WPOLCZESNE_SYSTEMY_POLITYCZNE.doc

WPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE

„POLITYKA”

1.    POJĘCIE POLITYKI

POLITYKA jako zjawisko społeczne

Polityka – jest to pojęcie (podejście) wieloznaczne, definiowane jest różnie.
Polityka – jest świadomą i celową działalnością zmierzającą do zdobycia lub utrzymania władzy i jest realizowana przez grupę większą bądź mniejszą po to aby realizować jakiś problem własny.
Polityka – jest to działalność prowadzona przez jakąś zorganizowaną grupę ludzi. Zmierza się przez tą działalność do zdobycia władzy lub utrzymania władzy, zdobycia wpływu na władzę.
Władza – wszelka władza jednej grupy ludzi nad inną grupą ludzi na zasadzie przymusu zorganizowanego.

POLITYKA:

Sposób rządzenia podzielonymi społeczeństwami w procesie swobodnej dyskusji i bez nadmiernej przemocy

Bernard Trick (1964)

Kto dostaje co, kiedy, jak.

Herold Lasswell (1936)

Człowiek poruszający człowieka.

Bertrand de Jouvenal (1963)

Autoryzowany przydział wartości.

Dawid Easton (1979)

Wyróżniamy CZTERY koncepcje polityki w obiegu życia społecznego:

1. Określa politykę jako rządzenie i kierowanie sprawami wspólnoty ( prawno- administracyjna); Wspólnota, naród, społeczeństwo jako całość. W sferze administracyjnej polityka rozumiana jest jako oddziaływanie między organami państwowymi, a grupami społecznymi. Funkcjonuje również administracja gospodarcza.

2. Polityka rozumiana jako rozwiązywanie sytuacji konfliktowych przez kompromis.

Kierowanie sprawami wspólnoty jest przekształcone w zbiór reguł i procedur publicznej dyskusji. Dzięki tym regułom i procedurom kształtuje się wola społeczna. Ustalona procedura osiągania porozumień. Zgoda na to, aby podjęte decyzje były uznane. Możliwość egzekwowania ustalonych decyzji.

3. Polityka jako prawomocne stosowanie regulacji publicznych. Przemoc jest środkiem przy pomocy którego prowadzona jest polityka państwa.

4. Państwo może stosować sankcje karne. Działania polityczne to działania ludzi bez względu na ich rangę, polegające na stosowaniu sfery przemocy publicznej kierowanie sposobem tej przemocy poprzez stosowanie prawa.

Grupa społeczna ma prawo do stosowania przemocy.

! Zakres tej przemocy jest uregulowany prawnie

Fizyczna przemoc publiczna nie ma charakteru fizycznego lecz psychiczny.

5 podejść do polityki
a) ujęcie formalno-prawne – wg niego polityka to działalność aparatu państwowego i normy prawne regulujące tą działalność
b) ujęcie behawioralne – wg niego polityka określana jest w kategoriach władzy w różnych płaszczyznach życia społecznego
c) ujęcie funkcjonalne – polityka rozumiana jest jako f-cja systemu społecznego
d) ujęcie racjonalne – polityka jest podejmowaniem decyzji w procesie sprawowania władzy i gry o władzę
e) ujęcie postbehawioralne – wg niego polityka to rozwiązywanie problemów społecznych wynikających z deficytu dobrobytu

Polityka (policy) –jest to podejmowanie przez jednostkę czy też grupę ludzi decyzji, które dotyczą wyboru celów, sposobów, metod jakimi dysponuje polityka. Polityką są praktyczne działania polityczne podejmowane przez różne osoby podmioty.
Polityka (politics) –jest procesem jaki zachodzi w systemie społecznym. Proces ten polega na selekcjonowaniu, porządkowaniu celów tego systemu z różnych punktów widzenia.

2. PODMIOTY POLITYKI/ PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA

Podstawowe elementy polityki:
a) podmiot polityki podmiot polityki- zbiorowy lub indywidualny uczestnik życia politycznego, podejmujący w sposób wględnie trwały świadome, suwerenne i zaplanowane działania związane z jego usytuowaniem

- państwo jako aktor gry międzynarodowej
- relacja państwo - obywatel
- partie polityczne ( od 200-250 tys.)
- związki zawodowe( od 1 ml. osób)
- związki młodzieżowe
- organizacje o charakterze społeczno- politycznym
b) przedmiot polityki( cel, środki)- są relacje zachodzące pomiędzy podmiotami polityki:
- relacje między partiami
c) cel polityki - zaspokajanie interesów grup lub warstw społecznych
d) środki polityki - zaliczamy takie narzędzia które pomogą i umożliwią zdobycie i utrzymanie władzy. Narzędzia zależą od reżimu ( demokratyczny- karta wyborcza, autorytarny – tajna policja, totalitarny)

Podmiotowość polityczna - O podmiocie polityki mówimy, gdy dana grupa społeczna, organizacja jest zdolna tworzyć politykę, czyli trwale uczestniczyć w życiu politycznym w sposób w miarę samodzielny, zgodny z ich własnymi interesami, poza tym wpływać na zachowanie i położenie innych, a także wywoływać istotne zmiany w stosunkach politycznych.

Podmiotowość wielkich grup społecznych

1)       wielka grupa społeczna staje się podmiotem, gdy wytwarza się w niej łączna i trwała więź ponadlokalna.

2)       wspólna i względnie jednolita świadomość własnego położenia i wspólnych interesów (poczucie odrębności jako wspólnota lokalna, ale zdawanie sobie sprawy, że tworzymy całość, identyfikujemy się, solidarność wewnętrzna w grupie lokalnej)

3)       wytworzona organizacja (zachowania, działania poszczególnych skupisk terytorialnych, odłamów kategorii pokoleniowej, zawodowej są koordynowane przez jeden ośrodek)

Podmiotowość jednostek- Jednostka staje się podmiotem, gdy jest w stanie tworzyć politykę. Są to jednostki wybitne, potrafiące narzucić swoją wolę i ją egzekwować.

Podmiotami polityki są organizacje polityczne, społeczne, stowarzyszenia, grupy kierownicze, przywódcze, organy państwa.

Klasyfikacja podmiotów polityki:

I. podmioty pierwotne (to wielkie grupy społeczne jako zorganizowane całości, zespolone wspólnotą dążeń, interesów, osiąganiem wspólnych celów). Są to podmioty ostateczne, gdyż ich politykę realizować będą zawsze podmioty wtórne

II. podmioty wtórne (są to wszelkiego typu siły, struktury, instytucje, organy państwa, wybitne jednostki, małe grupy społeczne, które realizują interesy i wolę wielkich grup społecznych, jednocześnie odgrywając taką rolę w polityce jaką to rolą mogą służyć jakiejś warstwie, klasie społecznej i mieć jej poparcie)

Podmioty wtórne dzielimy na dwie grupy:

- podmioty podstawowe (klasy, grupy)

- podmioty niepodstawowe (marginalne)

Podmioty wtórne dzielimy na dwie kategorie:

- podmioty pośrednie (instytucje o zasięgu ogólnospołecznym)

- podmioty bezpośrednie (najmniejsze mikrostruktury społeczne, ogniwa organizacji społecznych, koła zainteresowań, jednostki – jako bezpośredni wykonawcy konkretnych działań.

3. KRYTERIA PODMIOTÓW POLITYKI

4. POTRZEBY I INTERESY POLITYCZNE

5. DZIAŁANIA POLITYCZNE

Każda grupa społeczna podejmuje określone działania, decyzje. Są one podejmowane w ramach grup społecznych. Opierają się na polityce.

Działaniem politycznym będzie każde jednostkowe lub zbiorowe działanie (czynności) podmiotów społecznych o charakterze spontanicznym lub zorganizowanym, które to czynności odwołują się do interesów wielkich grup społecznych oraz wartości właściwych dla tych grup.

Działanie to będzie pośrednie lub bezpośrednie, będzie miało charakter prawny lub pozaprawny.

Działanie polityczne mają zawsze charakter zbiorowy i prowadzone s za pośrednictwem organizacji lub w ramach tych organizacji.

W ramach działań politycznych możemy wyróżnić:

- działania o charakterze subiektywnym (motywacyjnym)

- działania o charakterze obiektywnym (rezultat działania) np. zmiana relacji między władzą a obywatelem

Działania polityczne będą posiadały określony skutek polityczny. Skutki te z reguły będą miały charakter społeczny, zmian społecznych między grupami, warstwami społecznymi.

Skutki działań politycznych będą odnosić się do zmian między państwem a obywatelem.

Zmianami tymi mogą być:

- wzmocnienie lub osłabienie siły władzy

- zmiana zakresu władzy (zmiany o charakterze prawnym – np. prawne poszerzanie władzy, zmiany w zakresie centralizacji władzy, decentralizacji władzy, koncentracji)

Typy działań politycznych:

* siłowe – zmiana grup będących u władzy poprzez rewolucję, rewoltę

(rewolucja – posiada wcześniej przygotowany plan, mający na celu zdobycie władzy.

rewolta – spontaniczne działanie, bez projektu)

* reformy – to wszelkiego typu działania polityczne, które mają charakter działania świadomego i celowego, mają one na celu dokonanie zmian stosunków społecznych, politycznych.

* przewroty polityczne – np. zamach stanu, pucz, przewrót pałacowy (bez przelewu krwi, zmiana władzy następuje bez użycia siły, w ramach istniejącej struktury – „zmiana nazwiska rządzącego”)

Sposób motywowania działań politycznych (czynniki):

* struktura motywacyjna działania (wiedza o działaniu, skutki działania, system wartości i norm, predyspozycje osobowościowe i emocje).

* ideologia

* presja zorganizowanych grup społecznych (np. demonstracje, strajki głodowe)

Działanie polityczne będzie to jednostkowa lub też wielka grupa społeczna jako całość. Musi to działanie odnosić się do interesu wielkiej grupy społecznej.

Działania polityczne pociągają za sobą określone skutki. Mogą utrwalać, osłabiać relacje między wielkimi grupami społecznymi. Działania polityczne będą działaniami zbiorowymi.

Musi mieć dużą siłę by powodować zmiany o różnym charakterze. Działania te podejmowane są przez grupę społeczną dla określonych celów.

Działania polityczne podejmowane przez strukturę organizację- związek zawodowy i podejmowanie decyzji w ramach tej organizacji.

PRZYKŁAD: zdobycie Bastylii 14.07. 1752

                       Przewrót Majowy 1926 (Piłsudski)

Działania polityczne będą to:

ü      Wizyty państwowe składane oficjalnie, rozmowy dyplomatyczne, rokowania dyplomatyczne.

Przykład jednostkowy => skierowanie listu przez obywatela do prezydenta

Działania polityczne mają różny charakter:

ü      O doniosłym znaczeniu

ü      Nie mający wielkich skutków społecznych

Działania polityczne mogą wywołać procesy polityczne, które mogą być przyczyną działań.

Jeśli działania SA rozpoczęte => rozpoczęcie procesu politycznego.

MOTYWACJA:

wszelkiego typu działania

Opisywany przez rezultat działań politycznych.

Ciąg zdarzeń, który jest podejmowany będzie miał charakter subiektywny i obiektywny.

Proces polityczny może powodować zmiany władzy, asymetryczność między rządzącymi a rządzonymi. Każde działanie polityczne może wywołać skutki zamierzone ( oczekiwane)

lub niezamierzone (nieoczekiwane) => których nie byliśmy w stanie przewidzieć.

Typowe cechy działania politycznego są związane z jego dwoma podstawowymi elementami:

ü      Pełnioną funkcją społeczną

ü      Stosunki władzy zachodzące między podmiotami procesu politycznego

Skutkiem takich czy innych działań politycznych (czy są zamierzone czy nie) będą zawsze i wyłącznie zmiany społeczne. Zmiany te będą zachodziły w takich sferach jak :

1)     Sfera relacji między grupami, warstwami, klasami społecznymi (górnicy-nauczyciele)

2)     Sfera stosunków władzy między rządzącymi a rządzonymi ( w zakresie samej władzy i ale też siły władzy) albo czynników warunkujących tę władzę. Np. zmiana sposobów sprawowania władzy

3)     Sfera stosunków politycznych pomiędzy jednostkami a grupami.

TOLERANCJA (wyznawana religia itd. przekonania , poglądy.

Jakie typy działań politycznych będą miały charakter działań porządkujących, które będą miały jakieś określone skutki i charakter polityczny.

1)     Stosunki między klasami- grupami

2)     Stosunki między rządzącymi, a rządzonymi

3)     Stosunki między jednostkami a grupami

Mogą zmieniać  * władzę

*własność (stosunki ekonomiczne)

PRZYKŁAD: * Polskie przemiany w 1989r. nastąpiła zmiana władzy =>            TRANSFORMACJA USTROJOWA

*Wielka rewolucja francuska (zmiana struktury władzy)

Zmiana władzy jako zmiana relacji między rządzącymi a rządzonymi może polegać na zmianie:

ü      siły władzy ( autorytet władzy padnie i dojść może do przewrotu)

ü      zakres władzy (zwiększenie lub zmniejszenie sfer życia społecznego, które znajdą się pod kontrolą prawną)

ü     



relacja władzy ( może sprowadzać się do koncentracji lub dekoncentracji )

demokracja

autorytaryzm   

Decentralizacja władzy ( burmistrzowie, wójtowie podejmują decyzję sami, nie czekają na decyzję z Warszawy

Typy działań politycznych:

1)  W ramach 1-go typu będziemy mówili o rewolucjach, rewoltach, kontrrewolucje => działania o charakterze siłowym, zbrojnym

ð  zmiana władcy

ð  użycie przemocy fizycznej (broń)

REWOLTA- nie ma programu, struktury organizacyjnej

REWOLUCJA- ma program, cel, projekt działania, a po przejęciu władzy ma strukturę organizacyjną.

2) 2-gi typ działań politycznych

Działania o charakterze reformatorskim, wprowadzenie zmian przy pomocy reform.

ð  działanie polityczne, które mają charakter świadomy są działaniami celowymi, grupy ludzi, jednostek, regulujących stosunki społeczne między klasami, grupami w ramach istniejącego porządku prawnego.

3) wszelkiego typu przewroty polityczne:

ð  zamachy stanu

ð  pucze (polityczni autsajderzy =>tyły)

ð  przewroty pałacowe (przejęcie władzy bez rozlewu krwi, opinia publiczna nie musi o tym wiedzieć)

ð  spiski o charakterze militarnym itp.

Do tego typu wprowadzają zmiany w samym środku sprawowania władzy. Zmienia się grupa trzymająca władzę.

W ramach jakiego typu działań politycznych możemy umieścić przemiany polityczne w Polsce w 1989r ?

Aby podjąć działania polityczne trzeba poznać strukturę tego działania.

Strukturę działania politycznego tworzy:

1)     wiedza podmiotu o sytuacji w jakich to działanie będzie podejmowane

2)     system wartości i norm które podmiot podejmuje do działania

3)     predyspozycje osobowościowe jednostki włącznie z jej emocjami.

6. DECYZJE POLITYCZNE

7. PROCES POLITYCZNY

8. TYPOLOGIE PROCESÓW

9. STOSUNKI POLITYCZNE

Są to stosunki, które obejmują relacje zachodzące między instytucjami politycznymi, organizacjami politycznymi, grupami społecznymi i jednostkami w sferze zdobycia i sprawowania władzy, która stanowi narzędzie realizacji interesów grup i warstw społecznych

Formy stosunków politycznych
- współpraca( pomiędzy organizacjami międzynarodowymi)
- kompromis( koalicja partii politycznych które tworzą wspólnoty
- rywalizacja( między partnerami istnieje pomiędzy partiami o podobnych interesach politycznych)
- walka( pomiędzy organizacjami międzynarodowymi, partiami politycznymi)

10. Zjawiska polityczne

- są to określonego rodzaju świadome i celowe działania oraz ich wytwory zbiorowe lub jednostkowe z zakresu szeroko rozumianej polityki.
Są to określonego typu fakty i zdarzenia traktowane a aspekcie przyczynowo- skutkowym w ramach szeroko rozumianej polityki, np. wyłonienie się nowej partii politycznej SdPL, która wyłoniła się z SLD, agresja na cudze terytorium, wybuch wojny, rozwiązanie ZW. Radzieckiego, wystąpienie L. Wałęsy w telewizji.

11. Proces polityczny

- zespół zmian zachodzących w następujących po sobie stadiach rozwoju. Jest to przyczynowo- skutkowy ciąg zjawisk politycznych związanych ze zdobyciem i utrzymaniem władzy, np. transformacja ustroju gospodarczego, politycznego , sp...