58_Nikita_Chruszczow.pdf

Nikita Chruszczow

Aktorzy:

Nikita Chruszczow - Włodzimierz Press

Siergiej Woroszyłow - Witold Pyrkosz

Kaganowicz - Adam Ferency

Sierow - Wiktor Zborowski

Leonid Breżniew - Krzysztof Kowalewski

Dzień był pochmurny, nieprzyjemny, deszcz siąpił od rana. W alejce cmentarza przy klasztorze

Nowodiewiczym w Moskwie niewielka grupa oczekiwała na przyjazd karawanu. Kilku muzyków

w pomiętych garniturach, spodziewając się, że kondukt pogrzebowy nadjedzie lada moment,

zaczęło sposobić instrumenty. I wtedy w bramie pojawiła się ciężarówka ził. Na jej skrzyni leżała

trumna, przy której leżało kilka wieńców ze zwiniętymi szarfami.

Tak 13 września 1971 roku rozpoczynał się pogrzeb Nikity Chruszczowa, byłego premiera

Związku Radzieckiego, sekretarza generalnego partii komunistycznej.

Człowiek, który przez 11 lat rządził mocarstwem, odchodził z tego świata, żegnany jedynie przez

stu pięćdziesięciu żałobników, głównie rodzinę i najbliższych przyjaciół. Bardzo niewiele osób

wiedziało o pogrzebie, gdyż agencja TASS podała wiadomość o śmierci Chruszczowa z 33-

godzinnym opóźnieniem. Partia wstydliwie chowała swojego byłego przywódcę…

To Chruszczow w 1953 roku zorganizował spisek przeciwko wicepremierowi Ławrentijowi

Berii, najpotężniejszemu człowiekowi w Związku Radzieckim, który przez 15 lat kierował tajną

policją polityczną. 9 czerwca 1953 roku, na posiedzeniu Prezydium KC Beria został aresztowany

i w grudniu tego roku stracony. Nikt ze spiskowców nie był na tyle silny, aby zagarnąć władzę,

więc podzielili się nią Chruszczow, Malenkow i Bułganin. Przed nimi były ogromne problemy.

Trzydzieści lat stalinizmu kładło się wielkim ciężarem na radzieckiej gospodarce, a straszna

wojna, która zabiła bez mała 30 mln obywateli tego państwa, dopełniła spustoszenia w przemyśle

i rolnictwie. Chruszczow nie chciał taić skali problemów. Mówił otwarcie, że w 1952 roku

produkcja mięsa w Związku Radzieckim wyniosła zaledwie 3 mln ton i była mniejsza niż w Rosji

w 1916 roku. Jeszcze gorzej było z plonami zbóż. Słabe zbiory zmuszały rząd do kupowania

pszenicy za granicą, a ponieważ brakowało na to pieniędzy, w Związku Radzieckim szerzył się

głód. Jedynie przemysł ciężki, przeinwestowany, nierentowny, funkcjonował znakomicie,

pochłaniając ogromne ilości węgla i rudy, przez co stawał się dodatkowym ciężarem dla

rozsypującej się gospodarki.

W obozach na Syberii i w więzieniach przebywało miliony ludzi niesłusznie skazanych przez

stalinowski "wymiar sprawiedliwości". Śmierć Stalina przyniosła im nadzieję na zwolnienie.

Tylko nadzieję, gdyż w czasie krótkiego panowania Berii wypuszczono na wolność niewiele

osób. Nowa ekipa też nie kwapiła się do szerokiego otwarcia bram syberyjskich obozów, gdyż

zwolnieni mogliby zacząć domagać się wymierzenia sprawiedliwości katom. Tymczasem wielu,

bardzo wielu oprawców pozostawało na wysokich i najwyższych stanowiskach w administracji

partyjnej i państwowej. Jeden z przywódców Związku Radzieckiego - Gieorgij Malenkow

zamieszany był w śledztwo w tzw. sprawie leningradzkiej z 1949 roku, gdy skazano na śmierć co

najmniej dwieście niewinnych osób, a tysiące aresztowano. Również Chruszczow, który w

czasach "wielkiej czystki" podpisywał wyroki śmierci, miał ręce umazane krwią.

Imperium śmierci, nazwane później Archipelagiem GUŁAG od nazwy Głównego Zarządu

Obozów (Gławnoje Uprawlenije Łagieriej), a obejmujące setki obozów, których liczby zapewne

nie pozna nikt, działało nadal. Złagodzono dyscyplinę, ale tylko w niewielkim stopniu: więźniom

zezwalano na widzenia z rodzinami przyjmowanie paczek, zdjęto kraty z okien obozowych

baraków, z więziennych drelichów odpruto numery. W niektórych sprawach zrehabilitowano

niewinnie skazanych i zezwolono im na powrót do domu. W 1955 roku do domów wróciło około

10 tysięcy ludzi. Miliony pozostały w łagrach, czekając coraz bardziej niecierpliwie na

sprawiedliwość.

Sytuacja stawała się zapalna. W 1953 roku w dwóch kopalniach w Workucie wybuchły

zamieszki. Wkrótce zastrajkowali więźniowie w kopalni "Kapitalnaja" w Norylsku. Potem doszło

do zamieszek w łagrach Kazachstanu. W Kengirze wybuchło wielkie, trwające ponad miesiąc

powstanie więźniów.

We wszystkich przypadkach skierowano do akcji wojska Ministerstwa Spraw Wewnętrznych pod

dowództwem generała Maslennikowa, które krwawo tłumiły bunty używając samochodów

pancernych i broni maszynowej. Wiadomo, że w Norylsku oddziały MSW zmasakrowały

kilkuset więźniów. Nigdy zapewne nie dowiemy się, ilu zabito w innych obozach.

Dla Chruszczowa był to sygnał, że dłużej nie można odwlekać ostatecznego rozwiązania. Ale jak

pogodzić uwolnienie niesłusznie skazanych z zapewnieniem bezkarności ich katom?

14 lutego 1956 roku rozpoczęły się obrady XX Zjazdu Komunistycznej Partii Związku

Radzieckiego. Chruszczow zamierzał otwarcie przedstawić problem zbrodni stalinowskich,

uważając, że tylko w ten sposób rozetnie nabrzmiały problem. Zanim do tego doszło, musiał

stoczyć następna bitwę.

Nikita Chruszczow, który w 1953 roku stanął na czele spisku przeciwko Ławrentijowi Berii i

doprowadził do jego śmierci, zdawał sobie sprawę, że należy zerwać ze stalinizmem. Nie było to

jednak proste. Przekonał się, gdy tylko ujawnił swój zamiar.

XX Zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego rozpoczął obrady 14 lutego 1956 roku.

Kilka dni później Chruszczow zebrał członków Prezydium i powiedział:

Chruszczow: Co mamy zamiar zrobić w sprawie tych, którzy byli aresztowani i zlikwidowani?

Zjazd zbliża się do końca i rozejdziemy się nie mówiąc ani słowa o nadużyciach władzy

popełnionych za czasów Stalina. Teraz wiemy, że ludzie, którzy cierpieli w czasie represji, byli

niewinni. Nie możemy dłużej trzymać tych ludzi na wygnaniu czy w obozach.

Pierwszy zaprotestował marszałek Kliment Woroszyłow, najbliższy przyjaciel Stalina.

Woroszyłow: Co się z tobą dzieje? Jak możesz tak mówić? Jak to się odbije na autorytecie naszej

partii i naszego kraju? Nie utrzymasz tego w tajemnicy. Szybko rozejdzie się, co stało się za

Stalina, a potem palce wskażą na nas. Co my będziemy mogli powiedzieć o naszej roli w czasach

Stalina?

Wtórował mu Łazar Kaganowicz:

Kaganowicz: Doprowadzisz do tego, że będą nas sądzili katorżnicy!

Chruszczow spokojnie przyjmował ataki.

Chruszczow: I tak nie utrzymamy tajemnicy. Wcześniej czy później ludzie zaczną wychodzić z

więzień i obozów i wrócą do miast. Opowiedzą swoim znajomym, przyjaciołom, towarzyszom i

każdemu w ich domach, co się stało. Cały kraj i cała partia dowie się, że ludzie spędzili dziesięć

do piętnastu lat w więzieniach. Za co? Za nic! Oskarżenia były fałszywe!

Żaden z argumentów nie zmieniał stanowiska ludzi bojących się odpowiedzialności za stare

czasy. Wciąż nie zgadzali się na wystąpienie sekretarza generalnego z referatem ujawniającym

zbrodnie Stalina. Wtedy Chruszczow zagroził:

Chruszczow: Nikt nie zabroni mi, zwykłemu delegatowi na Zjazd, wypowiedzieć się na ten temat

na jednym z posiedzeń. Jeżeli członkowie Prezydium KC pozostaną temu przeciwni, to wówczas

zwrócę się bezpośrednio do delegatów Zjazdu z prośbą o wysłuchanie mojego przemówienia!

To był sprytny zabieg. W czasie obrad Chruszczow, jak każdy delegat na Zjazd, mógł zażądać

udzielenia mu głosu. Przeciwnicy znali go dobrze i wiedzieli, że tak postąpi. Musieli

skapitulować.

Nikita Chruszczow wszedł na mównicę 25 lutego 1956 roku. Prowadziły go niespokojne

spojrzenia członków kierownictwa partii. Zrobili jednak wszystko, aby ograniczyć następstwa

referatu. Przede wszystkim uzyskali to, że referat miał być wygłoszony po wyborach nowego

Komitetu Centralnego, gdyż obawiali się, że straciliby szanse na ponowny wybór, gdyby sala

poznała zakres zbrodni. Ponadto Chruszczow miał wystąpić na specjalnym zamkniętym

posiedzeniu, na który wstęp, za specjalnymi przepustkami mieli tylko wybrani goście.

Chruszczow: Towarzysze! W referacie sprawozdawczym Komitetu Centralnego partii na XX

Zjeździe, w szeregu przemówień delegatów, jak również poprzednio na posiedzeniach

plenarnych mówiono niemało o kulcie jednostki i jego szkodliwych następstwach.

Jeszcze nic nie zapowiadało burzy.

Oddał hołd Stalinowi jako wybitnemu rewolucjoniście, człowiekowi, który miał

niekwestionowane zasługi dla rewolucji i zwycięstwa w wojnie domowej. Nagle padły słowa o

tym, jak Stalin przejął władzę wbrew woli Lenina, gdyż zataił testament wodza rewolucji. I

Chruszczow zaczął wyliczać stalinowskie zbrodnie.

Wstrząśnięci delegaci słuchali o masowych aresztowaniach i masowych egzekucjach, o torturach,

o represjonowaniu rodzin oficerów i funkcjonariuszy partyjnych niesłusznie oskarżanych i

skazywanych na śmierć lub wieloletnie więzienie. Wiedzieli o represjach, gdyż z otoczenia

każdego z nich znikali ludzie oskarżani o zdradę, szpiegostwo, szkodnictwo gospodarcze. Ale

wierzyli w te oskarżenia. Uważali, że NKWD usuwa wrogów i zdrajców. Nie mogli jednak znać

skali represji, które dotykały ludzi niewinnych, bezgranicznie oddanych komunizmowi.

Dowiadywali się, że nie była to odległa historia lat trzydziestych, ale w 1953 roku Stalin

szykował nowe czystki, których ofiarą miało paść całe kierownictwo partii komunistycznej,

członkowie rządu i setki tysięcy innych ludzi. Chruszczow wygrał wielką batalię o przywództwo

w partii. Oskarżenie Stalina było jednocześnie oskarżeniem wobec jego najbliższych

współpracowników: Mołotowa, Kaganowicza, Malenkowa. Spychał ich w ten sposób na dalszy

plan i zyskiwał możliwość całkowitego odsunięcia tych ludzi, którzy wciąż byli jego rywalami.

Czy to właśnie referat na XX Zjeździe i zapowiedź innych, bardziej sprawiedliwych rządów stały

się bodźcem dla grupy ludzi z najwyższych władz do podjęcia próby obalenia Chruszczowa? Bez

wątpienia tak. Co prawda Chruszczow dbał, aby destalinizacja nie zamieniła się w destabilizację

państwa radzieckiego. Dlatego już pod koniec 1956 roku wstrzymano usuwanie pomników

Stalina, nie karano ludzi odpowiedzialnych za bezprawie i znęcanie się nad więźniami i

wszelkimi siłami hamowano dyskusję nad dewastującym wpływem stalinizmu na rozwój

państwa i społeczeństwa. A tam gdzie destalinizacja roznieciła dążenia do wolności, Chruszczow

gotów był wysłać lub wysyłał czołgi. Tak było w Polsce, gdzie w Poznaniu 28 czerwca 1956

roku robotnicy wyszli na ulice.

Na Węgrzech, gdzie władze komunistyczne straciły kontrolę nad społeczeństwem, Chruszczow

nie zawahał się posłać czołgów. Budapeszteńskie powstanie zakończyło się masakrą ludności

cywilnej.

Bezwzględne działania nie uśpiły czujności partyjnych wrogów Chruszczowa obawiających się,

że jego polityka wobec państw satelickich może doprowadzić do rozpadu bloku socjalistycznego,

który Stalin z takim trudem zbudował.

Przeciwnicy mieli mu również za złe politykę gospodarczą, którą uważali za nierealną i w tej

sprawie mieli rację.

W kraju, gdzie rocznie produkowano 6,6 milionów ton mięsa, Chruszczow postanowił w ciągu 5

lat podnieść produkcję do 20 mln ton. Inne nieprzemyślane, impulsywne decyzje pogarszały i tak

trudną sytuację gospodarczą Związku Radzieckiego.

Do tego dochodziły błędy w polityce zagranicznej. Zarzucano sekretarzowi generalnemu, że

doprowadził do konfliktu Jugosławią i że Związek Radziecki wziął na sobie zbyt duże

zobowiązania wobec Egiptu i innych państw Bliskiego Wschodu.

Spiskowcy ustalili, że należy obalić Chruszczowa na plenarnym posiedzeniu Prezydium KC 18

czerwca 1957 roku. Popełnili błąd, usiłując odtworzyć sytuację z czerwca 1953 roku, gdy w

czasie obrad obalono Berię.

Początkowo wszystko szło zgodnie z planami. Siedmiu członków Prezydium opowiedziało się

przeciwko Chruszczowowi, a tylko trzech było za nim. Co prawda poparło go również pięcioro

zastępców członków Prezydium, ale mając tylko głos doradczy nie mogli wpłynąć na wyniki

głosowania. Jednakże fakt, że wśród nich był marszałek Gieorgij Żukow, był widomym znakiem,

że Chruszczow ma za sobą wojsko. Popierał go również aparat partyjny średniego szczebla.

Dlatego gdy Prezydium przegłosowało pozbawienie go funkcji sekretarza generalnego KC,

Chruszczow po prostu odmówił podporządkowania się tej decyzji.

Chruszczow: Na stanowisko sekretarza generalnego naszej partii wybrało mnie nie Prezydium,

lecz Plenum KC, a więc znacznie większe forum. Tylko plenum może mnie ze stanowiska

sekretarza usunąć. Żądam zwołania posiedzenia plenarnego!

Tymczasem poza Kremlem działali sojusznicy Chruszczowa, którzy byli z nim na tyle blisko

związani, że bali się o swój los. Na wieść o decyzjach Prezydium do Moskwy przybył z

Leningradu, wraz z grupą członków KC, Froł Kozłow, który nie brał udziału w obradach, ze

względu na obchody 250-lecia miasta wyznaczone na 23 czerwca. Marszałek Żukow i szef KGB

Iwan Sierow zwołali wszystkich pozostałych członków KC, którzy tłumnie zaczęli przybywać na

Kreml. Spiskowcy musieli zapłacić za błąd, jakim było dopuszczenie do rozejścia się

wiadomości o próbie obalenia sekretarza generalnego, zanim stało się to faktem.

Na Kremlowskich korytarzach zaczął gromadzić się tłum. Członkowie Prezydium odmówili

rozgorączkowanym ludziom prawa do udziału w dyskusji. Sytuacja stawała się coraz bardziej

zapalna. Spiskowcy zrozumieli, że jedyną szansą dla nich jest dogadanie się z poplecznikami

Chruszczowa, aby ci zrezygnowali z obrony sekretarza. Zlecili tę misję Nikołajowi Bułganinowi

i Klimentowi Woroszyłowowi. Ci ruszyli na spotkanie z ludźmi popierającymi Chruszczowa. Z

drugiej strony korytarza nadeszła grupka, na której czele posuwał się szef KGB Iwan Sierow.

Stanęli naprzeciw siebie i wtedy nerwy jednych i drugich nie wytrzymały. Znany z grubiaństwa

marszałek Woroszyłow zaczął obrzucać Sierowa najordynarniejszymi wyzwiskami.

Woroszyłow: Cóż to psi generale, szwendasz się po korytarzu! Prochu nawet świński ryj nie

powąchał, a oficerskie szlify, psia twoja mać nosi. Nie stawaj mi na drodze, bydlaku!

Sierow nie pozostał mu dłużny, a doprowadzony do ostateczności schwycił Woroszyłowa za

kołnierz.

Sierow: Teraz mnie posłuchaj, stalinowski sługusie! Jeżeli Prezydium nie zgodzi się na zwołanie

plenum, to wówczas obrady odbędą się bez zgody Prezydium. Zrozumiałeś!? Przegraliście gady.

Wynosić się stąd!

Spiskowcy już wiedzieli, że przegrali. Nie mogli dłużej przeciwstawiać się żądaniu zwołania

plenum, które poparło Chruszczowa i anulowało decyzję Prezydium o odwołaniu go ze

stanowiska.

Dwa dni później do Chruszczowa zadzwonił Łazar Kaganowicz.

Kaganowicz: Towarzyszu Chruszczow, znamy się wiele lat. Proszę, żebyś nie dopuścił, aby

postąpiono ze mną tak, jak rozprawiano się z ludźmi za czasów Stalina.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: