Problem Absolutu w filozofii Arystotelesa.doc

Problem

                      Absolutu w filozofii Arystotelesa.

Uwarunkowania epistemologiczno-metodologiczne Zagadnienie warto¶ciowego

        poznania Przedmiot i sposób ludzkiego poznania Arystoteles, krytykuj±c

        Platona zwracał uwagę na konieczno¶ć powrotu filozofii do zajmowania się

        ¶wiatem, w którym żyjemy; nasza egzystencja, bowiem zależy od poznania

        otaczaj±cej nas rzeczywi­sto¶ci. Podkre¶lał zależno¶ć wszelkiej ludzkiej

        wiedzy od poznania zmysłowego, sam rozum jest „tabula rasa". Naturalna

        droga ludzkiej wiedzy prowadzi od tego, co zmysłowe, do tego, co inteligibilne.

        Podobnie jak Platon i Sokrates, najwyżej cenił wiedzę ogóln± (niezmienn±

        i stał±) zawart± w poję­ciach a najdoskonalej wyrażon± w wiedzy naukowej.

        „Z percepcji zmysłowej powstaje to, co nazywamy pamięci± a z wielokrotnej

        pamięci odnosz±cej się do tego samego przedmiotu rodzi się do¶wiadczenie

        [...] Z ogółów utrwalonych w swej cało¶ci w duszy, jedno¶ci obok wielo¶ci

        [...] pochodzi to, co stanowi zasadę sztuki i wiedzy; sztuka kieruje się

        ku temu, co powstaje, wiedza ku temu, co istnieje " Analityki drugie Epagoge

        - sposób nabywania my¶li ogólnej i poznawania wszystkiego, czego rozum

        nie dowodzi Intelekt już w momencie dostarczenia mu empirycznego „materiału",

        od razu dostrzega zawart± w nim ogóln± tre¶ć. Ogół, więc powstaje niekoniecznie

        w wyniku wielu spostrzeżeń; postrzeżenie jedne­go szczegółu od razu, kieruje

        się na to, co ogólne. Dusza ludzka jest zdolna do takiego poznania. INDUKCJA

        = SPONTANICZNA ABSTRAKCJA = ODKRYWANIE OGÓŁU W SZCZE­GÓŁACH Abstrakcja

        spontaniczna czynno¶ć spontaniczna, która w danych zmysłowych to, co ogólne

        tworzy ogólne pojęcia i s±dy o tym, z czym człowiek spotyka się w swym

        życiu odnosi się do jednostki Indukcja proces kierowany (metodyczny) maj±cy

        na celu ujęcie w jednostkowych danych tego, co ogól­ne (wspólne) jej dane

        s± punktem wyj¶cia dla dedukcji odnosi się do wielu jednostek Intuicja

        intelektualna to zasada, dzięki której w procesie epagoge następuje ogl±d

        jakiego¶ ogółu. Najdoskonalszym rodzajem poznania jest poznanie intuicyjne.

        Intelekt czynny jest najwyższym „rodzajem" bytu, jaki on zna. To on poznaje

        intuicyjne. daje wgl±d w ogólny i konieczny zwi±zek dostarcza poznania

        pewnego, najdoskonalszego jest zawsze prawdziwa Inaczej istnieje rzecz

        - przedmiot poznania, a inaczej jest poznawany, istnieje jako zmienna,

        zniszczalna jednostka, za¶ jego ujęcie poznawcze w postaci pojęcia jest niezmienne, niezniszczalne i ogól­ne. „ W odniesieniu, zatem do tego,

        czym istotnie co¶ jest, jak również tego, co jest w akcie, nie można się

        mylić; można tylko poznawać lub nie " FORMA = element konstytutywny przedmiotu

        POZNAĆ = utworzyć pojęcie POJĘCIE = ujęcie istoty danego przedmiotu Poznanie

        gubi rzecz z racji jej konkretno¶ci i zmienno¶ci, a zatrzymuje się na

        tym, co w niej istot­ne. Stało¶ć pojawiaj±ca się w poznaniu ma swe uzasadnienie

        w budowie samej rzeczy, jest najważ­niejszym ontologicznie czynnikiem

        w bycie. Natura wiedzy naukowej i jej przedmiot W ramach poznania intelektualnego

        Platon i Arystoteles przeciwstawiaj± poznanie doksalne po­znaniu naukowemu.

        DOKSA jest poznaniem intelektualnym niższego rzędu, gdyż dotyczy ¶wiata

        stawania się i prze­miany. Dlatego sama jest zmienna, uzależniona od aktualnego

        poznania zmysłowego, które ujawnia jedynie szczegóły. Doksa nie mówi o

        tym jak się naprawdę rzeczy maj±, lecz o tym, co się większo¶ci ludzi

        wydaje. To, co zmienne, nie może być przedmiotem niezmiennej wiedzy -

        episteme, (która może być tylko o tym, co nie może być inne; nie interesuje

        się tym, co jednostkowe i rzadkie) Musi istnieć co¶ stałego, bowiem w

        przeciwnym wypadku sam ¶wiat byłby w zasadzie niepozna­walny. Poznanie niezmienne nie gwarantuje jego prawdziwo¶ci. Ogół jest cenny, gdyż ujawnia

        przyczynę. Pefinigja i dowód stanowi± dwa dalsze warunki istnienia poznania

        naukowego. Definicja dotyczy wprost formy, która decyduje o tożsamo¶ci

        bytu. Program poznania przyczynowego „ Tylko wtedy posieli¶my wiedzę o

        rzeczy, gdy poznali¶my jej przyczynę ". Filozofowanie zaczyna się od zdziwienia

        dotycz±cego zmysłowych rzeczy, które zachowuj± się różnie. Dziwienie się

        zakłada nieznajomo¶ć ukrytych przyczyn tych zjawisk i sprawia, że ludzie

        ich poszukuj±. Chodzi zawsze o odkrycie przyczyny istotnej, bez której

        fakt nie mógłby mieć miejsca. FILOZOFIA powstała jako racjonalizacja mitologii.

        Na pytanie jak powstał ¶wiat?", zaczęto szukać odpowiedzi w samym ¶wiecie.

        PRZYCZYNY: materialna formalna sprawcza Arystoteles dodał do nich jeszcze

        trzeci±: celow± Tłumaczenie rzeczywisto¶ci w aspekcie statycznym prowadzi

        do odkrycia w nim czynnika zwanego form±, za¶ w aspekcie dynamicznym -

        trzech następuj±cych czynników: w aspekcie zmienno¶ci - materii, powstania

        - sprawcy, ruchu - celu. Przedmiotem materialnym poznania naukowego jest

        sama rzeczywisto¶ć, zmienny ¶wiat, zawieraj±cy wiele różnych bytów, wzajemnie

        jednak ze sob± powi±zanych wielorakimi relacjami przyczynowymi. „ Wtedy,

        bowiem s±dzimy, że¶my dan± rzecz poznali, gdy¶my wykryli jej pierwsze

        przyczyny i pierwsze zasady, aż do ostatecznych elementów " „Fizyka" -

        pierwsze zasady wyja¶niaj± się same, s±, bowiem poznawalne same przez

        się i przekonywuj±ce w sobie. Ruch i cel tworz± wraz z form± swoist± jedno¶ć;

        forma za¶ jest tożsama z istot± i stanowi akt bytu (siłę realizuj±c± jego

        cel). Dlatego też wszystkie przyczyny daj± się sprowadzić do materii i

        formy - ostatecznie za¶ materii czystej i czystej formy (Boga). Uwarunkowania

        fizykalno-metafizyczne Zagadnienie obrazu ¶wiata i rozumienia bytu Budowa

        kosmosu i występuj±ce w nich ruch oraz ich przyczyna Kosmologia Arystotelesa

        jest przede wszystkim prób± wyja¶nienia i systematyzacji pogl±dów je­go

        poprzedników. Jest pierwszym filozofem usiłuj±cym wszystkie znane mu zjawiska

        wytłuma­czyć w ramach przyjętego schematu ¶wiata i za jego pomoc±. „O

        niebie" - traktat, w którym wyja¶nia naturę, formę i wieczno¶ć ¶wiata;

        uzupełniaj± go: „O po­wstaniu i ginięciu", „O ruchu zwierz±t", „O poruszaniu

        się przestrzennym zwierz±t", „Meteorologika", „Fizyka" KOSMOS: obejmuje

        wszystko, cokolwiek jest ciałem ma kształt wielkiej, skończonej i wypełnionej

        kuli, w jej ¶rodku znajduje się ziemia zewnętrzn± granicę stanowi sfera gwiazd stałych, poza ni± nie ma już nic ziemia otoczona jest szeregiem

        koncentrycznych sfer kolejno j± otaczaj±cych: wod±, powie­trzem, ogniem

        sferę ognia otaczaj± przezroczyste sfery, w których umocowane s± i kr±ż±

        planety ¦wiat jako cało¶ć nie jest czym¶ jednolitym, składa się z dwóch,

        wyra·nie różnych czę¶ci - dolnej i górnej, czyli ziemskiej i niebieskiej. Linię podziału wyznacza sfera księżyca - ¶wiat rozpada się na sferę nadksiężycow±

        - pod księżycow±. ¦WIAT PODKSIĘŻYCOWY wszystkie ciała tej sfery składaj±

        się z 4 podstawowych elementów: wody, powietrza, ziemi i ognia każdy z

        tych elementów ma swoje naturalne miejsce i zgodnie ze swoj± natur± ulokowany

        jest w odpowiedniej sferze na Ziemi elementy nie występuj± w czystej postaci,

        tworz± ciała złożone - s± wzajemnie wy­mieszane, ponadto ulegaj± one nieustannym

        przemianom -jedne przechodz± w drugie elementy same z siebie s± niezniszczalne,

        jedynie cało¶ci z nich utworzone mog± ulegać roz­padowi elementy charakteryzuj±

        się czteroma podstawowymi jako¶ciami (ciepłem, zimnem, sucho¶ci±, wilgotno¶ci±),

        dzięki którym jedne z nich s± aktywne, inne - bierne elementy posiadaj±

        swój ruch (lokalny) i dlatego w sposób naturalny d±ż± do zajęcia swego

        naturalnego miejsca w odpowiedniej sferze kosmosu; w ten sposób tworz±

        porz±dek - kosmos Ruch elementów w górę i w dół jest ¶ci¶le powi±zany

        z wła¶ciwo¶ciami jako¶ciowymi, jakie one posiadaj± tj. lekko¶ci± i ciężko¶ci±.

        Elementy mog± także wykonywać np. ruch po kole, ale nie jest to ruch naturalny tylko wymuszony, ( którego sił± jest jaka¶ przyczyna zewnętrzna). Je¶liby

        elementy mogły się poruszać tylko swym ruchem naturalnym, to w ¶wiecie

        tym już dawno nie istniałby ruch: elementy zajęłyby swe naturalne miejsca

        i powstałby całkowity bezruch. W sferze ziemskiej występuj± rodzaje ruchu:

        powstawania i ginięcia zmiana jako¶ciowa zmiana ilo¶ciowa zmiana miejsca

        i dwa kierunki przyczynowania: horyzontalny (człowiek rodzi człowieka)

        wertykalny (podporz±dkowanie ruchów ruchom niebieskim) Najważniejszym

        ruchem w arystotelesowskim ¶wiecie jest ruch lokalny. RUCH PRZESTRZENNY PROSTY ZŁOŻONY PROSTOLINIJNY KOŁOWY W ziemskiej czę¶ci kosmosu występuje

        tylko ruch prostolinijny jako naturalny. Żaden z ziemskich ruchów nie

        może być wieczny, ponieważ każdy kończy się spoczynkiem. „ Tym, przeto, co sprawia, że ruch jest ci±gły jest ciało, które się porusza po kole

        " - taki rodzaj ruchu wy­stępuje tylko w górnej czę¶ci ¶wiata. NIEBO:

        złożone jest ze sfer, gwiazd i planet - s± to ciała niebieskie złożone

        z tzw. pi±tego elementu, wiecznego i niezniszczalnego — eteru eter jest

        czym¶ cielesnym, jest widzialny, porusza się i stanowi czę¶ć ¶wiata, utworzone

        z niego ciała wykonuj± tylko ruch po kole i jest to ich ruch naturalny

        poszczególne sfery niebieskie nakładaj± się jedna na drug±, przylegaj±

        ¶ci¶le do siebie, a jest ich tyle, ile ruchów ciał niebieskich gwiazdy

        i planety nie s± wolne w przestrzeni, lecz zależ± od swoich sfer niebieskich,

        do któ­rych s± przytwierdzone, nie posiadaj± samodzielnego ruchu, ale

        uczestnicz± w ruchu obroto­wym swoich sfer „[...] każde ciało, które d±ży

        w dół lub do góry, musi być lekkie lub ciężkie [...]Lecz ciało, które

        jest w ruchu kołowym, nie może być ani ciężkie ani lekkie " W podksiężycowej

        czę¶ci ¶wiata złożenie jest tymczasowe, w niebie — wieczne. W ¶wiecie

        ziem­skim zaznacza się przewaga materii nad form±, w ¶wiecie górnym adaptacja

        formy do materii jest całkowita i nie dopuszcza do radykalnej zmiany bytu.

        Cały ¶wiat jest zbudowany hierarchicznie, tzn. składa się z bytów wyższych

        i niższych. Wszystkie byty ożywione maj± w sobie zasadę życia, czyli duszę.

        Dusza jest to forma ciała organicznego, jest immanentn± zasad± ruchu charakterystycznego

        dla bytów ożywionych. Ruch ostatniej sfery jest ruchem jednostajnym, ci±głym

        i wiecznym. Od niego zależ± ruchy pozo­stałych sfer niebieskich, a przez

        nie zostaje przekazany do sfery podksiężycowej. Ruch przekazywany jest

        mechanicznie na skutek stykania się sfer ze sob±. ks. II „ O niebie "

        - gdyby ruch gwiazd dokonywał się w inny sposób, nie byłoby na Ziemi nic

        z tego co na niej jest Przyczyn± powstawania i niszczenia jest ruch słońca,

        które zbliża się i oddala. „Zdanie w my¶l, którego ¶wiat kiedy¶ powstał,

        lecz jest wieczny jest niemożliwe do przyjęcia [...] bowiem ¶wiat nie

        może być zarazem wieczny i mieć pocz±tek". Z punktu widzenia filozoficznego,

        natura ma tylko „ruch w możno¶ci" i dlatego bezwzględnie wymaga istnienia

        pierwszego motoru dla swej aktualizacji. Fizykalne i filozoficzne rozumienie

        bytu Konieczno¶ć istnienia przyczyny ruchu Fizykalna interpretacja ruchu

        wi±że się z budow± kosmosu. Pytaj±c, “dlaczego w ¶wiecie istnieje ruch?"

        odpowiadamy, że to sama rzecz ma tak± naturę, że się rusza. Ruch ujawnia

        nie zachowanie się ciała, ale sam sposób istnienia bytu. Każdy ruch jest ruchem jakiego¶ ciała, nie istnieje ruch jako taki. Forma (4 elementy

        + dusza) - przyczyna ruchu „O filozofii"' - 3 przyczyny ruchu: natura,

        wolna wola, siła. Natura może być nazwana ·ródłem ru­chu tylko podlegaj±c

        zewnętrznemu czynnikowi. Posiadać życie = poruszać się samemu przez się

        zmiany substancjonalne nowa substancja 2 typy ruchów zmiany przypadło¶ciowe

        nowa przypadło¶ć!RUCH JEST STAWANIEM SIĘ BYTU! Ruch następuje wraz z przechodzeniem

        z możno¶ci do aktu. Możno¶ć czynna - działania, możno¶ć bierna - doznawanie.

        Rozumienie bytu Bytem jest istniej±ca rzecz. Granic± zmienno¶ci bytów

        jest tożsamo¶ć, której nie mog± utracić pod gro·b± utraty bytowo¶ci. Ogól,

        materia, czy złożenie mog± być tym, co jest rzecz±, ale tylko jej for­ma

        może być tym, co jest bytem. Koncepcja Boga Istnienie i natura ostatecznego

        ·ródła ruchu Dowody istnienia pierwszego poruszyciela Arystoteles dowodzeniem

        istnienia pierwszego poruszyciela zajmuje się szczególnie w „Fizyce" (ks.

        VII, VIII) i „Metafizyce" (ks. XII) ks. XII rozpoczyna się stwierdzeniem

        wieczno¶ci ruchu. Rozdział l. i 2. Dowodzi tezy, że ruch nigdy nie powstał

        i nie przestanie istnieć - był i będzie. Dowód I: wszystko, co się rusza

        musi być przez co¶ poruszane czynnik ruchu musi być z kolei poruszany

        sam przez się, albo nie jeżeli jest przez co¶ poruszany, to musi być jaki¶

        pierwszy czynnik ruchu Dowód II: każdy czynnik ruchu porusza jaki¶ przedmiot,

        albo sam, albo przy pomocy czego¶ niemożliwe jest, aby ruch mógł być przekazany

        przez jak±¶ rzecz bez istnienia innej, która już porusza się własnym ruchem

        nie można i¶ć w nieskończono¶ć w szeregu czynników - narzędzi ruchu musi,

        więc istnieć czynnik ruchu wcze¶niejszy i poruszaj±cy się sam przez się

        Dowód III: wszystko, co jest w ruchu musi być poruszane przez jaki¶ czynnik

        ruchomy bycie w ruchu może przysługiwać rzeczom akcydentalnie (ruch nie

        musi istnieć, bo to, co akcydentalne, nie jest konieczne) lub istotnie

        nieistnienie ruchu jest niemożliwo¶ci±, (bo ruch jest wieczny) musi istnieć

        rzecz (byt), której ruch przysługuje istotnie Arystoteles ustala, że rzecz

        będ±ca w ruchu jest podzielna; składa się z czę¶ci poruszanej i poruszaj±­cej.

        Niemożliwe jest, aby poruszała się sama w cało¶ci. Je¶li rzecz porusza

        się sama przez się tzn., że jedna jej czę¶ć porusza, a inna jest poruszana.

        „pierwsza zasada, która wywołuje bezpo¶rednio ruch w rzeczach, porusza

        się sama przez się, natomiast pierwsza zasada ruchu wszystkich rzeczy

        jest nieruchoma " Gdyby powstawanie i ginięcie było pierwszym ruchem,

        to wszystko, co jest w ruchu, byłoby zniszczalne. Zatem tylko ruch kołowy

        pierwszej sfery spełnia postawione wymagania. ,, niektóre rzeczy s± poruszane

        przez wieczny i nieruchomy czynnik ruchu, i z tej racji s± zaw­sze w ruchu,

        podczas gdy inne s± poruszane przez ruchomy i zmieniaj±cy się czynnik

        ruchu, a wskutek tego również i one musz± się zmieniać " „Fizyka" - nie

        może istnieć samo poruszaj±cy się byt; pierwszy poruszycie! jest nieporuszony,

        jest bez czę¶ci, nie posiada rozci±gło¶ci -jest to niematerialna przyczyna

        ruchu „Metafizyka" - pierwszy poruszyciel to nie tylko przyczyna ruchu,

        ale i przyczyna bytu oraz urzeczywistnienie najwyższego dobra Je¶li ruch

        musi istnieć zawsze, to znaczy, że pierwsze niebo musi się stale poruszać,

        to żadne ciało nie może być przyczyn± takiego ruchu. Żadne, bowiem ciało

        o skończonych wymiarach nie może mieć nieskończonej siły, ani też sprawić

        wiecznego ruchu. Za¶ ciało nieskończone istnieć nie może. PIERWSZY PORUSZYCIEL:

        byt konieczny czysty akt (bez potencji) czysta forma samoistny tre¶ciowo

        niezmienny (tożsamy) wieczny i absolutnie niezmienny Człowiek jest najdoskonalszym

        znanym bytem; jego doskonało¶ć wi±że się z posiadanym przezeń rozumem

        oraz wol± i życiem. My¶lenie (poznanie) stanowi istotę intelektu. Najdoskonal­szym

        poznaniem jest poznanie kontemplacyjne i je przydziela pierwszemu poruszycielowi.

        Przed­miotem my¶lenia może być tylko on sam, bo jest on sam, bo jest on

        czystym aktem i jako taki nie może się zmieniać, a wszystko, co poza nim

        istnieje jest zmienne, więc my¶l±c o tym sam by się zmie­niał. Być szczę¶liwym

        to wiedzieć, że posiada się wła¶ciwe dobro. Takie dobro polega na dosko­nałym

        działaniu. Być dobrym znaczy być godnym poż±dania. Być godnym poż±dania

        tzn. być dosko­nałym, a doskonało¶ć z kolei wi±że się z aktem. Skoro pierwszy

        poruszyciel jest czystym aktem -jest bytem najdoskonalszym. Pierwszy poruszyciel

        = BÓG. Pierwszy poruszyciel - przyczyna celowa ruchu pierwszego nieba.

        Pierwsze niebo - przyczyna sprawcza ruchu ¶wiata. Bóg nie pozostaje w

        żadnej relacji do kosmosu, to ¶wiat potrzebuje Boga i musi pozostawać

        z nim w stałym zwi±zku. Jako najwyższe dobro stanowi zarazem najwyższy

        cel d±żenia. Dusza może powodować ruch lokalny pod wpływem posiadania jakiego¶ dobra. Nie jest to jednak dobro absolutne i po jego osi±gnięciu

        znika przyczyna ruchu, przeto i kończy się sam ruch. W wypadku dobra absolut­nego,

        ruch duszy w jego kierunku nigdy nie może się skończyć, albowiem dobro

        to nie jest nigdy osi±galne. Pierwszy poruszyciel nie stwarza miło¶ci,

        lecz budzi j±, będ±c celem. Wzbudzaj±c poż±danie sprawia, że formy stale

        tworz± w materii nowe byty.