1. ISTOTA, FUNKCJE, ZADANIA, PODSTAWY PRAWNE RACHUNKOWOŚCI
Rachunkowość jest to system informacyjno-kontrolny w jednostkach gospodarczych. Stanowi źródło informacji ekonomicznej i finansowej. Dostarcza informacji o przebiegu procesów gospodarczych, obrazuje jakie są skutki, wyniki tych zdarzeń, a także obrazuje sytuację ekonomiczna i finansową przedsiębiorstwa.
Na rachunkowość składają się trzy podstawowe elementy:
· księgowość,
· kalkulacja kosztów (rachunek kosztów),
· sprawozdawczość.
Rachunkowość cechuje przede wszystkim podejście historyczne i sprawozdawcze. W gospodarce rynkowej rachunkowość oprócz podejścia historycznego nastawiona jest także na procesy planistyczne.
Podział rachunkowości :
· rachunkowość finansowa
· rachunkowość zarządcza
Rachunkowość zarządcza związana jest z procesami decyzyjnymi dotyczącymi przyszłości.
Użytkownicy informacji pochodzących z systemu rachunkowości
Informacje generowane przez system rachunkowości skierowane są na zewnętrznych użytkowników. Dostarczane są im w postaci sprawozdań finansowych (bilansu, rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z przepływu środków pieniężnych). W sprawozdaniach są zawarte informacje o majątku, źródłach pochodzenia majątku czyli źródłach finansowania działalności, o osiągniętych wynikach i pozycji finansowej firmy. Korzystają z tych informacji następujący użytkownicy: właściciele (udziałowcy, akcjonariusze), pożyczko- i kredytodawcy, a więc podmioty finansujące działalność firmy. Informacjami dotyczącymi wysokości wynagrodzeń zwykle zainteresowani są związki zawodowe i pracownicy. kontrahenci (dostawcy i odbiorcy) chcą znać sytuacje firmy, by ocenić stopień ryzyka handlowego. Instytucje centralne np. GUS i ZUS, CUP potrzebują informacji finansowych dla celów statystycznych i dla kształtowania polityki podatkowej. Lokalna społeczność oczekuje informacji korzystnych o rozwoju regionu.
Funkcje rachunkowości:
· informacyjna,
· zarządcza,
· kontrolna,
· planistyczno-statystyczna.
Podmiot i przedmiot rachunkowości
· Przedmiotem rachunkowości są procesy gospodarcze,
· podmiotem są jednostki prowadzące rachunkowość
Przepisy ustawy o rachunkowości stosują:
· spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, w tym również w organizacji), inne osoby prawne z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,
· osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej
1 200 000 euro,
· jednostki organizacyjne działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów,
· gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także państwowe i samorządowe jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, zakłady budżetowe, fundusze celowe niemające osobowości prawnej.
Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych ciąży na mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej przedstawionych powyżej podmiotach.
Zasady rachunkowości
Krajowe konwencje i zasady rachunkowości są wzorowane na Dyrektywach Unii europejskiej i Międzynarodowych Standardach Rachunkowości. Wśród nadrzędnych zasad rachunkowości należy wymienić: zasadę memoriałową, współmierności, ostrożności, kontynuacji działania, zakazu kompensat (oznacza, że ważne kategorie rachunkowości należy w sprawozdaniu finansowym wykazywać oddzielnie), ciągłości (porównywalności), istotności.
Przykładowo: zasada memoriałowa wymaga, aby w księgach rachunkowych, a tym samym w sprawozdaniu finansowym były ujęte wszystkie zdarzenia, które miały miejsce w jednostce w danym okresie.
Podstawowym źródłem unormowań prawnych rachunkowości w Polsce jest ustawa z dn. 29 września 1994 roku o rachunkowości. Ustawa ta jest określana jako prawo bilansowe.
Struktura ustawy przedstawia się następująco:
1. przepisy ogólne (określające podmioty rachunkowości, definiujące podstawowe kategorie rachunkowości oraz określające nadrzędne zasady rachunkowości)
2. prowadzenie ksiąg rachunkowych
3. inwentaryzacja
4. wycena składników majątkowych oraz źródeł ich finansowania oraz ustalanie wyniku finansowego oraz łączenie się spółek
5. sprawozdania finansowe jednostki
6. sprawozdania finansowe grupy kapitałowej
7. badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych
8. ochrona danych
9. odpowiedzialność karna z powodu nieprawidłowości w rachunkowości
10. przepisy szczególne i przejściowe.
Rachunkowość jednostki obejmuje:
· przyjęte zasady (politykę) rachunkowości
· prowadzenie ksiąg rachunkowych
· okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów
· wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego
· sporządzanie sprawozdań finansowych
· gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji
· poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą.
Za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości ponosi odpowiedzialność kierownik jednostki (osoba lub organ jedno- lub wieloosobowy - zarząd), który jest uprawniony do zarządzania jednostką, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym, jeżeli prowadzą gospodarstwo upadłego.
Księgi rachunkowe prowadzi się w języku polskim i w walucie polskiej w siedzibie jednostki. Obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów i sald, które tworzą:
· dziennik,
· księgę główną,
· księgi pomocnicze,
· zestawienia obrotów i sald,
· wykaz składników aktywów i pasywów.
2. Rodzaje sprawozdań finansowych
Sprawozdania finansowe jednostki
W najszerszym zakresie sprawozdanie finansowe składa się z:
· bilansu,
· rachunku zysków i strat,
· informacji dodatkowej,
· rachunku przepływów pieniężnych,
· zestawienia zmian w kapitale własnym.
Sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, czyli na dzień:
· kończący rok obrotowy
· zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego
· poprzedzający zmianę formy prawnej jednostki gospodarczej
· przejęcia jednostki przez inną
· poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek
· poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub upadłości.
Organami zatwierdzającymi sprawozdania finansowe są:
· w spółkach akcyjnych – zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy
· w spółkach z o.o. – zwyczajne zgromadzenie wspólników
· w spółdzielniach = walne zgromadzenie
· w przedsiębiorstwach państwowych – rada pracownicza lub organ założycielski
· w spółkach osobowych oraz w przedsiębiorstwie stanowiącym własność osoby fizycznej – ich właściciele.
Bilans jako obrót majątku i kapitałów
Bilans jest usystematyzowanym dwustronnym zestawieniem składników majątku (aktywów) i źródeł jego pochodzenia (pasywów) podmiotu gospodarczego, sporządzonym na określony dzień z podaniem wartości każdego z tych składników i ich równoważących się sum ogólnych oraz z uwzględnieniem wyniku finansowego (zysku netto lub straty netto). Przy sporządzaniu bilansu obowiązuje zasada równowagi bilansowej – suma aktywów musi być równa sumie pasywów.
Wykazana w bilansie w aktywach wartość poszczególnych grup składników aktywów wynika z ich wartości księgowej skorygowanej o:
· dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe oraz odpisy aktualizujące, w tym również z tytułu trwałej utraty wartości składników aktywów trwałych,
· odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników aktywów obrotowych,
· odpisy aktualizujące wartość należności.
AKTYWA:
Aktywa, czyli środki gospodarcze dzielą się na aktywa trwałe i obrotowe (kryterium jest czas: powyżej jednego roku i poniżej jednego roku).
Wśród aktywów można wyróżnić aktywa trwałe:
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
1. Środki trwałe
2. Środki trwałe w budowie
III. Należności długoterminowe
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Wśród aktywów obrotowych wyróżnia się:
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Charakterystyka poszczególnych pozycji:
AKTYWA TRWAŁE
WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE :
Wartości niematerialne i prawne obejmują prawa majątkowe:
- nabyte przez jednostkę,
- zaliczane do aktywów trwałych,
- nadające się do gospodarczego wykorzystania,
- o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok,
- przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.
W szczególności są to:
- autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
- prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
- know-how, oprogramowanie komputerowe
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.
Bilansowe ujęcie wartości niematerialnych i prawnych:
1. Koszty zakończonych prac rozwojowych
2. Wartość firmy
3. Inne wartości niematerialne i prawne
4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne
Prace badawcze są nowatorskim i zaplanowanym poszukiwaniem rozwiązań podjętym z zamiarem zdobycia i przyswojenia nowej wiedzy naukowej i technicznej.
Prace rozwojowe polegają na praktycznym zastosowaniu odkryć badawczych lub też osiągnięć innej wiedzy w trakcie opracowywania nowych lub znacznie udoskonalonych produktów bądź technologii, które ma miejsce przed rozpoczęciem produkcji seryjnej.
Jeśli nie da się rozdzielić prac badawczych i rozwojowych, ogół tych prac traktuje się jako badawcze
Koszty zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii, zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli:
...
biedronqa_a