Dr Maria Nowacka
NAJWAŻNIEJSZE DOKTRYNY, KTÓRE POWSTAŁY W ŚWIECIE EUROPEJSKIM!!
Doktryny jako odrębna dyscyplina wykształtowała się w XIX w. Rozważania oparte są na założeniu, że nie może istnieć państwo bez prawa jak i prawo bez państwa. Polityka to zespół poglądów na temat państwa jako instytucji, prawa jako zasady organizowania życia politycznego. Jest to sztuka kierowania państwem za pomocą prawa.
Funkcje doktryny politycznej:
1) tłumaczenie zjawisk życia państwowego-sprowadza się do poszukiwania genezy, do poszukiwania dróg funkcjonowania prawa i państwa;
2) krytyka państwa i podejmowanych decyzji politycznych( opozycyjna)-wypracowuje własną wizję jak społeczeństw, pastwo powinno funkcjonować;
3) wskazanie perspektyw rozwoju państwa( prognostyczna )-różne wizje państwa i prawa, w skutek tego proponują perspektywy rozwoju, funkcja prognostyczna ( doktryna) sajelistyczna. Spełnia praktyczną rolę w działaniu państwa, określa się w oparciu o nią programy partyjne, platformy wyborcze. Podstawowym założeniem państw demokratycznych jest neutralna doktrynalność państwa, państwo jako organizacja realizuje tylko te programy działania, które zyskały poparcie społeczeństwa.
4) integracja postaw społecznych wokół programu głoszonego przez określoną doktrynę-wokół programu jednoczy się siła społeczeństwa np. kościół katolicki spełnia role praktyczne
Historia doktryn politycznych pozostaje w ścisłych związkach z prawem, zwłaszcza z konstytucyjnym, międzynarodowym, karnym i cywilnym.
Tworząc Konstytucję danego państwa ustawodawca przyjmuje oparcie w doktrynie politycznej( jednolitość, władza wykonawcza, sądownicza).
Powiązanie z prawem międzynarodowym w oparciu o określone rozumienie myśli politycznej- następował rozwój narodów ( suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna, określenie wojna sprawiedliwa i niesprawiedliwa).
Powiązania z prawem karnym- rozwój polityki penitencjarnej i karnej, dokonywał się dzięki rozwojowi praw człowieka, dokonywał się proces humanizacji prawa karnego.
Z prawem cywilnym-chodzi tu o sposoby rozumienia praw własności, o kształt instytucji ustawodawczych na tej podstawie ( zasada własności rzymska czy też kolegialna).
1 Andrzej Sylwestrzak „Historia doktryn politycznych i prawnych”. Wyd.III 2000r. PWN
2 Janusz Justyński „ Historia doktryn polityczno-prawnych” Toruń 2000r. Towarzystwo Naukowe Organizacji Kierownictwa
Doktryny polityczne związane są z organizacją państwową, gdyby nie było państwa nie byłoby polityki. Państwo jest wytworem cywilistycznym.
Nie potrafimy ustalić kiedy powstały cywilizacje. Powstawały one zawsze w dorzeczu i tak:
1) egipska -dorzecze Nilu
2) chińska – dorzecze rzeki Żółtej i Czerwonej
3) hinduska – dorzecze Indusu i Gangesu
4) międzyrzecza
Proces kształtowania się tych cywilizacji trwał bardzo długo-przekazy dostępne sprzed 6 tys.lat.
Na ustrój złożyło się wiele czynników religijnych np. kształtowanie się wierzeń religijnych ( światem powinna także rządzić siła zwierzchnia, czyli władca). Charakter teoktatyczny pierwszych rządów tzn. władca uznawany był za przedstawiciela Boga albo i za niego samego. Podstawowe uprawnienia teokratycznego władcy to stanowienie prawa, a prawo to miało charakter boski, trzeba go przestrzegać.
Takim przykładem jest kodeks Hammurabiego, który żył w XVIIIw.p.n.e. Był to władca babiloński, który uznał, że sprawny system prawny jest gwarantem prawidłowego funkcjonowania państwa. Kodeks Hammurabiego jest to zbiór praw, zapisany pismem klinowym, stosowanym w państwie babilońskim. Kodeks ten, jego prolog, sławi Hammurabiego jako władcę sprawiedliwego, przedstawia jego osiągnięcia.
Kodeks składa się z 282 paragrafów zaczynających się od spójnika warunkowego JEŻELI...
21- jeżeli jeden wolny włamał się do domu drugiego wolnego to...- są tu konkretnie wskazane przypadki kar.
Przepisy zawarte w kodeksie Hammurabiego dotyczą norm w zaistniałych przypadkach, stanowił ochronę interesów administracji państwowej. Miała ta cywilizacja wpływ na rozwój cywilizacji europejskiej.
Nasza cywilizacja wywodzi się bezpośrednio ze starożytnej Grecji. Znaczenie zasadnicze miał fakt, że tam narodziła się filozofia, teoretycznie a nie tylko praktyczne poznanie, dociekania – przy pomocy rozumu – sensu istnienia.
Starożytna Grecja wypracowała sobie właściwy ustrój ostatecznie demokratyczny. Demokracja znaczy tyle co rządy ludu.
Polis – „państwo – miasto”- obejmowało zazwyczaj jedno miasto oraz przyległe tereny rolnicze. Spośród wszystkich Polis doszły Ateny. Polis – Ateny najwspanialsze państwo – miasto, człowiek wolny posiadał prawa obywatelskie. Niewolnicy nie mieli praw obywatelskich. Arystoteles uważał, że niewolnicy to mówiący narzędzia. Umocnienie się Polis umacniało poczucie człowieka czucia się obywatelem.
Obywatele Polis stają się kategorią stanowiącą o przynależności obywatela do państwa. Ustalono ich prawa i obowiązki. Stali się obywatele czymś lepszym od barbarzyńców pozostających na znacznie niższych stopniach rozwoju. Barbarzyńcy podbijali państwa-miasta.
Początkowo w Polis dominował ustrój monarchistyczny, później stawał się coraz bardziej demokratyczny, większą rolę zaczął odgrywać lud, decydował on o biegu zdarzeń. Odrzucono pogląd o boskim charakterze władcy, jest to raczej umiejętność i wola ludzi.
Spośród wszystkich państewek greckich miała tylko Sparta – organizacja autorytalna , obóz warowny, wojskowy. Reszta miast kierowała się zasadami demokratycznymi. Było to wyjątkowe Polis.
Nastąpiły próby kodyfikowania prawa:
1) Dokonane przez pracodawcę ateńskiego Drakona (1621 r. przed Chrystusem), prawo było bardzo surowe, to co pozostawało w gestii jednostki albo rządu teraz było w gestii państwa, podlegało sankcjom państwowym. Zabójstwo podlegało sankcjom państwowym. Od tej pory nie można było dochodzić krzywdy osobiście, zakaz naruszenia broni w mieście i na zgromadzeniach ludowych. Badano czy dokonano zabójstwa i w jakich to było okolicznościach ( z premedytacją czy w obronie własnej) – różnicowano z tego powodu kary. Jest to przeciwieństwo kodeksu Hammurabiego, wymierzenie kary należy do państwa.
2) Solon żył w 594 przed Chrystusem, dokonał kolejnej reformy prawa, wprowadził instytucję sędziów przysięgłych, wybieranych spośród Ateńczyków, którzy ukończyli 30 lat. Prawo Solona ustaliło podział obywateli wg stanu majątkowego ( 4 klasy zamożności; trzy pierwsze miały dostęp do pełnienia funkcji. Obywatele czwartej klasy także dysponowali prawem np. do udziału w wyborze osób pełniących władzę, brania udziału w zgromadzeniu ludowym). Solon organizował życie gospodarcze. Wprowadził nakaz kształcenia dzieci. Popierał rozwój handlu, znaczenie miało wprowadzenie przez niego jednolitego systemu miar i wag.
3) Szczytowy okres rozwoju cywilizacji ateńskiej- V wiek p.n.e. – wybitna jednostka – Perykles. W V w przed Chrystusem Perykles, wybitny mąż stanu, mądry polityk utrwalił demokrację ateńską. Wspólny dom wszystkich obywateli – wspólne dobro państwa, dlatego trzeba go bronić. Ustrój opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości – demokracja. Niezależnie od pochodzenia możemy osiągnąć zaszczyty. ( kierując się wyrozumiałością w życiu prywatnym szanujemy prawa w życiu publicznym, państwo jako całość jest szkołą wychowania). Otwartość państw, chęć organizowania pomocy- są to podstawy kultury politycznej. Miasto nasze pozostaje otwarte dla wszystkich.
Cechy ustroju demokratycznego zawarł Perykles w swej mowie ( np. właśnie otwartość państw, chęć organizowania pomocy). Są to podstawy kultury politycznej.
4) Zagrożenia wewnętrzne dla demokracji – sprzeciwiali się arystokraci, próbujący odzyskać władzę, wpływy. Zagrożenie to także pewne poglądy polityczne. Na przełomie IV i V w.p.n.e rozpoczęli działalność sofiści ( safe- mądrość, wiedza) – wędrowni nauczyciele filozofii. Nauczali filozofii za wynagrodzeniem od swoich uczniów. Filozofia to umiejętność praktyczna, robienie kariery politycznej, umiejętność przemowy, przewidywania, uzasadniania, przekazywania poglądów. Byli wtedy tym czym są dziś specjaliści od public relation. Nauczali też jak przekonywać do swoich racji. Sofiści doszli do wniosku, iż sprawny, biegły polityk może przekonać do swoich poglądów każdego. Wszystko zależy od punktu widzenia, wszystko jest względne, moralność, prawno, państwo- instytucje względne, zależne od umowy społecznej, jest dziełem czysto ludzkim, tworem ludzi a wiec np. prawo można zmieniać w zależności od swoich poglądów, potrzeb. Przyczynili się do utrwalenia poglądu, że organizacja Polis powinna być dostosowana do potrzeb ludności, jednostki. Dobro, zło to kryteria względne, zależą od ludzi, od ich interpretacji. Prawa należy się uczyć, doskonalić je. Poglądy sofistów wzmocniły demokrację, ale miało to też szkodliwe znaczenie. Sofiści uczyli sztuki prowadzenia sporów, przekonywania, liczyła się dla nich tylko skuteczność. Liczyli się dla nich tylko ci, którzy umieli ładnie przemawiać, przekonywać. Kierowali się przeważnie prywatą a nie dobrem państwa, manipulowali ludźmi, jest to zagrożenie dla państwa, gdy są tacy politycy umiejący kierować, wykorzystywać nasze emocje. Sofiści mogli stać się zagrożeniem dla demokracji ateńskiej- tak uważają niektórzy naukowcy, ale tak się nie stało.
5) Sokrates – żył w latach 469 – 399 p.n.e, urodził się w Atenach i spędził tam całe swoje życie. Jego wykształcenie było typowe dla Ateńczyka. Brał udział w trzech wyprawach wojennych jako żołnierz ciężkozbrojny pieszy. Miał odwagę cywilną i wojenną. Wojenną - uratował przyjaciół; cywilną- za grzebanie ciał ludzi ( wrogów ) w czasie wypraw wojennych groziła kara śmierci. Sokrates domagał się procesów dla tych ludzi a nie kary śmierci. Pasjonował się filozofią, uprawiał tę naukę, początkowo sprzyjał sofistom, ale później zwrócił się przeciwko nim. Względność prawdy uznał za fałsz, uważał, że istnieje jedna prawda możliwa do udowodnienia. Najwyższy cel – cnota w sensie moralnym, najwyższe dobro w sensie moralnym, bezwzględnym. Jedynie życie uczciwe daje szczęście, człowiek powinien dążyć do życia uczciwego, a więc do cnoty. Cnota polega na wiedzy jest od niej nieodłączna. Sokrates nauczał, ale przeciwnie do sofistów nie pobierał pieniędzy. Uważał, że nauczanie jest obowiązkiem obywatelskim. Każdy człowiek nosi w sobie prawdę, ale nie jest tego świadomy. Trzeba z niego ją wydobyć, pomóc mu i uświadomić. Jeżeli człowiek będzie wiedział: co to sprawiedliwość- to będzie sprawiedliwy; uczciwość – to będzie uczciwy. Można tego wszystkiego nauczyć. Głosił, ze zasadą postępowania jednostki, jak i grupy powinna być cnota umiarkowania – powściągliwość w korzystaniu z bogactw, jest świadectwem dojrzałości duchowej jednostki, dojrzałości moralnej. Człowiek dojrzały moralnie powinien zawsze czynić dobro.
Sprawiedliwość – umiarkowanie i poszanowanie godności innych. Sprawiedliwością powinni kierować się rządzący i rządzeni.
Praca – postulował, aby każdy wykonywał jakąś pracę dla Polis, nawet ci wolni, ponieważ praca jest pożyteczna.
Teoria umowy społecznej
Fakt przebywania w konkretnym państwie oznacza domniemanie poszanowania obowiązujących w nim praw. Jeżeli ich nie akceptuje to powinien je opuścić, a jeżeli zostaje to znaczy, że je akceptuje. Nie były mu obojętne sprawy ustroju politycznego i wyróżniał cztery formy ustroju:
a) monarchię – rządy króla sprawowane zgodnie z prawem, ale i poszanowaniem godności obywateli, liczący się z opinią poddanych;
b) tyrania – łamanie przez władcę praw, ochrona tylko swych praw i przywilejów;
c) arystokracja – władzę sprawują ludzie należący do najznakomitszych rodów w państwie, tutaj może dojść do degeneracji i przeistoczenia się w plutokrację – egoizm rządzącej grupy;
d) demokracja – jest forma ustroju, w której każdy obywatel ma zagwarantowane prawo dostępu do władzy.
Sokrates wskazywał, że w demokracji wybory to przypadek, emocji i możliwość manipulowania. Opowiadał się raczej za monarchią lub arystokracją, ale musiało to być poparte posiadaniem wiedzy i poszanowaniem prawa. Władza powinna być sprawowana w interesie całego Polis w interesie całego społeczeństwa.
Sokrates wyróżniał 4 formy ustrojowe. Starał się dostrzec wady i zalety każdej z tych form.
Sokrates nie był przeświadczony o wyższości demokracji nad pozostałymi formami. Rządy w niej mogą być sprawowane przez ludzi nie mających kwalifikacji (przez wybór- czysty przypadek). Wyboru dokonuje lud, kieruje się nie rozumem a emocjami. Może być manipulowany przez polityków. Lud nie posiada dostatecznych umiejętności kierowania, rządzenia.
Sokrates podkreślał, że władza jest sprawą odpowiedzialną i dlatego powinna być sprawowana w interesie całej zbiorowości. Krytyczny stosunek Sokratesa do wybieranych urzędników, do takiego sposobu rządzenia wzbudzał sprzeciw władz. Jeśli są jakieś ograniczenia to się to zaraz ludowi nie podoba. Lud myślał, że Sokrates chce obalić władzę, demokrację. Krytykował instytucję, co mogło być odbierane jako krytyka państwa, a więc szkodliwa działalność na rzecz Państwa. Przeciwnicy domagali się kary śmierci dla Sokratesa lub jego wygnania. Sokrates odrzucił oskarżenie i w mowie obronnej wykazywał, że jego działalność jest dla Polis dobra. Wydano wyrok śmierci. Sokrates miał lat 70. Zabrano go do więzienia, aby wykonać wyrok. Ale w dniu skazania miał odpłynąć statek na wyspę Delos z procesją ku czci Boga Słońca. W tym czasie w Atenach nie wykonywano wyroków śmierci przez 30 dni. W trakcie tych 30 dni Sokratesa odwiedzali jego uczniowie. Przemyśliwał też o swoim życiu. Uczniowie chcieli go uwolnić, przekupić strażników, ale Sokrates się na to nie zgodził, ponieważ byłoby to potwierdzenie jego win i przeciwne jego poglądom – przestrzeganie prawa. W Atenach wyroki śmierci wykonywano przez podanie trucizny – wypił ja Sokrates ( cykuta – cyjanek). Sokrates nie spisywał swoich rozważań. Znamy jego poglądy z pism uczniów.
Udało mu się zwalczyć relatywizm Sofistów. Wywarł decydujący wpływ na rozwój myślenia filozoficznego. Na tej drodze nakreślonej przez Sokratesa zaczęła rozwijać się filozofia.
Człowiekiem, który podjął i rozwijał myśli Sokratesa był Platon.
PLATON
Platon urodził się w 1427 r. p.n.e. Pochodził z arystokratycznego rodu ateńskiego, otrzymam bardzo staranne wychowanie – kształcenie umysłu i ciała. Do końca swego życia zachował wrażliwość i literacki styl.
Poznał Sokratesa, gdy miał 20 lat. Przedtem słuchał wykładów innych filozofów, ale to Sokrates wywarł największy wpływ na Platona. Platon własne poglądy, przemyślenia w swoich dziełach wkładał często w usta Sokratesa. Po śmierci Sokratesa nabrał do demokracji ateńskiej wstrętu na całe życie tym bardziej, że Sokrates też był tak nastawiony do tej formy ustrojowej. Platon wprowadził wizję państwa idealnego.
Po śmierci Sokratesa opuścił on Ateny i udał się w podróż, która trwała 12 lat. W Egipcie kapłani wprowadzili go w nauki mistyczne.
Po powrocie założył własną szkołę zwaną Akademią, poświecił się szkole i nie brał udziału w życiu politycznym.
Gdy miał 40 lat w Syrakuzach ( greckiej kolonii) zaczął działalność polityczną jako doradca Króla. W wyniku wydarzeń zaistniałych później musiał opuścić wyspę. Król chciał go sprzedać, ale wykupili go uczniowie.
Gdy zbliżał się do 60 lat znów popłyną na Sycylię. Królował Dionizos II. Dion, brat matki króla pomyślał, że Platon może kształtować umysł króla Dionizosa II, który okazał się bardzo zdolnym uczniem. Platon musiał uciekać z Sycylii. Poświęcił się działalności naukowej i pedagogicznej w swojej Akademii. Platon coraz bardziej przekonywał się do tego, że musi dojść do tego, że muszą znaleźć się ludzie ponad partyjne podziały. Ale wiedział, że ich nie ma, więc trzeba ich sobie wychować. Poświecił się nauce i wychowaniu. Nie miał rodziny. Gdy przed śmiercią spisywał swój testament, uczynił to bardzo zwięźle, bez jednego ciepłego słowa. Testament Platona był suchy, konkretny wraz z informacją, że nikomu nie jest nic winien i kto ma wykonać testament.
Po raz pierwszy w Atenach majątek po sobie pozwolił zostawić swoim dzieciom Solon – testament. Testament zaczynał się od zwrotu: „Oby wszystko obróciło się na dobre...” lub coś w tym stylu.
Platon był zafascynowany osobowością Sokratesa, jego rozważaniami filozoficznymi. Sokrates chciał uchwycić istotę rzeczy, czym jest istota dobra, męstwa, sprawiedliwości, mądrości itp. wszelkiego rodzaju pojęć.
Nauka nie zajmuje się konkretami, zrozumienie istoty rzeczy jest wstępem do nauki. Nauka odkrywa ogólne prawa, ogólne zależności możliwe do wykorzystania w każdym przypadku. Sokrates chciał wyciągać wnioski i definicje. Położył podwaliny po początek nauk.
Wiedza musi mieć charakter ogólny. Rozumiał Platon o co faktycznie Sokratesowi chodziło. Rozumiał też, że nie znalazł Sokrates takich ogólnych definicji. Dlatego Platon postawił sobie jako cel znalezienie właściwej odpowiedzi na pytanie o istotę rzeczy. Mówimy, że dany człowiek jest dobry, czyn jest sprawiedliwy. Ale czy dobro można utożsamić z danym człowiekiem a czyn ze sprawiedliwością. Musimy przyjąć, że rzecz nie piękna jest dlatego, że jest w niej piękno, ale dlatego, że rzecz uczestniczy w pięknie. Człowiek nie dlatego jest dobry bo jest w nim dobro, ale dlatego, że człowiek uczestniczy w dobru.
Platon uznał, że aby uchwycić istotę rzeczy trzeba wyjść poza rzeczywistość świata rzeczy. Nasz rozum przekonuje nas, że każdy element tego świata ma swój odpowiednik w sferze.
To w kręgu cywilizacji greckiej powstała nauka . Prawdziwa rzeczywistość wg. Platona ma charakter idealny. Był przeświadczony, że kiedyś tam boski... ukształtował świat z materii a jego synowie ulepili człowieka.
Nasz świat jest odbiciem rzeczywistości idealnej, która gdzieś tam istnieje. Uważał, że świat doczesny się zmienia i to jest nieważne. Tylko rozumem możemy postrzegać świat idealny, wzorce piękna, dobra, sprawiedliwości, ławki i drzewa. Idea jest stała, to się nie może zmienić, zmienić się może tylko materia.
Jeśli chodzi o człowieka należy wyróżnić cielesną sferę materialną i duchową sferę, sferę poznawczą. Tak jak idee stanowią istotę świata, tak dusza stanowi istotę człowieka. Człowiek powinien zapanować nad zmysłami. Idee piękna, dobra i prawdy zostały przez Platona umieszczone najwyżej. O człowieczeństwie człowieka stanowi to, w jakiej mierze my potrafimy przekonać swoje uwarunkowania zmysłowe.
!! To co jest idealne znajduje się w ruchu ( dusza spadała na ziemię, łączyła się z materią – rodził się człowiek). Dusza jest, istnieje i istniała zawsze. Może istnieć bez ciała, ale ciało nie może istnieć bez duszy. Władzą duszy jest rozum, a nie ciała.
Sokrates głosił, że wejście na drogę poznania , na drogę wiedzy jest wejście na drogę cnoty ( wiem, że jest dobro – będę je czynił ).
Miarą człowieczeństwa jest otwartość na przyjaźń z drugim człowiekiem, niesienie mu pomocy.
Istnienie państwa jest konieczne. Żaden z nas nie jest samowystarczalny, każdy z nas potrzebuje drugiego człowieka aby przeżyć. Zbieramy ludzi o różnych umiejętnościach i tworzy się państwo. Pomagamy sobie nawzajem, współdziałamy.
!! Platon głosił tezę, że państwo jest koniecznym wytworem społecznego podziału pracy. Choć jest konieczne każdej jednostce, to żadne z państw nie jest takie jak być powinno. Państwa podlegają procesom degenerowania się. Jedynie to co idealne nie podlega zmianie ani degeneracji. Ustrój powinien być idealny aby nie ulegał degeneracji.
Platon wyróżnił cztery istniejące formy polityczne państw:
1) timokracja
2) oligarchia
3) demokracja
4) tyrania
Timokracja – ustrój oparty na ambicji, honorze, na poczuciu wartości jednostek, na tym co ludzie cenią najbardziej, na odwadze. Charakteryzuje się surowością życia, ciągłym dążeniem do zdobywania zaszczytów ( szczególnie na polu walki np. ustrój Sparty). Posiada najwięcej zalet w porównaniu z innymi formami. Ale dążenie do zaszczytów prowadzi do przekształcenia się timokracji w oligarchię:
Oligarchia – zaczyna przeważasz dążenie do bogacenia się, nigdy nie zaspokojone, ponieważ im więcej mam, tym więcej chcę. Państwo dzieli się na grupę ludzi bogatych- nieliczną i dużą grupę – biednych. Ta dysproporcja prowadzi do upadku ustroju. Biedni patrzą na to bogactwo nielicznych i obalają ten ustrój. Powstaje demokracja:
Demokracja – lud chce uzyskać dostęp do władzy, do wolności. Jest opanowany szałem wolności, zaprowadza w państwie system, w którym wszyscy uczestniczą jakoś w rządzeniu. Ponieważ wolność ta jest źle pojmowana, dochodzi do chaosu, do anarchii, do obniżenia dyscypliny społecznej, do ogólnego bałaganu i poczucia niepewności. Knuje się spiski, podejrzewa o powstawanie ugrupowań przeciwnych, nikt do nikogo nie ma zaufania. Można wykorzystywać emocje ludzi. Odkąd jednostka uzyskuje uprawnienie kierowania państwem w formie obalenia poprzedniego systemu, jest to zawsze koniec demokracji a początek tyranii:
Tyrania – jest reakcją rozpasania na brak jakichkolwiek hamulców. Tyrania jest końcowym stadium degeneracji. Zasadą jest strach, podejrzliwość, egoizm panującego i obłuda, strach przed głoszeniem prawdy.
Platon analizuje wady, ujawnia ich źródła. Zagrożenia ustroju demokratycznego: Platon podnosi, że w demokracji zwiększa nierówność majątkowa. Zwiększa się liczba biednych w stosunku do bogatych. Napięcie wzrasta, biedni toną w długach, marzą o przewrocie i naprawie sytuacji, odebraniu bogatym ich bogactw, pewnie zdobytych w sposób nieuczciwy.
Aspekt demokracji – szał wolności, wolności słowa – każdy może robić i mówić co mu się podoba.
Pozornie demokracja jest najlepsza. W demokracji następuje zanik poczucia odpowiedzialności.
Pojawia się nihilizm-spustoszenie w postawie najmłodszych.
Działając w szale wolności obywatele stają się nadmiernie wyczuleni na jakiekolwiek ograniczenia, a obowiązki obywatelskie są zamachem na ich wolność. W demokracji ludziom się jedynie wydaje, że mając wpływ na rządzenie. Tak naprawdę to politycy mają tę władzę, manipulują, akceptują żądania tłumu a nie to co jest dobre, uczciwe, sprawiedliwe.
Kształceni przez sofistów politycy wiedzą, że do tego zwierzęcia jakim jest lud trzeba odpowiednio podejść, dać mu jeść wtedy gdy chce, dobre jest to na co zwierzę się ciesz a złe co go drażni. Dobre jest to co konieczne - wg Sofistów. Wg Platona – to co konieczne niekoniecznie jest dobre.
Następuje zatracanie wartości, pomijanie kryteriów moralnych. Rządy demokratyczne nie mogą zagwarantować stabilności. Wszyscy mogą wszystko a to prowadzi do zaprzeczania wolności, do jej rozpasania, do ustanowienia tyranii.
Należy stworzyć ustrój nowy, idealny.
Platon uważał, że każdy z ustrojów może ulec degeneracji. Uważał on, że tylko ustrój idealny nie ulega degeneracji. Przy tworzeniu ustroju idealnego, doskonałego należałoby się posługiwać jedynie rozumem. Uważał, że jest to możliwe do stworzenia a nawet i konieczne. Aby człowiek mógł w pełni realizować swoje człowieczeństwo powinien mieć ku temu zapewnione odpowiednie warunki, a według Platona o człowieczeństwie człowieka stanowi jego dusza( władzą duszy jest rozum). Na pytanie:„Jakie powinno być to idealne państwo?” mogą odpowiedzieć tylko Ci, którzy doszli już do swego poznania, tzn. Ci, którym objawiło się już dobro, to dobro same w sobie, ta najwyższa idea, którą Platon stawiał najwyżej w hierarchii wszystkich idei i mówił, że od niej pochodzi wszystko. Uważał, że państwo tak długo nie będzie rządzone należycie dopóki filozofowie nie będą rządzić państwem, albo panujący nie nauczą się filozofii. Według Platona ludzie posługujący się rozumem, ale rozumem w sposób właściwy powinni sprawować władzę w takim państwie idealnym.
Temu zagadnieniu Platon poświęcił osobne dzieło, które zatytułował „Państwo”, w którym nakreślił swoją wizję państwa idealnego. Platon bardzo mocno podkreślał, że chce stworzyć model państwa idealnego. Tzn. model państwa takiego, w którym wszyscy obywatele, a nie tylko jakaś ich część będą jednakowo szczęśliwi. Platon uważał, że każdy z nas inaczej pojmuje szczęście, czego innego potrzebuje do szczęścia. I to szczęście jest zupełnie czym innym dla każdej osoby. Z tego wynika, że państwo powinno zapewnić każdej grupie takie warunki, w jakich ona będzie się czuła szczęśliwa. Z tym pragnieniem, aby państwo było odpowiednie dla wszystkich jego mieszkańców łączy się również określone rozumienie roli prawa.
Platon uważał, że prawo powinno regulować sytuację w państwie tak, aby wszyscy czuli się szczęśliwi, bo przecież prawo jest dla wszystkich, a nie tylko dla wybranej grupy obywateli. Skoro jednak każda grypa powinna mieć zapewnione właściwe dla niej warunki życia i rozwoju to prawo powinno również zapewniać i stać na straży takiego właśnie stanu rzeczy, tzn., że prawo nie może pozwalać ludziom na dowolne zachowanie, ale powinno nakazywać zachowanie właściwe i wymuszać je jako postępowanie zgodne z przynależnością do danej grupy. Tak więc w Platońskim państwie każdy obywatel ma swoje ściśle określone miejsce, każdy robi to, do czego się nadaje np. jeżeli ktoś jest rolnikiem to jego zadaniem jest uprawianie roli, a nie zajmowanie się polityką. Platon uważał, że jedynie najmądrzejsi, czyli filozofowie, czyli ci którzy umiłowali mądrość, powinni rządzić państwem, to zdawał sobie sprawę, że tylko niewielu ludzi zdolnych jest dojść do kresu swojego poznania. Podkreślał przy tym, że tylko oni, nieliczni są kompetentni do sprawowania władzy. W każdym państwie jest mała grupka ludzi zdolnych do sprawowania władzy. W państwie idealnym oprócz tej grupki ludzi, ludzi wybitnych, są także pozostali obywatele (podstawowa masa ludzka). To co z nimi zrobić?
Platon mówił, że podstawowa masa ludzka nie jest kompetentna do rządzenia państwem. Ona nie może wznieść się poza poziom poznania zmysłowego. Do tej grupy ludzi Platon zaliczył: rolników, rzemieślników, kupców i inni ludzie, którzy żyją z wykonywania pospolitych zajęć. Oni są niezbędni do materialnego funkcjonowania państwa, ale są to ludzie, którym nie warto poświęcać większej uwagi. Wystarczy tylko dopilnować, aby dobrze wykonywali swoją pracę i nie wtrącali się do rządzenia państwem. Poza tym mogą sobie oni żyć tak jak się im podoba. Wśród tej podstawowej masy ludzi są tacy, którzy osiągnęli coś więcej i Platon uważał, że takimi ludźmi już należy zająć. Dla nich tworzy w tym idealnym państwie, właściwie miejsce takie, gdzie oni będą wzrastać, rozwijać się pod opieką nauczycieli, filozofów. Przeznacza dla nich rolę strażników tego państwa, mają oni strzec przed zagrożeniami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Aby spełniać te warunki, aby doskonale chronić państwo to strażnicy muszą być odpowiednio wychowani. Muszą być zorganizowani i żyć w ścisłym reżimie. Nie mogą niczego posiadać na własność z wyjątkiem najbardziej osobistych rzeczy. Platon uważał, ze własność prywatna wywołuje wśród ludzi zbyt wiele sporów. A przywiązanie do rzeczy materialnych, do bogactwa jest przeszkodą w doskonaleniu się.
Platon uważał także, że rodzina powinna być także zniesiona. Dzieci zaraz po urodzeniu mają być odbierane matkom i wychowywane w specjalnych instytucjach. Konieczne jest też planowane rozmnażanie. Najlepsze kobiety mają obcować z najlepszymi mężczyznami to wtedy zapewni urodzenie się najlepszego potomka. Jeżeli natomiast urodzi się dziecko ułomne albo chore? Platon uważa, że po urodzeniu należy je bezpośrednio zabijać. Uważał nawet, że jeżeli na początku nie zaakceptują ludzie takiego modelu to z czasem przekonają się, że jest to najlepsze. Stwierdził, że nie wszyscy mieszkańcy czy obywatele muszą zdawać sobie z tego sprawę. Rządzący mogą uciekać się do kłamstwa jako do środka pomocniczego. Platon stwierdza, że nawet hodowca dba o rasę hodowanych przez siebie zwierząt i kojarzy jedynie w pary sztuki z dorodnych zwierząt aby zapewnić urodzenie dobrego potomstwa. A w państwach ludzie rozmnażają się chaotycznie, bez żadnego planu. Platon uważa, że w jego idealnym państwie jest to nie do pomyślenia.„Najlepsi mężczyźni mają obcować z najlepszymi kobietami jak najczęściej, a najgorsi z najlichszymi jak najbardziej i potomków z tamtych par należy chować a z tych nie. Tylko najlepsi potomkowie mają żyć, jeśli trzoda ma być najlepsza. O tym mają wiedzieć tylko rządzący, jeżeli trzoda strażnicza ma być wolna od rokoszów i rozłamów. Proponował prawem ustanowić jakieś święta, podczas których będą zgromadzone panny młode i panowie młodzi i będą się odbywały ofiary a poeci ułożą hymny odpowiednie do odbywających się zaślubin; o ilości małżeństw decydować mają rządzący (ma być stale zachowana ta sama liczba mężczyzn, mając na uwadze wojny, choroby), aby się miasto nie robiło ano wielkie ani małe. Uważał, że należy urządzić losowanie, (aby każdy gorszy mężczyzna o swój związek obwiniał los a nie rządzących). A młodym ludziom, którzy wyróżnili się na wojnie albo gdzie indziej, należy dawać prezenty, podarunki i nagrody, a między innymi częstsze pozwolenia na stosunki z kobietami, aby jak największa liczba dzieci po nich została. Kobieta począwszy od swoich 20 lat aż po 40 powinna rodzić dla państwa a mężczyzna jak mija szczytowy okres sprawności w bieganiu powinien od tego czasu zapładniać dla państwa aż do 50 roku życia. Jeżeli ktoś poniżej lub powyżej tej granicy wieku pozwoli sobie wtrącić się do rozmnażania państwowego, powiemy, że to ani sprawiedliwe, ani zbożne, tylko grzech. To samo prawo będzie stosowane, jeżeli ktoś jeszcze w wieku właściwym, ale bez pozwolenia rządu, będzie miał stosunki z kobietami w wieku właściwym. Powiemy, że on wprawdzie do państwa wprowadza dziecko nieprawe, pozbawione .........Ale jak kobiety i mężczyźni wyjdą z lat rozpłodu, pozwolimy im obcować, z kim zechcą. Ale będą mieli rozkaz starać się, żeby żaden owoc ich stosunków nie ujrzał światła dziennego, gdyby się zalągł albo na świat przyszedł to położyć go trzeba tak, żeby nie było pożywienia dla niego.
Rodzące się dzieci powinien odbierać osobny urząd do tego powołany, a zatrudniać będzie albo mężczyzn albo kobiety albo jednych i drugich, albowiem i w urzędach będą pracowały kobiety pospołu z mężczyzną. Dzieci lepszej płci będzie się zanosiło do ochronki, do jakichś mamek, które mieszkają osobno w pewnej dzielnicy miasta. A dzieci tych gorszych, gdyby się jakieś chore albo ułomne urodziło, trzeba będzie wynieść do jakiegoś miejsc...
annamaria6696