janina Szyjkowska
• UTW w Rzeszowie powstał w 1983 r. z inicjatywy Genowefy Kruczek –Kowalskiej
• 1985 roku powstał UTW w Lublinie
• 1987 powstał drugi warszawski UTW - na Mokotowie (filie w Grodnie, Brześciu i Lwowie
• W 1989 roku powstaje UTW w Toruniu, inicjatorami jego założenia są działacze społeczni, W roku 2003 powstały UTW w Pabianicach, Krośnie, Sopocie, Wałbrzychu i Sosnowcu. W Gliwicach działaniom tym patronował też Wojewódzki Zespół Pomocy Społecznej
oraz Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Kolejne:
• 1992 Zielona Góra
• 1992 Zakopane
• 1993 Gorzów Wielkopolski
• 1993 Koszalin
• następnie w Białymstoku, Częstochowie, Olsztynie, Sandomierzu, Oświęcimiu, Bielsku –Białej, Żarach, Świebodzinie, Lesznie, Elblągu
W 2001 r. po raz pierwszy zaczęły działać UTW m.in. : w Mazowieckim Centrum Kultury w Warszawie i w Tomaszowie Lubelskim, ten drugi jest on filią Lubelskiego UTW. W roku 2002 powstały UTW w: Rybniku, Zabrzu, Zamościu, Stargardzie Szczecińskim, Głogowie. 2004 roku powstały UTW w Gdańsku , Zielonce, w Nowym Sączu, Gdyni i w Sosnowcu.
Już w pierwszych latach istnienia UTW ich organizatorzy i kierownictwo zauważyli konieczność powołania wspólnej organizacji zrzeszającej ich uczelnie, koordynującej współpracę. Wniosek o utworzenie Sekcji Uniwersytetów Trzeciego Wieku przy Polskim Towarzystwie Gerontologicznym (PTG) zatwierdzono podczas walnego zgromadzenia PTG w Białymstoku we wrześniu 1981 roku, a jej przewodniczącą została profesor H. Szwarc. Sekcja polskich UTW należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Uniwersytetów Trzeciego Wieku (AIUTA)
Sekcja za nadrzędny cel działalności UTW uznała: ,,poprawę jakości życia osób starszych, stworzenie warunków do dobrego starzenia się, przełamywanie błędnych stereotypów i wyobrażeń przypisujących ludziom starym role upośledzonych fizycznie i umysłowo. Celowi temu służy włączenie osób starszych do systemu kształcenia ustawicznego w oparciu o potencjał intelektualny, naukowy i bazę materialną wyższych uczelni” (Informator Sekcji UTW przy PTG, 1986)
Obecnie w Polsce działa blisko 110 Uniwersytetów Trzeciego Wieku, które łącznie zrzeszają 25 tysięcy słuchaczy. Na stronie internetowej poświęconej uniwersytetom trzeciego wieku możemy zapoznać się z ich działalnością.
Uniwersytet Trzeciego Wieku Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej powstał w 2005 r. Słuchacze korzystają z szerokiej oferty zajęć fakultatywnych m.in. z: zajęć z języka angielskiego, informatyki, gimnastyki usprawniającej, z gimnastyki na basenie, warsztatów interpersonalnych, tańca towarzyskiego, zajęć ze śpiewu, wszelkiego rodzaju warsztatów tematycznych. Dzięki staraniom Rady Programowej słuchacze mają możliwość uczestniczenia w ciekawych wykładach akademickich, spotkaniach literackich, kulturalnych, sportowych, turystycznych, spotkaniach wyjazdowych związanych z kulturą, poznawaniem regionów i historii Polski. Słuchacze aktywnie uczestniczą w życiu akademickim Uczelni, biorą udział w wszelkiego typu imprezach akademickich, włączają się w organizowane akcje społeczne, wspólnie ze społecznością akademicką tworzą wielopokoleniową platformę wymiany doświadczeń uczestnicząc i kultywując rocznice świąt narodowych. Celem Uniwersytetu jest wyjście naprzeciw osobom, które zakończyły karierę zawodową, osobom samotnym i stworzenie możliwości udziału osób starszych w:
• procesie edukacyjnym w zakresie różnych dziedzin wiedzy
• realizacji osobistych zainteresowań
• utrzymaniu sprawności psychicznej i fizycznej
• życiu kulturalnym i społecznym
Gnieźnieński Uniwersytet Trzeciego Wieku (GUTW) rozpoczął swą działalność w roku 2006. Został powołany przez Towarzystwo Miłośników Gniezna z inicjatywy środowiska nauczycielskiego i rektorów gnieźnieńskich szkół wyższych. GUTW finansuje swą działalność ze składek członkowskich słuchaczy a także współpracuje z Liceum Ogólnokształcącym nr 1 im. Bolesława Chrobrego , Medycznym Studium Zawodowym, Biblioteką Publiczną , Teatrem im. Aleksandra Fredry, Zespołem Państwowych Szkół Muzycznych, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Miejskim Ośrodkiem Kultury i Młodzieżowym Domem Kultury.
Swoim słuchaczom Gnieźnieński Uniwersytet proponuje następujące typy aktywnego działania:
• Wykłady ogólne prowadzone przez wybitnych specjalistów z różnych dziedzin
• Zajęcia w sekcjach zainteresowań:
• Lektoraty języków obcych ( jęz. angielski, jęz. niemiecki, jęz. francuski
• Turystyka
• Terapia ruchem
• Terapia zajęciowa
• Plastyka
• Informatyka
• Salon Polityczny
• Poetycko-literacka
Elbląski UTW działa przy Elbląskiej Radzie Konsultacyjnej Osób Niepełnosprawnych, pod patronatem Elbląskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej. Działa od 1999 roku. Uczestnikami Elbląskiego UTW są zarówno osoby starsze jak i osoby niepełnosprawne. Działalność swoją prowadzi dzięki finansowemu wsparciu Prezydenta Miasta Elbląga, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Fundacji Elbląg. UTW w Elblągu współpracuje m.in. z Elbląską Uczelnią Humanistyczno – Ekonomiczną, Gabinetem Promocji Zdrowia Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego, Zespołem Szkół nr 1, Centrum Rehabilitacji, Centrum Pracy i Pomocy, Biblioteką Elbląską im. Cypriana Norwida. Swoim słuchaczom Elbląski uniwersytet proponuje:
• warsztaty rękodzieła artystycznego,
• muzykoterapia,
• arteterapia,
• warsztaty malarskie,
• zajęcia sekcji piosenki,
• zajęcia gimnastyczne,
• zajęcia na krytej pływalni,
• spotkania sekcji turystycznej,
• zajęcia komputerowe,
• lektoraty językowe,
• udział w miejskich festynach i wystawach,
• cotygodniowe bloki wykładów.
Zasadnicze zadania UTW
• dążenie do utrzymania indywidualnego dobrostanu psychofizycznego seniora
• osiągnięcie należytej i godnej pozycji człowieka starszego w społeczeństwie
Drogą do realizacji tych zadań jest edukacja, która może spełniać wiele funkcji:
• ćwiczyć umysł dla podtrzymania ogólnej sprawności organizmu
• integrować środowisko osób starszych ze sobą, jak również z innymi pokoleniami
• przeciwdziałać osamotnieniu
• przekazywać, upowszechniać i aktualizować wiedzę
• zapobiegać marginalizacji i wykluczaniu ludzi starszych
Cele
• upowszechnianie inicjatyw edukacyjnych,
• aktywizacja intelektualna, psychiczna, społeczna i fizyczna osób starszych,
• poszerzanie wiedzy i umiejętności seniorów,
• ułatwianie kontaktów z instytucjami takimi jak służba zdrowia, ośrodki kultury, ośrodkami rehabilitacyjnymi i innymi,
• angażowanie słuchaczy w aktywność na rzecz otaczającego ich środowiska,
...
guano_rules