Typologia E.Kretschmera Budowa ciała: LEPTOSOMATYK PYKNIK ATLETYK typologia Kretschner:
a. leptosomatyk (wysoki, chudy, wątły) oznacza w zakresie temperamentu schizotyka (zamknięty w sobie, sztywny)
b. pyknik (otyły, niewysoki) oznacza w zakresie temperamentu cyklotynika (towarzyski, humorzasty)
atletyk (silnie umięśniony) oznacza w zakresie temperamentu iksotynika (spokojny, mało wrażliwy, mało plastyczny)
Temperament: SCHIZOTYMIK CYKLOTYMIK IKSOTYMIK ------------------------------ ----- Typologia W.H.Sheldona Budowa ciała: EKTOMORFIK ENDOMORFIK MEZOMORFIK
b) typologia Sheldona
a. ektomorfik (delikatny, wątły) oznacza w zakresie temperamentu cerebrotonika (skryty, wrażliwy, męczliwy)
b. endomorfik (silny rozwój narządów wewnętrznych i tkanki tłuszczowej) oznacza w zakresie temperamentu wisceratonika (towarzyski, pogodny)
c. mezomorfik (silny układ mięśniowy) oznacza w zakresie temperamentu somatotonika (aktywny, energiczny, mało wrażliwy, agresywny)
Temperament: CEREBROTONIK WISCERTONIK SOMATONIK ------------------------------ ----------------- Typologia Pawlowa SANGWINIK FLEGMATYK CHOLERYK MELANCHOLIK
· Sangwinik – jest szybki, odporny, łatwo się adoptuje;
o siła układu nerwowego w zakresie pobudzania (odporność na hamowanie ochronne[1], wytrzymałość układu nerwowego): duża;
o siła układu nerwowego w zakresie hamowania (hamowanie warunkowe, zdolność do odraczania, cierpliwość, zdolność do tworzenia hamulcowych odruchów warunkowych): duża;
o ruchliwość (szybkość zmiany): duża
· flegmatyk – jest powolny, odporny, spokojny;
o siła układu nerwowego w zakresie pobudzania: duża;
o siła układu nerwowego w zakresie hamowania duża;
o ruchliwość: mała;
· choleryk – jest energiczny, porywczy;
o siła układu nerwowego w zakresie hamowania: mała
o ruchliwość: nie opisuje się jej, ale raczej duża, na co wskazuje korelacja z duża siłą pobudzenia układu nerwowego;
· melancholik – jest mało odporny, bierny, podatny na załamania, zahamowany;
o siła układu nerwowego w zakresie pobudzania: mała (szybko powstaje hamowanie ochronne);
o siła układu nerwowego w zakresie hamowania: mała;
o ruchliwość: mała
- koncepcji Heymansa i Wiersmy (typy temperamentu: AEP i te + )
· Koncepcja G. Heymansa i E.D. Wiersmy – koncepcje opisowe
Trzy cechy temperamentu:
A – aktywność
E – emocjonalność
P – perseweratywność = „ funkcja wtórna”; reakcje początkowo słabe, nasilające się z czasem, trwałe
· Podstawowe typy temperamentu w koncepcji Heymansa i Wiersmy
+ + + PASJONAT
+ + - CHOLERYK
+ - + FLEGMATYK
+ - - SANGWINIK
- + + SENTYMENTALNY
- + - NERWOWY
- - + APATYCZNY
- - - AMORFICZNY
- CECHY TEMPERAMENTU W TEORII tHOMASA I cHESS
Koncepcja zakłada stałość cech na przestrzeni czasu:
· aktywność;
· rytmiczność/regularność funkcji fizjologicznych – sen/czuwanie;
· tendencja zbliżanie/unikanie – reakcja na nowość;
· łatwość przystosowania się do zmian;
· intensywność reagowania – siła reakcji;
· próg reagowania – minimalna wielkość bodźca wywołująca zmianę zachowani;
· jakość nastroju – stosunek reakcji negatywnych do pozytywnych;
· podatność na roztargnienie (rozpraszalność);
· zdolność do koncentracji uwagi;
- wymiary roznic indywidualnych w nawiazaniu do teorii aktywacji (jak ma introwertyk a jak ekstrawertk ta tabelka)
1. Ekstrawersja-introwersja (H. J. Eysenck):
Ekstrawertyk – chronicznie podwyższony poziom pobudzenia, duża łatwość warunkowania, osobnik bardziej zsocjalizowany;
introwertyk – chronicznie obniżony poziom pobudzenia, wolny przebieg procesów warunkowania, grozi niedostosowaniem się;
- do czego prowadzi duz aintensywność reagowania - do czego prowadzi mała intensywnośc reagowania
- duża intensywność reagowania (duża reaktywność) prowadzi do zagrożenia nadmiarem pobudzenia, to z kolei do małego zapotrzebowania na stymulację, a to do małej aktywności;
- mała intensywność reagowania (mała reaktywność) prowadzi do zagrożenia niedoborem pobudzenia, to prowadzi do dużego zapotrzebowania na stymulację, a to do dużej aktywności.
- reaktywnośc we wczesniejszym ueciu RTT a inne cechy temperamentu
Reaktywność we wcześniejszym ujęciu RTT a inne cechy temperamentu;
a. Wysoka reaktywność oznacza dużą wrażliwość, mała na odwrót;
b. Wysoka reaktywność – mała wydolność, niska reaktywność – duża wydolność;
c. Wysoka reaktywność – słaby układ nerwowy (Pawłow), niska reaktywność – silny układ nerwowy;
d. Wysoka reaktywność – duża aktywowalność (J. Gray), niska reaktywność – niska aktywowalność;
e. Wysoka reaktywność – duża intensywność reagowania, niska reaktywność – mała intensywność reagowania;
f. Wysoka reaktywność – małe zapotrzebowanie na stymulację, niska reaktywność – duże zapotrzebowanie na stymulację;
- laboratoryjna diagnoza ruchliwosci i reaktywnosci
Laboratoryjna diagnoza reaktywności – przykładowe wskaźniki:
· Próg wrażliwości – wielkość bodźca potrzebnego do wywołania reakcji;
· Wielkość reakcji – mierzona np. przez indeks fal alfa w zapisie EEG; osoba reaktywna będzie ich miała więcej, gdyż będzie bardziej pobudzona; technika ta obarczona jest jednak sporym błędem, wynikającym z występowania licznych czynników zakłócających;
· Czas reakcji na bodźce słabe – np. nachylenie krzywej czasu reakcji motorycznej na bodźce o wzrastającej sile;
· Podatność na hamowanie ochronne – np. szybkość pojawiania się hamowania ochronnego przy wielokrotnym powtórzeniu bodźca.
Laboratoryjna diagnoza ruchliwości – przykładowe wskaźniki:
· Czas trwania obrazu następczego – bodziec zniknął, a badany nadal go np. widzi;
· Krytyczna częstotliwość migotania – jak małe odstępy migotania jest badany w stanie zauważyć;
· Krytyczna częstotliwość zmiany bodźców (niezbędna do nadążania za reakcjami) – np. naciskanie raz lewego, raz prawego przycisku w odpowiedzi na pojawianie się przedstawicieli dwóch różnych kategorii, np. roślin i zwierząt; im tempo, za którym badany nadąża, jest większe, tym ma on większą ruchliwość;
· Łatwość przeróbki znaczenia sygnałowego bodźców – np. dostosowywanie się do zmieniającej się instrukcji; im ta łatwość jest większa, tym badany jest bardziej ruchliwy;
- kwestionariusze i opis skal ( napewno było o wersji dla dzieci EAS)
Kwestionariusze do pomiaru temperamentu i zapotrzebowania na stymulację:
1. PTS Strelaua – skale: siła pobudzenia i hamowania, ruchliwość;
2. FCZ-KT Strelaua – skale: żwawość, perseweratywność, wrażliwość sensoryczna, reaktywność emocjonalna, wytrzymałość, aktywność;
3. Kwestionariusze temperamentu EAS Plomina, Bussa (polska adaptacja: W. Oniszczenko) – skale: niezadowolenie, strach, złość, aktywność, towarzyskość;
4. Skala poszukiwania wrażeń – skale: ogólne zapotrzebowanie na stymulację, poszukiwanie grozy i przygód, poszukiwanie doznań, rozhamowanie, wrażliwość na nudę, zapotrzebowanie na stymulację intelektualną, poznawczą;
5. Kwestionariusz wymiarów temperamentu POTS-R – skale: ogólny poziom aktywności, jakość nastroju, skupienie (wybiórczość), regularność
6. Kwestionariusz Struktury temperamentu (W. N. Ruszłow) – skale: energiczność (przedmiotowa i społeczna), plastyczność (przedmiotowa i społeczna), tempo (przedmiotowe i społeczne), emocjonalność (przedmiotowa i społeczna); opisuje relacje ze światem społecznym i ze światem przedmiotów;
7....
psychUW