Rozwój poznawczy dziecka- podejście Piagetowskie
sensoryczno-motoryczny (0-2). Dzieli się na podstawy:
- ćwiczenie odruchów: 0-1 m.
Repertuar adaptacyjny noworodka jest ograniczony do kilku prostych odruchów pochodzenia biologicznego. Noworodek ssie, kiedy sutek dotyka jego warg, chwyta, kiedy jakiś przedmiot dotyka jego dłoni, odwraca się, kiedy pojawia się odpowiedni bodziec wzrokowy. Te wzorce zachowania się to automatyczne reakcje na dane bodźce pochodzące ze środowiska, które ulegają niewielkim zmianom w 1 miesiącu życia. Piaget nie doceniał kompetencji noworodka. Większość odruchów zostało dzisiaj określone, jako zachowanie zorganizowane w sposób wrodzony. Piaget sądził, że te zachowania stanowią podstawę, zaczątek całego dalszego rozwoju. Rozwój zachodzi, gdy te zachowania są stosowane wobec większej liczby obiektów i zdarzeń (asymilacja większej liczby danych) oraz gdy zaczynają zmieniać się w odpowiedzi na te nowe doświadczenia (podleganie akomodacji). Gdy pierwotne, niezmienne zachowania zaczynają być modyfikowane przez doświadczenie, niemowlę wchodzi w stadium 2.
- Rozwijanie schematów: 1-4 m.
Schematy sensoryczno- motoryczne stanowią struktury poznawcze niemowlęctwa. Pojęcie to odnosi się do wyćwiczonych możliwych do uogólnienia wzorców działania, dzięki którym niemowlę działa i nadaje znaczenie światu. Jest np. schemat ssania – niemowlę posiada zorganizowany wzorzec ssania, który daje się zastosować do wielu bodźców. Mogą być ssane sutki, zabawki, palce. Istnieje schemat chwytania – wyćwiczone chwytanie każdego napotkanego obiektu.
Schematy podlegają dwojakiego rodzaju rozwojowi:
I indywidualne schematy stają się stopniowo coraz precyzyjniejsze np. chwytanie jest lepiej wyćwiczone.
II pierwotne niezależne schematy zaczynają ulegać koordynacji. Ważne jest to, że schematy angażujące różne modalności zmysłowe- wzrok, słuch, dotyk – zaczynają być wiązane ze sobą. Słysząc jakiś dźwięk, dziecko zwraca się w kierunku źródła tego dźwięku- jest to koordynacja słuchu i wzroku. Koordynacja wzroku i dotyku następuje wtedy, gdy dziecko patrzy na przedmiot, chwyta go i manipuluje nim.
- Odkrywanie procedur: 4-8 m.
Koncentracja na własnej sprawności i oddziaływanie na świat zewnętrzny. Dziecko rozwija procedury w celu produkowania interesujących zdarzeń. Dziecko zaczyna poszukiwać pewnych przedmiotów, jeśli coś schowamy i część tego przedmiotu będzie wystawać, ale gdy przedmiot zostanie schowany na oczach dziecka w całości to już nie będzie go szukać
- Intencjonalne zachowania: 8-12 m.
Dziecko samo siedzi bez podparcia, pełza, raczkuje, gaworzy, intencjonalne zachowania – dziecko celowo coś robi, potrafi oddzielić środki od celów - czyli wie, że musi wykonać jakąś czynność, aby dostać się, np. do swojej ulubionej zabawki. Potrafi poradzić sobie z prostą przeszkodą, która nieumożliwia kontakt z zabawką.
Dziecko popełnia tzn. błąd AB (a nie b) -> jest to tendencja małych dzieci do poszukiwania przedmiotów w pierwotnej lokalizacji, w której znajdowały je uprzednio a nie w późniejszym miejscu ukrycia.
Wykształca się najważniejsze osiągnięcie tego okresu, tzn. stałość przedmiotów (wiedza, że przedmioty istnieją stale, niezależnie od naszego kontaktu percepcyjnego z nimi.
- Nowość i eksploracja: 12-18 m.
Metoda prób i błędów, dziecko jest coraz bardziej twórcze, eksperymentuje dla przyjemności
Dziecko zaczyna świadomie i systematycznie zmieniać swoje zachowania tworząc w ten sposób nowe schematy i nowe skutki.
Postęp widać w przypadku problemu do rozwiązania. Dziecko nie ogranicza się do odtwarzania rozwiązań, które zna, ale potrafi odkrywać zupełnie nowe rozwiązania przez działanie metoda prób i błędów.
Np. odkrywanie przez dzieci ze patyczek może być użyty do popychania, przyciągania lub innego oddziaływania na dany obiekt.
Dziecko eksperymentuje dla przyjemności.
„Zachowanie wysokiego krzesła”
Dziecko wychyla się ze swojego wysokiego krzesła i rzuca łyżkę na podłogę, obserwując jak spada. Rodzic podnosi ja i podaje dziecku , a ono znowu ja rzuca z większa siła. Rodzic znowu podnosi łyżkę a dziecko rzuca nią przez cały pokój.
Kończy się ze rodzic poddaje się i wyłącza lub dziecko, lub łyżeczkę.
Dzięki takiemu aktywnemu eksperymentowaniu dziecko zdobywa wiedze o świecie.
Następuje tu rozwój poznawczy dziecka.
Rozwiązuje problemy przez wypróbowanie jednego zachowania po drugim Az do osiągnięcia rozwiązania.
Dziecko zaczyna systematycznie zmieniać schematy w celu wywołania nowych efektów. Problemy Są rozwiązywane poprzez aktywny proces prób i błędów.
- Reprezentacje umysłowe: 18-24 m.
Dziecko ma wykształconą stałość przedmiotów – czyli rozumie, że przedmioty istnieją niezależnie od tego czy mamy z nimi kontakt
Dziecko po raz pierwszy staje się zdolne do tworzenia reprezentacji, czyli do myślenia o czymś i działania wobec świata w sposób wewnętrzny a nie tylko zewnętrzny. Ten postęp doprowadza do zakończenia fazy sensoryczno-motorycznej.
Obserwacje Piaget’a swojej córki Jacqueline ( 1 rok 8 miesięcy 9 dni)
Dziewczynka podchodzi do zamkniętych drzwi z źdźbłem trawy w każdej ręce, wyciąga rękę do klamki ale widzi, ze nie może jej nacisnąć nie upuszczając trawy. Kładzie trawę na podłodze, otwiera drzwi, podnosi trawę i wchodzi. Ale gdy chce wyjść jest to bardziej skomplikowane. Kładzie trawę na podłodze i sięga do klamki. Spostrzega ze gdy pociągnie drzwi odsunie tym samym trawę, która położyła pomiędzy drzwiami i progiem wówczas podnosi trawę aby położyć ja poza strefę ruchu drzwi.
Gdy dziecko zatrzymuje rękę na klamce robi 2 rzeczy. Wyobraża sobie problem-drzwi odsuwające trawę. Wyobraża sobie rozwiązanie – odsuniecie trawy poza zasięg drzwi. Dokonuje wiec umysłowego rozwiązania problemu, opartego na wykonaniu wewnętrznych reprezentacji czyli symboli którego nie było we wcześniejszych stadiach rozwojowych.
Pojawia się umiejętność funkcjonowania reprezentacyjnego czy symbolicznego. Umysłowe rozwiązywanie problemów zaczyna zstępować metodę prób i błędów.
Pojawienie się reprezentacji określa przejście od okresu sensoryczno-motorycznego do następnego stadium rozwoju-okresu przedoperacyjnego.
Ukształtowana stałość przedmiotów
( Dziecko wie , że jak mamy nie ma, nie jest w zasięgu jego wzroku, to wkrótce wróci)
Okres przedoperacyjny -> od 2 do 6 r.ż.
OKRES PRZEDSZKOLNY - przedoperacyjny ( 2 – 6 r.ż.) – charakteryzuje się aktywnym rozwojem przez zabawę, dzieci naśladują dorosłych i ukazują swoja aktywność twórczą
· Pojawienie się zdolności do tworzenia, czyli funkcji symbolicznej
o Funkcja symboliczna – umiejętności zastosowania symbolu reprezentującego coś innego.
5 rodzajów zachowań, które pojawiają się wraz ze zdolnością do reprezentacji wg Piaget’a
1. wewnętrzne rozwiązywanie problemów w stadium 6-tym.
2. umiejętność radzenia sobie z problemem niewidocznego przemieszczania przedmiotów –stałość przedmiotu
3. pierwsze słowa – opis przedmiotu
4. naśladownictwo odroczone - naśladowanie modelu
5. zabawa symboliczna – dziecko świadomie stosuje jakąś rzecz w celu udawania innej. ( szczotka to konik J )
· Rozumienie tożsamości jakościowej – wiedza, że jakościowa natura rzeczy nie zmienia się nawet przy zmianie wyglądu danej rzeczy ( drut, nawet wygięty zawsze będzie drutem)
· Rozróżnianie pozoru – rzeczywistości => rozróżnianie pomiędzy tym jak obiekt wygląda i czym jest w rzeczywistości (czarny samochód przykryty czerwonym materiałem nadal będzie czarnym samochodem )
· Występuje też uczuciowe pobudzenie osobowości – wyodrębnienie siebie przez stosowanie zaimków osobowych „ ja”, „ mnie” związane z zerwaniem symbolicznego związku z matką
· Wiek 3 lat – wiek pytań => na podstawie uzyskanych odpowiedzi dziecko buduje obraz własnego świata
· Łączenie oddziaływań domowych z przedszkolem ( poczucie bezpieczeństwa- dom; potrzeba kontaktu z rówieśnikami – przedszkole)
· Rozumienie transdukcyjne – przechodzenie od szczegóły do ogółu bez uwzględnienie ogólnej zasady łączącej poszczególne zdarzenia
Wychowanie w tym okresie obejmuje 3 główne aspekty:
1. kształcenie zmysłów – ćwiczenie dotyku, smaku, węchu, wzroku, słuchu
2. kształcenie wyobraźni – odróżnianie dziecięcych fantazji od rzeczywistości
3. kształcenie charakteru – kształcenie własnej indywidualności => w społeczeństwie – nauka pełnienie różnych ról
OGRANICZENIA MYŚLENIA PRZEDOPERACYJNEGO:
Egocentryzm – rzeczywistość jest tylko taka jaką ją dziecko widzi i myśli, że inni widzą tak jak ono
Centracja – tendencja małych dzieci do koncentrowania się tylko na jednym aspekcie problemu w danym momencie, czego rezultatem są częste błędy w ocenach
Animizm – przypisywanie przedmiotom nieożywionym cech życia
Artyficjalizm – naturalne obiekty i zjawiska stworzyli ludzie dla własnych celów (np. noc- po to by spać)
Realizm – zjawiska psychologiczne mają rzeczywiste, materialne istnienie
Zabawa symboliczna – rodzaj zabawy, w której dziecko świadomie stosuje jakąś rzecz w celu udawania innej
Co to jest progresywna decentracja? – stopniowy spadek egocentryzmu zachodzący w miarę rozwoju
Okres operacji konkretnych: od 6 do 11/12 r.ż
Mocne strony tego okresu (osiągnięcia):
Dziecko stopniowo opanowuje różne postacie, pojęcia zachowania stałości, różne aspekty klasyfikacji i rozumowania relacyjnego, czego przykładem mogą być:
- Inkluzja klas – wiedza, że podklasa nie może zawierać więcej elementów niż klasa nadrzędna, która ją zawiera (kulki – przykład)
- Seriacja – umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze ilościowym takim jak długość (przykład zapałek)
- Przechodniość – umiejętność logicznego łączenia relacji w celu wydedukowania koniecznych wniosków, np. A>B, B>C, czyli A>C
Ograniczenia tego okresu:
- Dzieci w tym okresie są ograniczone do radzenia sobie z tym, co jest konkretne, namacalne i rzeczywiste. Mają trudności z myśleniem w kategoriach tego co jest abstrakcyjne czy hipotetyczne
OKRES WCZESNOSZKOLNY – operacyjny ( 6 - 11/12 r. ż. ) – okres względnej stabilizacji i łatwej adaptacji
Operacje konkretne :
· wybrane zadania – dają sobie rade z prawie wszystkimi zadaniami, są bardziej zaradne
· stałości liczby –
o pojawia się zrozumienie stałości liczby
o pojawia się zrozumienie pojęcia stałości: masy, ilości, długości, stałości wagi
· klasy : sortowania do grup i klas przedmiotów => inkluzja klas: wiedza, ze podklasa nie może zawierać więcej elementów niż nadrzędna klasa; dziecko potrafi poradzić sobie z inkluzja klas
· relacje – zrozumienie relacji pomiędzy klasami =>seriacja – umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze ilościowym np. długość;
· dziecko postrzega każdy przedmiot indywidualnie, charakteryzując go, potrafi odróżnić od innego
· przechodniość – umiejętność logicznego łączenia relacji w celu wydedukowania koniecznych wniosków
· rozwijają się podstawowe formy rozumowania logicznego
POJĘCIE OPERACJI: system wewnętrznych działań, logiczna postać rozwiązywania problemów
- pojawiają się codzienne obowiązki (nauka) obowiązkowość, systematyczność
- następuję gwałtowny rozwój procesów poznawczych zmierzający do wyodrębnienia i usamodzielnienia poszczególnych czynności umysłowych
- rozwój myślenia ( analiza, synteza, abstrahowanie, uogólnianie)
- rozwój zdolności wnioskowania
- rozwój pamięci
Okres operacji formalnych: od 12 r.ż. do okresu dorosłości
Zdolność do rozumowania hipotetyczno – dedukcyjnego:
- Są to sposoby rozwiązywania problemów charakteryzujące się umiejętnością generowania i sprawdzania hipotez oraz wyciągania logicznych wniosków na podstawie wyników przeprowadzonych sprawdzianów. Takie myślenie ujawnia się najwyraźniej w zadaniach polegających na rozumowaniu naukowym
beatak132