FINANSE PUBLICZNE
1) Pojęcie, funkcje i miejsce finansów publicznych w nauce finansów
2) Podstawy prawne FP. FP a prawo finansowe
3) Zasady gospodarowania finansami publicznymi
4) Dochody publiczne- klasyfikacja i charakterystyka
5) System podatkowy w Polsce- prawo podatkowe
6) Wydatki publiczne- klasyfikacja i planowanie wydatków
7) Budżet i polityka budżetowa państwa
8) Procedury ustalania, wykonywania i kontroli budżetu państwa
9) Istota i zarządzanie długiem publicznym
10) Fundusze celowe i ich miejsce w publicznej gospodarce finansowej
11) Formy organizacyjno prawne jednostek sektora finansów publicznych
12) Dyscyplina i kontrola finansów publicznych
13) Decentralizacja finansów publicznych
14) Gospodarka budżetowa jednostek samorządu terytorialnego
15) Tradycyjne i współczesne teorie FP.
Pojęcie, funkcje i miejsce finansów publicznych w nauce finansów
FINANSE - środki pieniężne(potocznie); ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.
„Finare”- coś kończące, rozliczające.
F. PUBLICZNE = F. Państwowe (na różnych szczeblach)
Cele POLITYKI FINANSOWEJ państwa - mają charakter realny, a oddziaływanie państwa na stosunki finansowe w gospodarce jest środkiem do osiągnięcia tych celów.
Cele polityki finansowej państwa dzieli się na:
A) cele UNIWERSALNE
- wzrost gospodarczy,
- tworzenie miejsc pracy (walka z bezrobociem) – stabilizacja gospodarki, -wspieranie konkurencyjności gospodarki, -zachowanie realnej wartości pieniądza (walka z inflacją), bezpieczeństwo wewnętrzne systemu finansowego, -bezpieczeństwo zewnętrzne systemu finansowego.
B) cele SPECYFICZNE (szczególne cele uniwersalne)
- Uzyskanie 3% PKB w roku
- Uzyskanie inflacji na poziomie 2%
KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH:
1. Kryterium przedmiotowe - przychody i wydatki pieniężne regulowane przez mechanizm rynkowy: ekwiwalenty za prace, ruchy pieniądza związane z kupnem i sprzedażą towarów, transfery pieniężne, czyli emerytury, renty, zasiłki, przekazywane z budżetu, przychody i wydatki pieniężne kredytowe związane z operacjami bankowymi.
2. Kryterium podmiotowe - opiera się na rodzajowym zróżnicowaniu jednostek gospodarujących. Na podstawie tego kryterium wyróżnia się 5 grup zjawisk finansowych:
· Finanse przedsiębiorstw - gromadzenie przychodów pieniężnych z tytułu sprzedaży towarów, usług, przychody kredytowe w postaci pożyczek bankowych, wydatki na zakup materiałów do produkcji, wynagrodzenia dla pracowników.
· Finanse ludności - gospodarstw domowych- przychody pieniężne w postaci wynagrodzenia za pracę, transfery z budżetu, wydatki finansowe na zakupy towarów usług o charakterze konsumpcyjnym oraz transfery do budżetu w postaci podatków i opłat.
· Finanse publiczne - to finanse samorządów terytorialnych i państwa. Przychody pieniężne związane są z wpływami transferowymi- opłaty i podatki, grzywny. Wydatki stanowią wypłaty wynagrodzeń dla osób zatrudnionych w jednostkach sektora publicznego oraz transfery świadczeń socjalnych dla ludności.
· Finanse banków i innych instytucji bankowych - wpływy pieniężne to odsetki od kredytów, prowizje od czynności bankowych oraz wydatki transferowe w postaci podatków i opłat odprowadzanych do budżetu i wydatki na wynagrodzenia.
· Finanse ubezpieczeń - instytucje ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne w postaci składek od jednostek ubezpieczających wartości materialne i osoby od ryzyka powstania szkód w wyniku wypadków losowych.
FUNKCJE finansów gospodarce finansów:
1. Funkcje alokacyjne - dostarczenie dóbr społecznych albo proces, w którym wykorzystuje się całość zasobów. Jest dzielone między prywatne i społeczne dobra i w którym ustala się strukturę dóbr społecznych. Proces ten jest charakterystyczny dla polityki budżetowej państwa.
2. Funkcja dystrybucyjna - dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z, co społeczeństwo uważa za „słuszny” czy „sprawiedliwy” stan podziału.
3. Funkcja stabilizacyjna - polityka budżetowa (podatki, rząd + parlament, ciało polityczne i populistyczne).
- polityka monetarna (stopy procentowe – cena pieniądza, NBP + RPP ciało merytoryczne)
- wykorzystywanie polityki budżetowej jako instrumenty utrzymania wysokiego stanu zatrudnienia, racjonalnego poziomu stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego, gospodarczego uwzględnieniem ich efektów dla bilansu płatniczego.
„Właściwe efekty stabilizacyjne dla gospodarki można osiągnąć tylko pod warunkiem równoczesnego i skoordynowanego wykorzystania instrumentów polityki budżetowej i polityki monetarnej”
EWOLUCJA PIENIĄDZA:
Towar kruszec w postaci sztabek monety srebrne i złote
pieniądz bezgotówkowy (karta płatnicza) pieniądz papierowy
wirtualny pieniądz (chipy)
FUNKCJE pieniądza w gospodarce:
- miernik wartości - wyraża wartość towarów pozwalając przejść od systemu cen relatywnych (wzajemne proporcje wymiany dwóch towarów np. 1kg cukru na 2kg mąki) do systemu cen absolutnych czyli 1 kg cukru za 2,50 zł a 2kg mąki za 1,25 zł (Towar – pieniądz – Towar)
- środek cyrkulacji (wymiany) - pozwala na dokonywanie transakcji i przyspiesza procesy rozwoju gospodarczego jednostek w gospodarce rynkowej.
- środek płatniczy - stosowany jest przy spłacie wszelki zobowiązań.
- środek przechowywania wartości - można przekazywać w postaci:
· środki pieniężne przechowywane w domu (dobre przy wysokiej inflacji)
· środki pieniężne na rachunku bankowym
· aktywa finansowe (akcje, obligacje)
· aktywa rzeczowe (nieruchomości, działa sztuki)
Motywy utrzymywania pieniądza w gospodarce rynkowej:
- motyw transakcyjny - środki pieniężne do rozliczeń
- motyw ostrożnościowy (przezorności) - każda jednostka otrzymuje pewien zasób pieniężny na niespodziewane zdarzenia finansowe
- motyw spekulacyjny - środki na inwestycje (okazje)
Miary masy pieniądza na rynku (agregaty pieniężne)
M0 – masa pieniądza banku centralnego (pozostające w cyrkulacje środki pieniężne oraz depozyty banków komercyjnych na rachunku w banku centralnym.
M1 – środki pieniężne oraz depozyty na rachunkach bankowych banków komercyjnych płatne na każde żądanie (Avista)
M2 – M1 + lokaty krótkoterminowe
M3 – M2 + lokaty długoterminowe
M4 (L) – M3 + aktywa finansowe w postaci papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu.
Decentralizacja finansów publicznych.
Decentralizacja finansów publicznych - samoograniczenie się władz centralnych na rzecz innych podmiotów publicznych w zakresie: wykonywania zadań, dysponowanie majątkiem, gospodarowanie środkami publicznymi.
Przykładowe zadania publiczne realizowane przez jednostkę samorządu terytorialnego JST:
- ochrona zdrowia
- edukacja
- kultura
- ochrona środowiska
- gospodarka komunalna
Dysponowanie majątkiem podmiotów publicznych obejmuje:
- własność budynków i lokali komunalnych
- nadzór nad funkcjonowaniem przedsiębiorstw będących własnością samorządu terytorialnego
Gospodarowanie środkami publicznymi zawiera:
- dochody publiczne (daniny publiczne, opłaty, dochody od mienia, spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej)
- środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegają zwrotowi.
- przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące ze działalności i innych źródeł.
- przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych postaci finansowych z prywatyzacji majątku skarbu państwa oraz majątku JST, ze spłaty pożyczek udzielonych ze środków publicznych i otrzymanych pożyczek i kredytów.
Przesłanki decentralizacji finansów publicznych:
- nieracjonalność sektora publicznego w państwie wysoce scentralizowanym (utworzenie powiatów, gmin, województw)
- nieskuteczność tradycyjnej polityki regionalnej (niegospodarność w wydatkowaniu środków publicznych, wzrost biurokracji oraz utrzymywanie nieefektownych struktur)
- procesy integracji europejskiej i malejącej roli państwa na rzecz układów międzynarodowych.
- zasięg terytorialny dóbr publicznych i dóbr społecznych świadczonych przez sektor
- ruchy regionalne skierowane przeciwko państwu centralistycznemu
- wzmożona aktywność wspólnot lokalnych i regionalnych oraz ich gotowość do samostanowienia.
- ujemna różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi
- procesy decentralizacji wykształcenia struktur zespołowych na poziomie zakładu, tworzonych przez pracowników którzy silnie związani są z danym regionem
Cele decentralizacji sektora finansów publicznych:
- dostosowanie środków publicznych do zadań jednostek samorządu terytorialnego przyznający im przez konstytucje i ustawy. Podział dochodów publicznych pomiędzy sektor rządowy i JST.
- zagwarantowanie wzajemnej niezależności finansowej JST. Brak wzajemnej podległości między JST tzn. transfery z budżetu państwa przekazywane są bezpośrednio do poszczególnych JST a nie poprzez budżet województwa do budżetów gmin i powiatów.
- zastosowanie znacznego udziału dochodów własnych w strukturze dochodów JST. Dochody z podatków i opłat lokalnych oraz gminne, powiatowe, wojewódzkie udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa mają umożliwić władzy samorządowej wykonanie powierzonych zadań.
- zagwarantowanie sektorowi rządowemu zdolności do wypełniania właściwych mu funkcji związanych z wykonaniem i finansowaniem zadań publicznych (z zakresu obrony narodowej wymiaru sprawiedliwości, działalności dyplomatycznej) Dochody i wydatki publiczne sektora rządowego mają umożliwić rządowi osiągniecie określonych celów polityki społecznej i gospodarczej, niemożliwych do osiągnięcia wyłącznie poprzez rynek (restrukturyzacja hutnictwa i górnictwa). Władze państwowe muszą zachować zdolność do wypełniania zobowiązań finansowych związanych z obsługą długu publicznego
Planując dochody i wydatki państwa trzeba brać pod uwagę:
- stopę wzrostu gospodarczego
- stopę bezrobocia
- stopę inflacji
- czynnik kreacji pieniądza
- stopę procentową
- poziom rezerw oficjalnych
ZASADY BUDŻETOWE:
1. Równowaga - dochody budżetu powinny równać się wydatkom
2. Zupełność - ujęcie w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa
3. Jedność formalna - skonsolidowany bilans systemu finansów publicznych.
PRAWO FINANSOWE - obejmuje zespół norm prawnych regulujących ustrój i postępowania organów państwowych i samorządowych w zakresie gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych.
Na prawo finansowe składają się:
Prawo:
- walutowe,
- dewizowe (papiery dotyczące obrotu walutowego; przelewy zagraniczne na obcą walutę),
- budżetowe,
- daniowe (podatkowe),
- wydatkowe (dotyczy legalności wydatków).
Specyfika prawa finansowego:
- odrębność celu i budowy norm prawa finansowego
- odrębność przedmiotów i podmiotów dyspozycji normy prawa finansowego
- specyfika sankcji prawa finansowego
- sposoby prawnych konkretyzacji i realizacji indywidualnych uprawnień i obowiązków finansowych
Normy prawa finansowego mają trójczłonową budowę (hipoteza, dyspozycja, sankcja) stąd obejmuje następujące części składowe:
- powołanie się na akt normatywny (źródła prawa) z którego wynika jej obowiązywanie
- powołanie się na stan faktyczny (hipoteza) uzasadniające dyspozycję normy na którą składa się:
· przedmiot normy który jest określone zachowanie się stanowiące uprawnienie jednego podmiotu, a zobowiązanie drugiego. Zachowanie to może być dalej szczegółowo określane w normie co do czasu, miejsca, sposobu jego wykonania
· podmioty normy (1 strona – czynny, uprawniony; 2 strona – bierny, zobowiązany)
- sankcje normy. Norma jest zawsze dwustronna, określa obowiązki i odpowiadające im uprawnienia
Dyspozycje normy prawa finansowego mają charakter przedmiotowy i podmiotowy. Z przedmiotowego punktu widzenia dyspozycję normy prawa finansowego wyrażają przepisy, które określają uprawnienia i obowiązki finansowe obywateli i organów administracji.
Normy prawa finansowego dotyczą przepisów prawnych w obszarach:
- ustrojowym - określają organizację, kompetencje oraz formy prawne ich realizacji przez podmioty systemu administracji państwowej wyspecjalizowanej.
- materialnym - tworzą indywidualną sytuację prawną (uprawnienia i obowiązki) podmiotów stosunków prawnych bądź to bezpośrednio z mocy prawa bądź też przez akty jednostronnego ich stosowania przez organy wyspecjalizowanej administracji państwowej
- proceduralnym - określają reguły postępowania w procesie stosowania norm materialnych
Funkcjonowanie finansów publicznych określa:
- konstytucja RP z 1997
-...
Minnie_