finanse publiczne - wykłady.pdf - Finanse - Minnie_

FINANSE PUBLICZNE

prof. Teresa Famulska

WPROWADZENIE

Finanse publiczne Î sĢ elementem finansw, stanowiĢ konkretyzacjħ (uszczegþowienie) finansw.

Finanse Î ogþ zjawisk ekonomicznych zwiĢzanych z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobw pieniħŇnych.

Finanse publiczne Î ogþ zjawisk ekonomicznych zwiĢzanych z gromadzeniem i wydatkowaniem publicznych

zasobw pieniħŇnych.

Przez sþowo ápubliczneÑ rozumie siħ (z þac. ásþuŇĢcy ogþowiÑ) powszechny, dotyczy ogþu, oglny, nieprywatny.

MoŇna je rozpatrywaę w nastħpujĢcych ujħciach:

Û ekonomiczne Î nauka o bogactwie (ekonomia) i zachowaniu ludzi z nim zwiĢzanymi, finanse publiczne to

element teorii bogactwa; finanse publiczne to dziedzina nauk ekonomicznych, badajĢca

bogactwo w postaci publicznych zasobw pieniħŇnych, zwiĢzek finansw publicznych

z gospodarowaniem

o pierwszy obszar zagadnieı Î oddziaþywanie finansw publicznych na zjawiska i struktury

gospodarcze, jak finanse publiczne oddziaþywujĢ na procesy gospodarcze

o drugi obszar zagadnieı Î w jaki sposb zjawiska i struktury gospodarcze oddziaþywujĢ na

ksztaþt finansw publicznych

Finanse publiczne wyrastajĢ w oparciu o finanse prywatne, nie moŇe byę dobrych finansw

publicznych w kraju o sþabej kondycji gospodarczej, w niektrych krajach poþĢczone

ministerstwa finansw i gospodarki

Û prawne Î ogþ regulacji/przepisw prawnych stanowiĢcych o poszczeglnych instrumentach finansw

publicznych, prawo finansowe lub ogþ legislacji, ktra dotyczy finansw publicznych,

wspþczeĻnie finanse publiczne nie istniejĢ bez legislacji prawnej, sĢ uregulowane przez

przepisy prawne, istniejĢ tylko te stanowiĢce prawo, prawo finansowe wzglħdem finansw

publicznych ma charakter wtrny i jednoczeĻnie stanowiĢcy .

o wtrne Î finanse publiczne nie istniejĢ, bo sĢ przepisy prawne, lecz jest átakaÑ kategoria

ekonomiczna

o stanowiĢce Î poniewaŇ o tych rozwiĢzaniach stanowi prawo

Z prawem finansowych ĻciĻle zwiĢzane prawo konstytucyjne oraz administracyjne

Û polityczne Î nauki polityczne analizujĢ/realizujĢ finanse publiczne w kontekĻcie moŇliwoĻci ich

wykorzystania do prowadzenie polityki przez wþadzħ publicznĢ; wþadza publiczna z poĻrd

rŇnych narzħdzi dla celw gospodarczych siħga do finansw publicznych.

Miejsce finansw publicznych w finansach

SĢ elementem finansw (ogniwem finansw):

¶ Finanse publiczne

¶ Finanse bankw

¶ Finanse instytucji ubezpieczeniowych

¶ Finanse przedsiħbiorstw

¶ Finanse ludnoĻci / gospodarstw domowych

Wg podziaþu amerykaıskiego (kryterium konkurencyjnoĻci):

¨ Wþadzy publicznej (BC, budŇet, niekomercyjne ubezpieczenia)

¨ Finanse biznesu

¨ Finanse indywidualne

Wg podziaþu francuskiego :

¨ Finanse publiczne

¨ Finanse prywatne

FINANSE PUBLICZNE

prof. Teresa Famulska

Finanse publiczne

Finanse prywatne

Nakierowane na zaspokojenie potrzeb ogþu, do

realizacji zadaı paıstwa, nie nakierowane na

zysk, wsplna kasa, Ļrodki z naszej kieszenie dla

zabezpieczenie pewnych potrzeb.

Cel

ZaspokajajĢ potrzeby indywidualne (jednostek

lub grupy Î np. rodziny), nakierowane na

zysk.

WyposaŇone w przymus Î mwi siħ

o przymusie uĻwiadomionym, nie ma charakteru

bezpoĻredniego Î konstruuje siħ normħ prawnĢ

Î takĢ by obywatel sam zapþaciþ podatek.

Etap

gromadzenie

Ļrodkw

Nie wyposaŇone w przymus

Nie podlegajĢ przymusowi Î Ňadnemu

podmiotowi nie przysþuguje prawo

artykuþowania roszczeı finansowych pod

adresem wþadzy publicznej, ponad te, ktre

wþadza ustaliþa.

Etap

wydawania

Ļrodkw

W czħĻci obciĢŇone przymusem, w tej

w ktrej jest relacja z finansami publicznymi,

ta czħĻę, ktrĢ trzeba dostarczyę finansom

publicznym (np. podatki).

DuŇo szerszy niŇ prywatnych, rodzĢ istotne

skutki gospodarcze.

Zakres

Gospodarka finansowa pojedynczego

podmiotu nie ma wiħkszego znaczenia

z punktu widzenia makro, dla sytuacji

gospodarczej paıstwa.

Wþadza publiczna jest gestorem pieniĢdza.

Zjawiska

pieniħŇne

Prywatni posiadacze nie majĢ wpþywu na

pieniĢdz.

Poddane sĢ kontroli spoþecznej.

Kontrola

Dyscyplina dobrowolna, brak procedur

kontrolnych, kontrola skarbowa zwiĢzania nie

z finansami prywatnymi a publicznymi Î czy

wpþaciþ tyle ile powinien.

Sektor publiczny, a sektor prywatny.

Wþadza publiczna Î funkcjonuje w sferze finansowej oraz realnej :

Ç finansowej Î mwimy o finansach publicznych przeciwstawionych finansom prywatnym

Ç realna Î rzeczowa Î funkcjonuje w obszarze sektora publicznego, obok ktrego

wyodrħbniony jest sektor prywatny.

Dla wyodrħbnienia sektorw stosuje siħ kryterium wþasnoĻci.

Sektor publiczny obejmuje okreĻlony majĢtek:

Ç majĢtek sþuŇĢcy wþadzy publicznej i wþadzy terytorialnej (samorzĢdowej)

Ç sþuŇĢcy publicznym instytucjom usþugowym

Ç majĢtek bħdĢcy we wþadaniu publicznym (drogi, mosty itp.)

Ç majĢtek publiczny zaangaŇowany w dziaþalnoĻę gospodarczĢ

Mimo iŇ nie sĢ nastawione na realizacjħ zysku, nie wyklucza to wþĢczenia siħ wþadzy politycznej w dziaþalnoĻę

komercyjnĢ, moŇe siħ wþĢczyę w branie najbardziej lukratywne (najbardziej dochodowe).

Relacja sektor publiczny Î finanse publiczne

Finanse publiczne w zdecydowanej mierze sþuŇĢ funkcjonowaniu sektora publicznego, ale finanse publiczne

funkcjonujĢ poza sektorem publicznym, np. transfery na rzecz gospodarstw domowych. Nie caþy sektor publiczny

dziaþa w oparciu o finanse publiczne, poniewaŇ czħĻę zasobw jest pozyskiwana trybem komercyjnym.

Finanse

publiczne

Sektor publiczny

Transfery

ĺrodki pozyskiwane

trybem komercyjnym

Relacja pomiħdzy finansami publicznymi, a finansami sektora publicznego, moŇe byę rozpatrywane z punktu

widzenia:

FINANSE PUBLICZNE

prof. Teresa Famulska

- teoretycznego

o wħŇsze Î do finansw publicznych nie wþĢcza siħ finansw jednostek sektora publicznego

o charakterze komercyjnym

o szersze Î finanse publiczne obejmujĢ jednostki sektora publicznego o charakterze komercyjnym

- praktycznego Î o iloĻci przesĢdzajĢ regulacje prawne Î w Polsce áUstawa o finansach publicznychÑ;

nawiĢzuje siħ w niej do ujħcia wħŇszego; poza finansami publicznymi przedsiħbiorstwa paıstwowe.

Definicje finansw publicznych:

¶ ujħcie klasyczne Î nauka o procesach gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobw pieniħŇnych.

Klasycy patrzyli na finanse publiczne w ujħciu wĢskim, poprzestawali na problemach zwiĢzanych

z pieniĢdzem, poszukiwali najbardziej efektywnych form jego wydatkowania.

¶ ujħcie wspþczesne Î (szersze od klasycznego) Î nauka finansw publicznych zajmuje siħ procesami

gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobw pieniħŇnych oraz zwiĢzkami przyczynowo-skutkowymi

jakie zachodzĢ pomiħdzy procesami gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobw pieniħŇnych,

a zjawiskami spoþecznymi, gospodarczymi i politycznymi. Obejmuje zagadnienia zwiĢzane

z gospodarowaniem (gospodarkĢ finansw publicznych) oraz analizujĢ wewnħtrznĢ treĻę oraz reakcje ze

sferami: spoþecznĢ, politycznĢ i gospodarczĢ. WspþczeĻnie odnoĻnie podatkw trzeba siħ zastanowię

jeszcze nad skutkami gospodarczymi, spoþecznymi, jakie wywoþajĢ owe podatki.

¶ Finanse publiczne zajmujĢ siħ finansowĢ dziaþalnoĻciĢ wþadzy publicznej, opisujĢ i analizujĢ wydatki

wþadzy publicznej oraz techniki uŇywane przez wþadzħ do sfinansowania tych wydatkw.

W finansach publicznych odwrotnie niŇ w sferze prywatnej, tutaj wydatki determinujĢ dochody, pierwsze ustala siħ

na co wydaę (najpierw cele, zadania etc.), a pŅniej dopiero zastanawianie siħ skĢd to wziĢę.

Metody finansw publicznych:

Na metody badawcze w zakresie finansw publicznych skþadajĢ siħ:

1. Obserwacja zjawisk finansowych Î dokonuje siħ w oparciu o zapisy rachunkowe i ksiħgowe (rachunkowoĻę

w zakresie finansw publicznych), dane do ktrych siħgamy Î zapisy ksiħgowe, powinny byę zgodne

z prawdĢ i obowiĢzujĢcymi regulacjami prawnymi, dotyczy klasyfikowania odpowiednich danych.

2. Analiza i poszukiwanie wzajemnych zwiĢzkw Î zaleŇnoĻci i zwiĢzki pomiħdzy zgromadzonymi danymi,

w 2 pþaszczyznach:

a. analiza danych i relacji w obrħbie samych danych finansowych (samych zjawisk finansowych), np.

analiza struktury dochodw budŇetowych

b. pomiħdzy zjawiskami finansowymi, a zjawiskami niefinansowymi (spoþecznymi, gospodarczymi,

politycznymi) np. jak znaczny udziaþ w dochodach podatkw poĻredni wpþywa na konsumpcjħ.

3. Formuþowanie praw i wnioskw Î najtrudniejszy z trzech etapw z powodu:

a. finanse publiczne i instrumenty z ich zakresu, sĢ tylko jednymi z wielu czynnikw wpþywajĢcych

na zjawiska gospodarcze

b. nauka finansw publicznych nie moŇe posþugiwaę siħ metodĢ doĻwiadczalnĢ, siħga za to do

metody prb i bþħdw:

Ç 1 krok Î podmioty odpowiedzialne za sferħ finansw publicznych podejmujĢ decyzje

dotyczĢce sfery finansw publicznych (np. rzĢd)

Ç 2 krok Î obserwacje skutkw zastosowanych instrumentw

Ç 3 krok Î analiza obserwacji i sformuþowanie postulatw co do korekty instrumentw.

W finansach publicznych do analizowania zjawisk sĢ moŇliwe 2 podejĻcia:

¨ pozytywne Î polega na badaniu zjawisk takimi jakie sĢ, a nie takimi jakie byę powinny, analizuje siħ

nastħpstwa zastosowanych instrumentw z zakresu gromadzenia i wydatkowania Ļrodkw publicznych,

prowadzi do tworzenia tzw. modeli pozytywnych Î opisujĢcych rzeczywistoĻę

¨ normatywne Î dĢŇenie do okreĻlenia zjawisk takich jakie powinny byę, dĢŇy do zbudowania wzorcw,

zasad, (norm), ktrych przestrzeganie powinno zapewnię prawidþowe funkcjonowanie finansw

publicznych, zgodnie ze z gry zaþoŇonym systemem wartoĻci (czyli to co rozumiemy przez przysþwek

ádobrzeÑ), prowadzi do budowy modeli normatywnych Î podejĻcie projektujĢce rzeczywistoĻę.

WspþczeĻnie oba majĢ zastosowanie i siħ zazħbiajĢ.

FINANSE PUBLICZNE

prof. Teresa Famulska

FUNKCJE FINANSìW PUBLICZNYCH

MogĢ byę rozpatrywane w 3 konwencjach/aspektach

Aspekty funkcji finansw publicznych.

¶ UtoŇsamiane z funkcjami paıstwa

a. Alokacyjna Î rozdziaþ zasobw pomiħdzy rŇne cele, ograniczonoĻę zasobw skþania do ich

efektywnej alokacji, w warunkach gospodarki rynkowej zasadniczo odbywa siħ o kryterium rynkowe Î

cena, ktra wyznacza dostħpnoĻę dobra, zakþada siħ, Ňe finanse publiczne mogĢ ingerowaę w alokacjħ

tam gdy rynek zawodzi; polega na wykorzystaniu dochodw i wydatkw publicznych w celu

oddziaþywania na alokacje zasobw w gospodarce, chodzi o: czynniki wytwrcze oraz wytworzone juŇ

dobra, dĢŇy siħ do ich optymalnego wykorzystania ingerencja odbywa siħ w sferach:

Ç sektor publiczny, a sektor prywatny (ile przyjmuje wþadza publiczna)

Ç w obrħbie sektora publicznego

Z punktu widzenia gospodarki moŇe byę rozpatrywana: áin plusÑ Î serwuje pewne dobra,

ktre mogĢ sprzyjaę rozwojowi gospodarczemu (infrastruktura, edukacja), áin minusÑ Î sektor

publiczny pozbawia czħĻci zasobw sferħ prywatnĢ. Rynek zawodzi tam gdzie wystħpuje efekt

zewnħtrzny, czyli powstajĢ koszty spoþeczne , ktrych podmioty gospodarcze nie muszĢ uwzglħdniaę

np. tam gdzie zachodzi do zanieczyszczenia Ļrodowiska Î jest to zabezpieczenie przez paıstwo

pewnych dbr, ktrych trudno by byþo zaspokoię w oparciu o kryterium rynkowe Î np. u nas edukacja,

opieka zdrowotna.

b. Redystrybucyjna Î polega na korygowaniu poziomu dochodw uksztaþtowanego w rezultacie

procesw rynkowych, redukcja dochodw jednych oraz podwyŇszanie dochodw innych, w warunkach

gospodarki rynkowej Î pierwotny podziaþ dochodw (w oparciu o pracħ i kapitaþ), na jego etapie nie

wszystkie podmioty uczestniczĢ (ze wzglħdw zawinionych bĢdŅ niezawinionych); wspþczeĻnie podziaþ

wtrny nieunikniony, nastħpuje w oparciu o kryteria polityczne, spoþeczne, bĢdŅ tzw. spoþecznĢ

sprawiedliwoĻę i ma charakter przymusowy; zasadnicza postaę redystrybucji to w ramach gospodarstw

domowych oraz na pþaszczyŅnie terytorialnej (bogatsze regiony dajĢ biedniejszym Î poprzez finanse

publiczne); dokonuje siħ teŇ ona w ograniczonym zakresie w sferze gospodarczej.

c. Stabilizacyjna Î (pojawiþa siħ najpŅniej Î dopiero w latach 20-30 XXw.), zwiĢzana bardzo mocno

z Keynesem, wykorzystywanie dochodw i wydatkw publicznych w celu oddziaþywania na sytuacjħ

spoþeczno-gospodarczĢ kraju, oddziaþywuje zarwno na procesy i struktury gospodarcze, ma sþuŇyę

w celu:

Ç zapewnienia wysokiego poziomu zatrudnienia (ograniczenie bezrobocia)

Ç stabilizacji cen (walka z inflacjĢ)

Ç dĢŇenie do utrzymania rwnowagi w kontaktach z zagranicĢ

Ç zapewnienie warunkw staþego wzrostu gospodarczego

Zakres tych funkcji jest zakresem paıstwa

Finanse publiczne nie wypracowaþy odpowiedzi (modeli), ktre wskaŇĢ optymalny zakres tych

funkcji. Odzwierciedleniem zakresu funkcji finansw publicznych Î w szczeglnoĻci funkcje

alokacyjna i redystrybucyjna Î (czyli stopnia ingerencji w alokacjħ zasobw i podziaþ dochodw) - jest

wielkoĻę dochodw i wydatkw publicznych; analizowane w oparciu:

Dochody / PKB Î miernik funkcji redystrybucyjnej

Wydatki / PKB Î miernik funkcji alokacyjnej

Oba w/w wskaŅniki do przyjħcia do oceny finansw publicznych.

¶ UtoŇsamiane z funkcjami finansw

¶ Przez pryzmat funkcji instrumentw, ktre siħ na finanse publiczne skþadajĢ

Na Ļwiecie duŇe zrŇnicowanie relacji wydatkw publicznych do PKB. USA ok. 30% Szwecja 54%.

W UE duŇo wyŇszy Ļredni niŇ OECD.

To co dobre w Irlandii to wcale nie musi byę dobre u nas. Tendencja zrwnowaŇona, brak duŇych zmian tego

wskaŅnika. W Irlandii znaczny spadek. CzħĻę krajw UE (Portugalia, Hiszpania, Grecja) ã wejĻcie do UE

wymusiþo na nich wiħkszĢ opiekuıczoĻę. W Polsce w/w wskaŅnik siħ obniŇa.

FINANSE PUBLICZNE

prof. Teresa Famulska

NajwyŇszy Î Szwecja, Dania, Austria, Norwegia, Finlandia

NajniŇszy Î USA, Irlandia, Japonia, Korea, Australia

Optymalny zakres funkcji alokacyjnej i funkcji redystrybucynej Î nie zostaþ wyznaczony.

Udowodniono tyle: wzrost o 10pkt % w/w wskaŅnika to spadek PKB o 1pkt %.

Przekroje finansw publicznych

1. Przekrj podmiotowy

~ Wþadze stanowiĢce szczebla centralnego oraz terenowego/terytorialnego

~ Wþadze wykonawcze szczebla centralnego oraz terenowego/terytorialnego

~ Wþadze kontrolne, ktre dziaþajĢ w imieniu stanowiĢcych (NIK oraz RIO Î regionalne izby

obrachunkowe)

~ Wþadza skarbowa

~ Jednostki funkcjonujĢce w oparciu o Ļrodki publiczne

2. Przekrj prawny

o Konstytucja Î Polska szeroko podejmuje temat Finansw Publicznych (caþy rozdziaþ 10 )

o Ustawa o finansach publicznych Î caþy czas oczekiwanie na jej zmiany

o Coroczne ustawy budŇetowe oraz uchwaþy budŇetowe samorzĢdw

o Ustawy dotyczĢce finansw samorzĢdowych oraz wszelkie ustawy dotyczĢce funkcjonowania

podmiotw finansowanych ze Ļrodkw publicznych

o Ustawy i inne regulacje dotyczĢce podatkw Î ustawy podatkowe, ordynacja podatkowa, ustawa

karno-skarbowa

3. Przekrj przedmiotowy

Ç BudŇet paıstwa

Ç BudŇety jednostek samorzĢdu terytorialnego

Ç Fundusz ubezpieczeı spoþecznych

Ç Pozostaþe fundusze publiczne (fundusze celowe, fundacje publiczne)

DOBRA PUBLICZNE

Potrzeba Î poŇĢdanie wartoĻci uŇytkowych wynikajĢcych z osiĢgniħtego poziomu rozwoju gospodarczego

i kulturalnego ludzkoĻci. ZrŇnicowanie w czasie i przestrzeni.

WyrŇniamy potrzeby indywidualne i zbiorowe â wg sposobu zaspokojenia danej potrzeby .

- indywidualne Î zgþaszane przez jednostkħ i ich zaspokojenie moŇe siħ dokonaę na rzecz tej jednostki

- zbiorowe Î zgþaszane, bĢdŅ to przez jednostkħ, bĢdŅ spoþecznoĻę, natomiast zaspokajanie potrzeb

zbiorowych moŇe dokonywaę siħ tylko i wyþĢcznie na rzecz zbiorowoĻci

Skoro sĢ potrzeby, ktre da siħ zaspokoię na rzecz zbiorowoĻci, to ta zbiorowoĻę musi siħ zorganizowaę (wyjĢę

wsplnĢ kasħ by jĢ realizowaę).

Potrzeby zbiorowe:

Ç wynikajĢce z faktu istnienia spoþeczeıstwa oraz instytucji, ktre sĢ jego wytworem, podstawowym

wytworem spoþecznym jest paıstwo Î musi byę wþadza administracyjna, wymiar sprawiedliwoĻci,

sþuŇby bezpieczeıstwa wewnħtrznego i zewnħtrznego, sþuŇby dyplomatyczne

Ç ze wzglħdu na ich cechy naturalne nie da siħ zabezpieczyę inaczej niŇ na rzecz zbiorowoĻci Î np.

ochrona Ļrodowiska naturalnego

KonsekwencjĢ wyodrħbnienia potrzeb zbiorowych, jest wyodrħbnienie dbr, ktre sþuŇĢ zaspokojeniu tych potrzeb

( dobro o charakterze publicznym ).

IstniejĢ dobra publiczne i dobra prywatne Î zrŇnicowaę je doĻę trudno poniewaŇ nie wynika to zrŇnicowanie

z cech fizycznych tego dobra. Np. energia elektryczna moŇe byę publiczna (na AE, oĻwietlenie lamp) lub prywatna

(u mnie w domu).

finanse publiczne - wykłady.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: