144921filozofia.rtf

Tales urodzil siew Mielecie i żyl na przełomie VII i VI wieku przed naszą erą. Znany między innymi z tego, że zapowiedział zaćmienie slońca. Był [filozofem, uczonym, politykiem, kupcem, inżynierem, technikiem. Zarówno towary jak i umiejętności przywoził z obcych stron.

Ponieważ Tales nie pozostawił po sobie żadnego dzielą, zaś wszelkie jego nauki przekazywane byty jedynie ustnie, trudno dokładniej określić jego poglądy. Właściwie wszystko, co o nim wiemy znane Jest z pism Arystotelesa, w których to zawierała się spora ilość informacji odnośnie wcześniejszych mu myślicieli. Owo świadectwo Artystotelesa wiele nam wnosi i wedługjego opisu postaram się przybliżyć sylwetkę samego Talesa, tak jak i kolejnych współczesny mu filozofów przyrody.

Talesa bez wątpienia uważać można za tego, który zapoczątkował filozofię przyrody i filozofię w ogóle. On dokonał przejścia od mitów do nauki. On też jako pierwszy z filozofów przyrody, zwanych też teoretykami przyrody czy fizykami, stwierdził, iż istnieje jedna, jedyna zasada (arche), która jest zarazem przyczyną i budulcem całej otaczającej nas rzeczywistości. Twierdził, że początkiem wszystkich rzeczy jest nic innego jak woda Właśnie woda jest ową wieczną "pierwotną, niestworzoną materią", ową "zasadą", z której biorą początek wszystkie rzeczy. Dzieła której istnieją, i w którą wszystkie rzeczy się rozpadają gdy istnieć przestają. Jednak co skłoniło Talesa do stwierdzenia, iż to właśnie woda jest ową zasadą ? Oczywiście nic innego jak obserwacje.

Tales, jak przystało na pionierów filozofii, całość swoich poglądów opierał na empirii i obserwacjach otaczającego go świata, a w szczególności rozmaitych zjawisk w nim zachodzących Zauważył, że pożywienie jest zawsze wilgotne, że z wilgoci powstaje również i ciepło, a ono jest przyczyną życia w ogóle. Zauważył też, że nasiona, rośliny i samo ciało ludzkie ma wilgotną naturę. Zauważył, że wszystko co wysycha umiera. Tak więc co innego miało by być ową zasadą jeśli nie woda i ona zawiera w sobie tą niezbędną do życia całego świata siłę. Ponadto woda występuje w przyrodzie we wszystkich trzech stanach skupienia. Co stanowiło kolejnym argumentem za jego teorią.

Ponad to Tales twierdził, iż wszystko jest pełne bogów ponieważ dusza zmieszana jest z całym wszechświatem, ponieważ wszystko jest przesiąknięte wodą, a woda jest pierwszą zasadą czyli owym Bogiem. Wszystko jest ożywione, materia jest nieoddzielona od siły życiowej. Również właściwości bursztynu i magnesu świadczą, że one żyją i znów stanowiło to argument za teorią Talesa.

Platon urodził siew A fenach w 427 roku p. n. e. Był to okres zdecydowanego rozkwitu Aten. Pochodził ze znakomitego rodu więc i kultura jego domu była bardzo wysoka. Młodzieńca, którego prawdziwe imię brzmiało Arystokles (dopiero jego nauczyciel gimnastyki ze względu na szerokie bary nadał mu przydomek "Platon ") kształcono zarówno pod kontem rozwoju umysłowego jaki cielesnego. Jak jemu podobni młodzieńcy z "dobrego domu" Platon uczył się również muzyki, poezji, a nawet malarstwa. Studia rozpoczął wcześnie czytając współczesne mu pisma Anaksagorasa oraz Kraty la (heraklityjczyka). W wieku 20 lat poznał Sokratesa, z którym obcował aż do jego śmierci (nastąpiła ona w roku 399 -po sześciu latach znajomości). Pobierając u swego mistrza nauki stykał się również z poglądami innych uczniów Sokratesa takich jak Euklides, Arystyp (cyrenaik), czy Antystenes (sceptyk). Zaraz po śmierci swojego Sokratesa Platon rozpoczął okres swoich podróży, który trwał aż dwanaście lat. Odwiedził między innymi Egipt, Włochy (kolebkę Eleatów) oraz pitagorejczyka Timajosa w Lokri. Gdy wrócił do Aten jako człowiek już dojrzały utworzył tam szkołę poświęcając się pracy nauczycielskiej i pisarskiej. Gdy w 367 roku zmarł Dionizos Starszy, władca Syrakuz Platon został wezwany przez szwagra Dionizosa - Diona, z którym to nawiązał znajomość w czasie swych dwunastoletnich podróży. Misją Platona stało się teraz wychowanie Dionizosa Młodszego. Niestety młody Dionizos bardzo szybko zniechęcił się do nauk Platona ze względu na szczególny nacisk położony na geometrię. Ostatecznie Platon powrócił do Aten gdzie w pełni poświęcił się swojej Akademii, przy której mieszkał otoczony wieloma uczniami i nie gardząc zbytkiem. Zmarł w 347 roku w podeszłym wieku w dniu swoich urodzin.

Platon był nie tylko wielkim myślicielem ale i doskonałym pisarzem. Pozostawił po sobie wiele pism, w tym 35 dialogów, posiadających wartość dziel sztuki literackiej, zawierających specyficzny nastrój jako tło do wypowiedzi współczesnych mu przedstawicieli polityki, nauki oraz rzemieślników. Charakterystyczne jest to, że Platon w żadnym dialogu nie wypowiada wprost ani jednego słowa od siebie. Stąd problem w rozróżnieniu jego własnych poglądów od poglądów głoszonych w jego tekstach przez postać Sokratesa. Ze względu na trzy okresy życia Platona dialogi podzielić można na trzy grupy :

a)            dialogi wczesnego okresu (Eutyfron [o pobożności], Laches [o odwadze], Charmides [o roztropności], I Księga Państwa, Protagoras
[o cnocie], Gorgiasz [o retoryce]) są: - sokratyczne bowiem określają pojęcia etyczne, - elenktyczne bo wykazująjakich określeń nie należy
przyjmować, - zbijające cudze poglądy ich własną bronią , choć nie określają stanowiska samego Platona , -nie znają i nie wyrażają
poglądów Platona, - skierowane przeciw Sofistom.

b)            dialogi średniego okresu (Fajdros [stosunek duszy do idei], Fedon [o nieśmiertelności duszy], Uczta [o miłości], Państwo księgo II-X
oraz Teajtet): - są konstrukcyjne bowiem budują własne teorie, - zawierają sformułowanie teorii o ideach, - są najbogatsze artystycznie, -
noszą cechy mistycznego orfizmu.

c)             dialogi okresu późnego (Parmenides [przedstawienie metody dialektycznej], Sofista [o bycie], Polityk, Fileb [o dobrach], Timaios
[filozofia przyrody], Krycjasz, Prawa) : - są dialektyczne, - nie zawierają dualistycznego ujęcia nauki o ideach, - mają formę mało
artystyczną, - Sokretes przestaje być w nich wyrazicielem poglądów Platona.

KONCEPCJA IDEI

Założeniem filozofii Platona był Sokratejski pogląd, że wiedza pewna zawarta jest w pojęciach. To jednak co u Sokratesa dotyczyło jedynie pojęć etycznych Platon rozszerzył na pojęcia wszelkiego rodzaju. Co za tym idzie musiał postawić pytanie: Co jest właściwie ową prawdziwą i bezwzględną rzeczywistością, którą poznajemy grzej pojęcia ? Doszedł do wniosku, że przedmiotami pojęć nie mogą być rzeczy bowiem te są złożone i zmienne, a same pojęcia charakteryzuje Przecież jedność i stałość. Gdyby zastanowić się co na przykład jest przedmiotem pojęcia piękna to dochodzimy do wniosku, że nie są nim przedmioty piękne. Przedmiotem pojęcia piękna może być jedynie samo piękno (piękno samo w sobie). Platon używał tutaj innego ola-eślenia, które jest dla niego wyjątkowo charakterystyczne. W jego mniemaniu przedmiotem pojęcia piękna jest nic inneeoiak "IDEA PIĘKNA". Istnieje więc niezmienny byt zwany ideą, który nie jest nam bezpośrednio dany, a poznajemy go jedynie poprzez pojęcia. Jest wiele f Idej". Tyle ile odrębnych pojęć, tyle odrębnych Idej. Świat Idejjest hierarchiczny. Ułożony kolejno od tych najniższych do coraz bardziej ogólnych, aż do idei najwyższej, za którą Platon uważał "idee dobra". W przeciwieństwie do przedsokratyków (np. EmpedokUs, Demokryt) pojmujących swój byt prawdziwy całkiem materialnie, Platońska idea znajdowała się poza materialnym światem. Próbując odpowiedzieć napytania zadawane już przez wcześniejszych filozofów, mianowicie: Czy byt jest zmienny czy nie zmienny ? Platon rozwiązał to duałiatycznie. Stwierdził, że istnieją można powiedzieć dwa rodzaje bytów. Zniszczalny, zmienny byt - poznawany przez zmysły orĄz niezniszczalny, stały i idealny -poznawany jedynie przez pojęcia. O ile dla Platona prawdziwymi bytami były właśnie idee -jedynie one "istnieją" , o tyle rzeczy tylko "stają się " bowiem są w stosunku do Idej tylko tym czym w

stosunku do rzeczy są ich cienie. Rzeczy są więc jedynie odbiciami samych Idej. Ostatecznie jest tylko jeden rodzaj bytu i są nim idee i tylkt one. Rzeczy są odbiciami Idej i są od nich zależne. Zależność ta polega na tym, że idee są nie tyle przyczynami co wzorami rzeczy. Bóg stworzył świat rzeczy, mając na. wzór idee podobnie jak ludzie tworzą np. sztuką mając za wzór świat rzeczywisty.

Ostatecznie Platon nie posiadał gotowej teorii Idej. Sam uważał, że nie można do końca ogarnąć ich ludzkim umysłem. Można o nich fedynie powiedzieć, że są bądź w sensie logicznym - czysto idealnym, lub w religijnym -pojętymi tylko przez Boga.

KONCEPCJA DUSZY

Platon dal całkiem nową treść pojęciu duszy. O ile wcześniejsi filozofowie mieli ją za bądź to rodzaj materii bądź za demoniczną, nadziemską silę to Platonowi udało się stworzyć niejako syntezę obu poprzednich ujęć duszy. Dla Platona była ona czynnikiem nadającym ciału życie, dodał jednak, że jest ona przede wszystkim tym co się samo wprowadza w ruch. Jako źródło ruchu jest więc oczywistym przeciwieństwem bezwładnej materii. W opozycji do swych poprzedników Platon twierdził, że dusza sama jest zdolna poznawać, mimo, że nit posiada narządów zmysłów. To nie ciało bowiem poznaje, a właśnie dusza. Chodziło mu jednak o poznawanie nie rzeczy, czyli samych cień lecz o poznanie Idej. W ten sposób zrobił spory krok w kierunku duszy pojmowanej nowożytnie. Dusza Platońska to ów nieśmiertelny pierwiastek czlowieka.

Wyrótnial trzy części duszy - część rozumną, - część impulsywną oraz - zmysłową. O ile dwie ostatnie były bardziej związane z ciałem te tylko część rozumna była z materią nie związana i stanowiła tą najwłaściwszą część duszy.

Platońska dusza w przeciwieństwie do dala jest: - niematerialna, - niezależna (od ciała), - niezłożona, - doskonalsza bowiem poznaje same idee (człowiek to przecież dusza władająca ciałem), - uwięziona przez ciało i dopiero po śmierci ciała zaczyna się prawdziwe życie duszy, - nieśmiertelna oraz odwieczna - trwa nie tylko po śmierci ciała ale i przed jego powstaniem (dialog pt. "Fedon").

Dusza jest -więc nieśmiertelna i odwieczna, a oto dowody na nieśmiertelności i odwieczność duszy:

1.                   ponieważ pojęcie duszy związane jest z życiem, a życie wyklucza śmierć więc dusza musi być nieśmiertelna.

2.                   ponieważ dusza posiada wiedzę wrodzoną więc musiała ją zdobyć jeszcze przed narodzeniem ciała - istnieje więc odwiecznie.

Napytanie dlaczego coś takiego jak doskonała dusza związane zostało z niedoskonałym ciałem Platon idąc za przykładem przedfilozoficznych orfików odpowiada, że dusza, która istniała bez ciała lecz zaciążył na niej grzech została połączona z ciałem, od któregi się uwolni gdy odkupi swoje winy. Sposobem na uwolnienie duszy z ciała jest poznanie prawdy przez filozofię. W dialogach niejednokrotnie opisuje platon wędrówkę dusz po śmierci ciała.

KONCEPCJA PRZYRODY

Mimo, że samąprzyrodą Platon zajmował się niewiele jasne jest jego stanowisko w tym temacie i określić je można jednoznacznie jako przeświadczenie o celowości świata. W przeciwieństwie do mechanistycznego pojmowania przyrody (z jakim spotykamy się u Demokryta), Platon uważał świat raczej za organiczny zespól ułożony rozumnie i celowo. Zasadą budowy wszechświata jest harmonia, a ponieważ ciałt niebieskie krążą po prawidłowych geometrycznie torach - wszechświatem rządzić musi rozum. Musi więc istnieć też bóstwo, które rozumnit ów świat zbudowało. W swoim dialogu Timaios dokładnie opisuje proces tworzenia świata. Boski budowniczy świata "Demiurg" zbudował go na wzór Idej ponieważ celem jego była doskonałość świata. Stworzył go więc możliwie najlepszym. Demiurg to siła twórcza świata podczas gdy idee to /ego wzór. Stworzył więc świat rozumny, żywy i uduchowiony dając mu najdoskonalszy ze wszystkich możliwych kształtów, kształt kulisty i ruch okrężny jako najdoskonalszy z ruchów. Trzecią przyczyną świata obok Demiurga (przyczyny sprawczej) ora: Idei (przyczyny celowej) była materia stanowiąca przyczynę materialna, która jest tak samo wieczna jak dwie pierwsze przyczyny. W związki z czym świat jest nie tyle stworzony co raczej zbudowany z tworzywa istniejącego od zawsze.

Zdaniem Platona świat nie postępuje, ale cofa się w swym rozwoju. Doskonałość świata nie jest bowiem wynikiem rozwoju lecz jego początkiem. Najpierw bowiem powstały dusze jako doskonalsze pierwiastki świata, a potem dopiero mniej doskonale ciała. Ciało więc to innymi słowy narządy duszy powstałe dla nich i do nich dostosowane. Duszę posiadają również poszczególne ciała niebieskie, ponieważ te s(, w ruchu, a ruch pochodzi z dusz, które z kolei posiadają ruch w sobie. Cały wszechświat posiada duszę. To owa dusza daje wszechświatu tycie, regularny ruch, ład oraz nadaje kształt.

Podsumowując więc: w przyrodzie obok rzeczy ale i w tych rzeczach materialnych znajdują się, mają swój udział idee (idealizm) ale też istnieją pierwiastki niematerialne czyli dusze, które istnieją nie tylko obok materialnego świata ale też stanowią iego nierozłączny składnik (spirytualizm platoński).

TEORIA POZNANIA

Jeden ze swoich dialogów pt. "Teajtet" Platon poświęcił problematyce poznania, próbując odpowiedzieć napytanie: czym właściwiejesi ooznanie? Ponieważ sam byt postrzegał dualistycznie więc jego zdaniem istnieją również dwa rodzaje poznania. Poznanie "rozumowe" dotyczące idei oraz poznanie "zmysłowe" dotyczące rzeczy. O ile z Dostrzeżeniami rzeczy sprawa jest jasna o tyle postrzeganie rozumowe jes, bardziej skomplikowane i ma ono związek z Platońskim przeświadczeniem o poznaniu wrodzonym. Rozumowo, dzięki duszy potrafimy bowiem dostrzec własności wspólne. Tak naprawdę nie poznaje się więc zmysłami tylko myślą. Myśl jest od postrzegania zmysłowego całkowicie niezależna. Z postrzegania zmysłowego nie możemy bowiem zaczerpnąć np. pojęcia "równości" dlatego że rzeczy, które Dostrzegamy nie są nigdy idealnie równe. Nie pojęcie opiera się więc na postrzeżeniach lecz Dostrzeżenia na pojęciach. Stąd założenie, że najęcia muszą być nam wrodzone, skąd bowiem znalibyśmy pojęcie równości jeśli za pomocą postrzeżeń nie jesteśmy w stanie go zdobyć. 2 drugiej jednak strony, jak możemy znać coś czego wcześniej nie widzieliśmy, znać idee z którymi nigdy nie przyjdzie nam się nigdy spotkać, c. których przede wszystkim dotyczą wrodzone pojęcia. Platon tłumaczył to tak, że umysł nasz oglądał idee w poprzednim życiu i wciąż o nich yamięta. Stąd zna je od urodzenia i dopiero poznanie zmysłowe przypomina nam owe pojęcia. Wiedza wrodzona jest więc przypominaniem, inamnezą czegoś co już znamy.

Wpoznaniu Platon wyróżniał dwa rodzaje myśli: myśl dyskursywną - pośrednio poprzez rozumowanie dochodzącej doprawdy oraz mysi intuicyjna, która stanowi poznanie bezpośrednie.

Miedza zmysłowa jest jedynie "domysłem", a nie prawdziwym "poznaniem", które możliwe jest tak naprawdę wyłącznie poprzez racjonalne poznanie idej.

ETYKA i Teoria Czterech Cnót

Etyka Platońska miała ścisfy związek z jego rozróżnieniem trzech części duszy. Przyjmując pitagorejską koncepcję cnoty jako harmonii i lodu duszy uznal, że każda z trzech części duszy musi mieć udział w owej harmonii. Każda z trzech części duszy musi mieć swoja własna

cnotę. I tak cnota części rozumnej jest modrość, impulsywnej męstwo, a pożądliwej panowanie nad sobą. Jest Jeszcze czwarta najistotniejsze cnota łącząca wszystkie części duszy, a jest nią sprawiedliwość.

Co się tyczy realnych dóbr, materialnych w etyce Platona to uznał je za niezbędne do osiągnięcia dóbr idealnych. Twierdził więc, że wszystkie dobra stanowią hierarchię na których szczycie stoją dobra idealne, w szczególności "idea dobra". Dobra materialne są zaś początkiem i koniecznym etapem w drodze do najwyższej idei.

W swoich naukach o miłości, które znajdujemy w dialogu pt. "Uczta". Właśnie na przykładzie miłości, która zdaniem Platona zbliża nos do najwyższej idei wyraźnie widać na czym cala owa hierarchia dóbr polega. Tak więc najpierw kochamy dobra realne takie jak piękne ciała. Potem rodzi się w nas świadomość, że piękno duszy jest większe od piękna ciała wówczas przedmiotem miłości stają się piękne myśli oraz czyny. Później zaczynamy rozumieć, że skoro przedmioty są piękne to musi tak być dlatego, że mają w sobie piękno, które jest im wszystkim wspólne i w taki sposób zaczynamy kochać nie tyle konkretne przedmioty co piękno samo w sobie, które jest im przecież wspólne W taki sposób stopniowo zbliżamy się do idei piękna. W taki właśnie sposób poprzez cele realne i doczesne możemy osiągnąć cele idealne i wieczne.

ESTETYKA

Platon, jako że sam był artystą, twórczość cenił ponad wszystko. Widział w poezji "boski szał", a poetę uważał za "pośrednika między bogami, a ludźmi". Nie wyzbył się jednak greckiego przekonania, że sztuki sąjedynie umiejętnościami zaś artyści jedynie rzemieślnikami. Zgadzał się z sofistami twierdzącymi, że rolą sztuk jest naśladownictwo rzeczywistości. Sztuka więc sama nie podnosi rzeczywistości ale z powodu jej naśladowania, "obniża"ją tylko. Tym bardziej, że naśladując rzeczy realne naśladuje coś co samo jest już odbiciem najwyższych idej. Z jednej więc strony artysta był przez Platon wywyższany, w szczególności poeta, z drugiej zaś ze względu na rolę naśladowczą nie znajdował dla niego miejsca w swoim idealnym państwie.

Platon ze swoimi koncepcjami, a w szczególności jego idealizmem miał ogromny wpływ na późniejszą filozofię (głównie na filozofię chrześcijańską). Platon był zdecydowanym pionierem idealizmu, spirytualizmu ale też i logiki.

Podsumowując jego filozofię zaznaczyć się powinno charakterystyczne poglądy dotyczące poszczególnych dziedzin filozofii:

w antologii -przekonanie o istnieniu bytu idealnego i zależności od niego bytu realnego.

w psychologii -przekonanie, że dusza istnieje niezależnie od ciała a ciało jest od niej zależne i niższe.

w epistemologii - uznanie, że istnieje wiedza rozumowa, wrodzona i niezależna od doświadczenia, wiedza zmysłowa zaś jest niewystarczająca i zależna od wiedzy wrodzonej.

w etyce - przekonanie, że właściwym celem człowieka są dobra idealne a dobra realne powinny być traktowanie jedynie jako środki do osiągnięcia tych pierwszych.

ARYSTOTELES

Arystoteles urodził się w 384 r.p.n.e. w Staigarze na Półwyspie Trackim jako syn Nikomacha nadwornego lekarza króla macedońskiego. W 367 roku przybywszy do Aten wstąpił do Akademii Platońskiej, w której spędził całe 20 lat. Początkowo jako uczeń potem jako samodzielny nauczyciel. Wiatach 343 - 342 został powołany przez Filipa Macedońskiego na nauczyciela jego syna Aleksandra, którego to nauczał aż do objęcia przez niego władzy. Kilka lat potem powrócił jednak do Aten gdzie założył swoją szkołę, którą uczynił instytutem badań zarówno w dziedzinie humanistycznej jak i przyrodoznawczej zaszczepiwszy jej ducha empiryzmu, którego brakowało w Platońskiej Akademii. Owoą "perypatetycką" szkołę (nazwaną tak od tego iż dysputy toczono tam chodząc) znajdującą się w Leikonie prowadził od 335 r. do 323 w pełni poświęcając się roli nauczyciela, zaniedbując tym samym swoje pisarstwo. Zmarł w roku 322.

Wszystkie pisma Arystotelesa dzieli się na trzy erupy:

1)         &#x...