TOKSYKOLOGIA – WYKŁAD 1

Rodzaje zatruć i przyczyny zatruć. Pierwsza pomoc w  zatruciach ostrych

! Toksykologia – nauka o zatruciach

Substancja toksyczna – substancja, która po wchłonięciu do organizmu lub wytworzona w organizmie powoduje zaburzenia jego funkcji lub śmierć

Ksenobiotyk – substancja chemiczna, która  nie jest naturalnym składnikiem żywego organizmu, ani też nie jest wykorzystywana przez organizm do podtrzymywania funkcji życiowych.

Narażenie (ekspozycja) - fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania

CZYNNIKI SZKODLIWE

(zewnątrz- i wewnątrzustrojowe)

chemiczne (substancje toksyczne)

fizyczne

biologiczne

Szybki rozwój zmian

Rozwój w formie utajonej

organizm

człowieka

Zmiany czynnościowe i strukturalne na poziomie komórek, tkanek i narządów

Zmiany chorobowe

śmierć

Substancja toksyczna → organizm → zatrucie, brak zmian lub efekty odległe

! Rodzaje zatruć : ostre , podostre, przewlekłe

Zatrucie - proces chorobowy z klinicznymi objawami podmiotowymi i przedmiotowymi, wywołany przez               substancję chemiczną pochodzenia endo- lub egzogennego

ü       zatrucie ostre – szybki rozwój szkodliwych zmian w organizmie duże nasilenie objawów klinicznych lub zgon;

§         objawy ujawniają się w krótkim czasie /na ogół w ciągu 24 h/, po dostaniu się substancji toksycznej do organizmu /dożołądkowo, inhalacyjnie, i. v., i. m, na skórę/ w jednorazowej dawce lub w kilku dawkach, ale w niewielkim przedziale czasowym;

ü       zatrucie podostre – szkodliwe zmiany po dostaniu się do organizmu substancji toksycznej (w dawce jednorazowej lub kilkakrotnej); rozwijają się mniej gwałtownie niż w przypadku zatrucia ostrego

ü       zatrucie przewlekłe – rozwija się /w formie utajonej/ na skutek długotrwałego narażenia na małe dawki substancji toksycznej i jej kumulacji materialnej (lub metabolitów) lub kumulacji efektów jej działania (kumulacja czynnościowa)

ü       zatrucie wtórne – spowodowane gwałtownym wzrostem stężenia substancji toksycznej w krwi na skutek jej uwolnienia w dużych ilościach z miejsca kumulacji w organizmie

Rodzaje zatruć:

ü       rozmyśle (samobójcze, zbrodnicze, egzekucyjne)

ü       przypadkowe - zawodowe, pozazawodowe (ostre, podostre, przewlekłe)

! Przyczyny zatruć ostrych

§         leki /40-60%/

·         nasenne

·         psychotropowe

·         niesteroidowe leki przeciwzapalne

·         działające na układ krążenia

§         alkohole i glikole

·         alkohol  etylowy

·         alkohol metylowy

·         glikol etylenowy

§         substancje odurzające

narkotyki

·         „ kompot”

·         amfetamina

·         marihuana

§         środki halucynogenne

·         grzyby halucynogenne

§         inne

·         grzyby

·         rozpuszczalniki organiczne

·         pestycydy

·         substancje żrące

·         metale i ich związki

! Schemat postępowania  przy udzielaniu pierwszej pomocy w zatruciach ostrych

Usunąć osobę z miejsca narażenia – zabezpieczyć funkcje życiowe – leczyć przyczynowo: wezwać pogotowie, zawieźć do szpitala, zebrać wywiad, zabezpieczyć materiał do badań  toksykologicznych

·         Elementy prawidłowej diagnostyki zatrucia

Obraz kliniczny zatrucia – wywiad – laboratoryjne badania toksykologiczne

·         Zasady leczenia zatruć ostrych

ü       leczenie objawowe – zapewnienie wydolności układu oddechowego i układu krążenia

§         leczenie zmian chorobowych, które występują podczas zatrucia (np. zaburzenia gospodarki wodno- elektrolitowej i kwasowo – zasadowej, niewydolność nerek, obrzęk płuc)

§         leczenie przyczynowe – przerwanie kontaktu z substancją toksyczną (usunięcie substancji nie              wchłoniętej  i zapobieganie dalszemu jej wchłanianiu)

ü       zmniejszenie efektu działania substancji toksycznej poprzez podanie odpowiednich odtrutek

ü       przyspieszenie eliminacji substancji wchłoniętej z organizmu

! Leczenie objawowe:

-          ocenić stan osoby zatrutej – stan świadomości , wydolność układu oddechowego i krążenia

-          przywrócić funkcje życiowe – udrożnić drogi oddechowe, sztuczne oddychanie + zewnętrzny masaż serca (30 ucisków klatki piersiowej + 2 wdmuchnięcia powietrza)

-          monitorować funkcje życiowe

Postępowanie przyczynowe:

§         zatrucia przez skórę i błony śluzowe

§         zatrucia przez drogi oddechowe

§         zatrucia doustne

1.       Dekontaminacja skóry

Ø    zabezpieczyć funkcje życiowe

Ø    zdjąć odzież z zakażonej skóry

Ø    dokładnie zmyć skórę strumieniem letniej bieżącej wody (15 min) lub wody z mydłem (tylko przy nieuszkodzonym naskórku)

2.   Oblanie skóry substancją żrącą – postępowanie przyczynowe

§         szybko zmyć dużą ilością letniej bieżącej wody, zdjąć odzież

§         rany oparzeniowe osuszyć jałowymi gazikami

§         założyć jałowy opatrunek

§         oparzenia chemiczne leczy się tak jak oparzenia chemiczne

Nie stosować neutralizacji roztworami słabych kwasów i zasad !!!

3.   Dekontaminacja oczu

§         substancje drażniące (pary , gazy, aerozole) - oczy płukać izotonicznym roztworem soli fizjologicznej lub pod bieżącą wodą (15 min)

§         ciała stałe  - usunąć (po ew. znieczuleniu miejscowym), płukać

§         woda wapienna (ryzyko zmętnienia rogówki lub odłożenia się związków Ca) - płukać roztworem 0.35 –1.85% wersenianu disodowego, następnie usunąć osady soli Ca

4.  Zatrucia inhalacyjne

§         wyprowadzić (wynieść) z zanieczyszczonego pomieszczenia

§         zdjąć odzież / może być przesiąknięta substancją /

§         zapewnić spokój i dostęp świeżego powietrza, przykryć kocem, ułożyć w bezpiecznej pozycji /boczna ustalona/ , monitorować / zabezpieczyć/ funkcje życiowe

5.  Zatrucia doustne /zabezpieczyć funkcje życiowe/

§         usunąć substancję nie wchłoniętą z p. pokarmowego i zapobiegać jej wchłanianiu :

§         wymioty,

§         płukanie żołądka,

§         płukanie jelita grubego

§         podanie odtrutek niespecyficznych / działających miejscowo/

§         podanie środków przeczyszczających

! Prowokowanie wymiotów

Wskazania:

ü       krótki czas od spożycia substancji / największa skuteczność do 1 h od spożycia/

ü       spożycie dużej ilości substancji toksycznej

Przeciwwskazania:

ü       kliniczne:

§         zaburzenia świadomości, oddechu, krążenia,

§         zaburzenia odruchu kaszlowego i połykania

ü       związane z rodzajem substancji toksycznej

§         zatrucia substancjami żrącymi /kwasy, zasady, lizol, perhydrol/, oleistymi /lipofilne rozpuszczalniki org./ i pieniącymi się /detergenty/

§         zatrucia środkami powodującymi drgawki/ strychnina/

§         przyczyna zatruć nieznana

Wykonanie – mechaniczne:

ü       podawać kilkakrotnie po 200-300 ml osolonej wody do wypicia  - 1-2 łyżki soli na szklankę ciepłej wody / max. 12g w 250 ml wody/

ü       nie podawać środków farmakologicznych celem sprowokowania wymiotów - w wielu zatruciach wymioty występują samoczynnie; zabezpieczyć próbę / 1-sza partia/ wymiocin do badania toksykologicznego

Środki przeczyszczające

-          siarczan sodu / sól glauberska/ - 20-30g / szklankę wody, 1-2 łyżki stołowe na szklankę wody / ciepłej/

-          płynna parafina – 3ml/ kg m.c.

-          olej rycynowy – 40g jednorazowo

Nie podawać środków przeczyszczających w przypadku:

-          zatrucia substancjami żrącymi

-          przy zaburzeniach gospodarki elektrolitowej

! Odtrutka:

Odtrutka – substancja, która trwale lub czasowo znosi lub zmniejsza efekty działania substancji toksycznej

Wyróżniamy odtrutki:

ü       ...