Anthony de Mello

"Modlitwa Żaby"

cz. II

Tytuł oryginału: The Prayer of the Frog. Vol. II

Copyright 1989 GUJARAT SAHITYA PRAKASH, ANAND. INDIA

Redakcja:

JERZY LECH KONTKOWSKI SJ

Opracowanie:

INGRID KRAINSKA-ROGALA

Projekt okładki: DARIUSZ WIECZOREK

ISBN 83—85304—33—9

Copyright by Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy,

Kraków 1992

Przedmowa

Pierwszy obraz Tony'ego de Mello, który darzę wielkim sentymentem sięga trzydzieści lat wstecz — a dokładnie do Lonavla, do tego samego domu, który dużo później stał się domem Instytutu Sadhana.

Tony był wtedy studentem jezuickim, ale zajmował się uczeniem młodzieńców, którzy właśnie ukończyli nowicjat. Cała grupa przyjechała do willi Św. Stanisława na krótkie wakacje. Pamiętam Tony'ego z grupką młodzieży, jak ich nazywaliśmy, siedzących pod drzewami obok kuchni i czyszczących warzywa na posiłki w tym dniu, podczas gdy on raczył to bardzo chłonne audytorium swym niewyczerpanym zasobem opowiadań.

Wiele się od tej pory zdarzyło w życiu nas wszystkich; a sam Tony przeszedł przez niezliczone etapy wzrostu i przemiany, świeżej kompetencji i nowych zainteresowań, a także skutecznej służby. Lecz zawsze był nieporównanym gawędziarzem. Niewiele z jego anegdot było oryginalnych, a niektóre nie były nawet zbyt dowcipne; ale w jego ustach ożywały znaczeniem i trafnością, lub po prostu zabawnością. Jeśli o to chodzi, każdy temat, którego się dotknął nabierał życia i pochłaniał uwagę.

A teraz jego pożegnalnym podarunkiem dla nas, który z pewnością dołączy do szeregu jego innych bestsellerów jest „Modlitwa żaby". Chociaż wyrażał się dość zdawkowo o swym dorobku literackim, był skrupulatny w przygotowaniu do druku swych utworów. Ostatnią rzeczą, jaką zrobił w Indiach zanim wsiadł na samolot do Stanów Zjednoczonych, było spędzenie ponad trzech godzin z wydawcą na szczegółowym przeglądaniu swego rękopisu. Nie widziałem tego tekstu, ale wiem o jego ostatniej trosce.

Było to wieczorem 30 maja 1987 roku. 2 czerwca znaleziono go martwego na podłodze w jego pokoju w Nowym Jorku, gdzie zmarł na rozległy atak serca. W międzyczasie znalazł czas, żeby napisać długi list do bliskiego przyjaciela, mówiąc o wcześniejszych doświadczeniach: „Wszystko to wydaje się należeć do innej epoki i do innego świata. Stwierdzam, że cale moje zainteresowanie skupia się teraz na czymś innym, na „świecie ducha" i postrzegam wszystko inne jako błahe i bez znaczenia. Rzeczy, które odgrywały tak wielką rolę w przeszłości nie wydają się już mieć znaczenia. Rzeczy takie jak te Achaana Chaha, nauczyciela buddyjskiego, wydają się pochłaniać całą moją uwagę i tracę smak na inne. Czy to złudzenie? Nie wiem. Lecz przedtem nigdy w życiu nie czułem się tak szczęśliwy, tak wolny...".

To prawie podsumowuje Tony'ego, jakim był — a także jak inni go postrzegali —w jego ostatnim etapie, zanim nas tak nagle opuścił, trzy miesiące przed pięćdziesiątymi szóstymi urodzinami. I już teraz narasta wokół niego literatura, prawdziwa złota legenda, ze świadectwami różnych ludzi rozsianych po całym świecie. Niejeden stwierdził, że go nigdy nie spotkał, lecz że jego książki wywarły na nim głęboki wpływ. Inni cieszyli się przywilejem bliskiej więzi uczuciowej. Jeszcze inni na krótko tylko doświadczyli jego słowa mówionego.

Niewielu zgodziłoby się ze wszystkim, co mówił lub czynił, zwłaszcza po tym, jak przekroczył ustalone granice duchowego poszukiwania — ani też Tony nie oczekiwał uległego posłuchu, lecz czegoś wręcz przeciwnego. Tym, co pociągało tak wielu w jego osobie i poglądach było właśnie to, że prowokował wszystkich do zadawania pytań, do poszukiwań, do wydobycia się z utartych schematów myślenia i zachowania, z dala od stereotypów, i do ośmielenia się bycia naprawdę sobą — na końcu, do szukania coraz większej autentyczności.

Niezłomne poszukiwanie autentyczności — w ten sposób była zawsze odbierana wizja Tony'ego. I to dawało jego wielopłaszczyznowej osobowości pewną integralność, pewną jedność, która miała swój własny urok i siłę: godziła przeciwieństwa, nie w napięciu, lecz jako harmonijne połączenie. Był bardzo chętny do zawierania przyjaźni, do dzielenia się; a jednak czuło się, że był w nim wymiar, który był poza zasięgiem. Potrafił być duszą towarzystwa, sypiąc niesamowitymi dowcipami, lecz nikt nie był w stanie wątpić w jego niezłomną powagę celu.

W ciągu tych lat zmieniał się tak bardzo i na tak wiele sposobów, a mimo wszystko były w jego charakterze cechy stałe, które pozostały niezachwianie na miejscu.

Uderzającym tego przykładem było jego zaangażowanie jako jezuity. Wyszedł daleko poza entuzjastyczną promocję Ćwiczeń Duchownych według oryginalnego zamysłu św. Ignacego, — co było siłą przebicia, która zyskała mu międzynarodowe uznanie; w gruncie rzeczy, pod koniec wyszedł daleko poza to, co mogłoby być uznane jako duchowość ignacjańska. Lecz nigdy nie zrezygnował ze swojej jezuickiej tożsamości. Nie było w tym oczywiście przymusu; prawdopodobnie nie było to również wyrozumowane. Po prostu tak bardzo czuł się zestrojony z umysłem i sercem Ignacego, ponieważ znał i rozumiał Świętego.

W homilii skierowanej do prowincjałów Jezuitów w Indiach w 1983 r., zanim razem wzięli udział w ostatniej Kongregacji Generalnej, czyli Kapitule Zakonu, podzielił się z nimi refleksją na temat Ignacego, która była bardziej odkryciem samego Tony'ego: „Wśród naszych wczesnych Ojców istnieje tradycja, że Bóg dał Ignacemu łaski i charyzmy, które przeznaczył dla Towarzystwa jako całości i dla każdego poszczególnego jezuity. Gdyby mnie poproszono, abym dzisiaj wybrał dla siebie i dla naszego Towarzystwa spośród wielu charyzmatów, które miał Ignacy, bez wahania wybrałbym trzy: jego kontemplację, jego zdolność tworzenia i jego odwagę".

Parmananda R. Divarkar SJ

4 września 1987

OSTRZEŻENIE

Jest wielką tajemnicą, że chociaż serce ludzkie tęskni za Prawdą, w której jedynie znajduje wyzwolenie i rozkosz, pierwszą reakcją istot ludzkich na Prawdę jest wrogość i strach. Tak, więc Nauczyciele duchowi ludzkości, jak Budda i Jezus, stworzyli narzędzie, żeby przechytrzyć opór swoich słuchaczy: opowiadanie. Wiedzieli, że zwykle sprzeciwiamy się jakiejś prawdzie, ale nie możemy oprzeć się opowieści. Yyasa, autor Mahabharaty, powiada, że jeżeli posłuchasz uważnie jakiegoś opowiadania, nigdy już nie będziesz taki sam. To, dlatego, że opowieść ta wkradnie się do twego serca i obali bariery dzielące cię od boskości. Nawet, jeśli przeczytasz opowiadanie w tej książce wyłącznie dla rozrywki, nie ma gwarancji, że któraś opowieść nie prześlizgnie się przez twój system obronny i wybuchnie, kiedy się tego najmniej spodziewasz. Tak, więc zostałeś ostrzeżony!

Jeśli jesteś na tyle lekkomyślny, aby zabiegać o oświecenie, proponuję, abyś zrobił, co następuje:

(A)              Noś opowiadanie w swoim umyśle, tak abyś mógł nad nim pomyśleć w wolnych chwilach. Da ci to szansę popracowania nad swoją podświadomością i odkrycia jego ukrytego znaczenia. Będziesz wtedy zdziwiony, widząc jak przychodzi do ciebie całkiem niespodziewanie właśnie wtedy, kiedy potrzebujesz, żeby oświetliło wydarzenie lub sytuację i przyniosło ci zrozumienie i wewnętrzne uzdrowienie. Wtedy zdasz sobie sprawę, że wystawiając siebie na działanie tych opowiadań, słuchałeś Kursu Oświecenia, do którego nie potrzeba żadnego guru oprócz ciebie samego!

(B,)·Ponieważ każde z tych opowiadań jest objawieniem Prawdy i ponieważ Prawda, ta pisana przez duże P, oznacza prawdę o tobie, upewnij się, że za każdym razem, kiedy będziesz czytał opowiadanie skupisz się na szukaniu głębszego zrozumienia siebie samego. W sposób, w jaki czytałoby się podręcznik medyczny — zastanawiając się, czy ma się któryś z objawów; a nie jak podręcznik psychologii — myśląc, jakimi typowymi okazami są nasi przyjaciele. Jeśli ulegniesz pokusie szukania zrozumienia innych, opowiadania te wyrządzą ci szkodę.

Tak namiętne było umiłowanie prawdy Mułły Nasruddina, że podróżował do odległych miejscowości w poszukiwaniu badaczy Koranu i nie czuł oporów przed wciąganiem niewiernych na bazarze w dyskusje o prawdach swej wiary.

Pewnego dnia żona powiedziała mu, jak nieuczciwie ją traktuje — i odkryła, że jej męża zupełnie nie interesował ten rodzaj Prawdy!

Oczywiście, to jedyny rodzaj, który ma znaczenie. Nasz świat byłby zaiste inny, gdyby ci z nas, którzy są uczonymi i ideologami, czy to religijnymi, czy świeckimi, mieli to samo umiłowanie wiedzy o sobie samych, jak to, które okazują swoim teoriom i dogmatom.

„Wyśmienite kazanie" powiedziała parafianka potrząsając ręką kaznodziei. „Wszystko, co ksiądz powiedział odnosi się do tej, czy innej osoby, którą znam”

Widzicie?

INSTRUKCJA

Opowiadanie najlepiej czytać w porządku, w jakim zostały tutaj ułożone. Nie czytaj więcej niż jedno lub dwa za jednym razem — to znaczy, jeśli pragniesz uzyskać z nich coś więcej niż rozrywkę.

UWAGA

Opowiadania w tej książce pochodzą z różnych krajów, kultur i religii. Należą do duchowego dziedzictwa — i popularnego humoru — rasy ludzkiej.

Tym, co zrobił autor, było zestawienie ich razem, mając na myśli określony cel. Jego zadanie było takie, jak tkacza i farbiarza. Nie przypisuje sobie wcale zasługi za bawełnę i nici.

WYCHOWANIE

„ONA UWAŻA, ŻE JESTEM PRAWDZIWY!"

Rodzina przyszła na kolację do restauracji. Kelnerka przyjęła zamówienie od dorosłych, a potem zwróciła się do siedmiolatka.

„A ty, co zjesz?" zapytała.

Chłopiec popatrzył lękliwie dookoła stołu i powiedział: „Chciałbym hot-doga".

Zanim kelnerka zdążyła zanotować zamówienie, włączyła się matka. „Żadnych hot dogów", powiedziała. „Proszę mu przynieść stek z ziemniakami i marchewką".

Kelnerka ją zignorowała. „Chcesz ketchup czy musztardę do hot doga?" zapytała chłopca.

„Ketchup".

„Zaraz podam”, powiedziała kelnerka ruszając w stronę kuchni.

Po jej wyjściu zapadła pełna zdumienia cisza. W końcu chłopiec spojrzał na wszystkich obecnych i powiedział: „Wiecie, co? Ona uważa, że jestem prawdziwy!"

„Jak się mają twoje dzieci?"

„A dziękuję, obydwoje czują się świetnie".

,”W jakim są wieku?"

„Lekarz ma trzy lata, a prawnik pięć".

ZNERWICOWANE DZIECKO

Mała Mary była na plaży ze swą matką.

„Mamusiu, mogę pobawić się w piasku?"

„Nie kochanie. Tylko sobie pobrudzisz swoje czyste ubranie".

„Mogę pobrodzić w wodzie?"

„Nie". Zamoczysz się i zaziębisz".

,Mogę się pobawić z innymi dziećmi?"

„Nie. Zgubisz się w tłumie".

„Mamusiu, kup mi loda".

„Nie. Szkodzą ci na gardło".

Mała Mary zaczęła płakać.

Matka odwróciła się do kobiety, która stała w pobliżu i powiedziała: „Na miłość boską! Czy widziała pani, kiedy takie znerwicowane dziecko?".

TRAN DLA PSA

Pewien człowiek zaczął dawać swemu dobermanowi duże dawki tranu, ponieważ powiedziano mu, że jest on dobry dla psów. Codziennie trzymał głowę protestującego psa między kolanami, otwierał mu na siłę szczęki i wlewał płyn do gardła.

Pewnego dnia pies wyrwał się i rozlał tran na podłogę. Potem, ku wielkiemu zaskoczeniu mężczyzny, powrócił, żeby wylizać łyżkę. Wtedy to człowiek odkrył, że pies nie protestował przeciwko tranowi, lecz metodzie jego aplikowania.

BIJĄCY BRAWA ANIOŁ

Według starodawnej legendy, kiedy Bóg stwarzał świat, zwróciło się do niego czterech aniołów. Pierwszy powiedział: „Jak ty to robisz?" Drugi:, „Czemu to robisz?", trzeci: „Czy mogę w czymś pomóc?" Czwarty: „Ile to jest warte?"

Pierwszy był naukowcem; drugi filozofem; trzeci altruistą, a czwarty, pośrednikiem w handlu nieruchomościami.

Piąty anioł przyglądał się w zadziwieniu i bił brawo z bezmiernego zachwytu. Ten był mistykiem.

WYBRANY DO BICIA BRAWA I WZNOSZENIA OKRZYKÓW

Mały Johnny był przesłuchiwany do roli w szkolnej sztuce. Jego matka wiedziała, że bardzo się do tego zapalił, lecz obawiała się, że nie zostanie wybrany. W dniu, w którym role zostały rozdane, Johnny po powrocie ze szkoły rzucił się w ramiona matki, tryskając dumą i podnieceniem. „Mamo", wykrzyknął, „zgadnij, co się stało! Zostałem wybrany do bicia brawa i wznoszenia okrzyków".

Z dzienniczka ucznia: „Samuel bardzo ładnie uczestniczy w śpiewaniu grupowym poprzez pomocne słuchanie".

ZBIERAJĄC SKAŁY NA KSIĘŻYCU

Jeden z tych nielicznych ludzi, którzy spacerowali po księżycu, opowiada, jak musiał zdusić w sobie instynkty artystyczne, kiedy się tam znalazł.

Pamięta, jak spoglądał na Ziemię i był zachwycony tym widokiem. Przez chwilę stał jak wryty, myśląc: „Ależ to śliczne!"

Potem szybko otrząsnął się z tego nastroju i powiedział sobie: „Przestań tracić czas i idź zbierać skały".

Są dwa rodzaje wychowania:

to, które uczy, jak zarobić na życie

i to, które uczy, jak żyć.

***

„ZAPOMNIAŁEM JAK SIĘ PRZESTAJE"

Zapytano raz Andrew Carnegie'ego, jednego z najbogatszych ludzi na świecie: „Czyż nie mógł pan w pewnej chwili przestać, skoro miał pan zawsze dużo więcej, niż było panu potrzeba?"

Odpowiedział: „Tak, to prawda”. Ale nie potrafiłem przestać. Zapomniałem, jak się to robi".

Wielu obawia się, że jeśli się zatrzyma, żeby pomyśleć i zastanowić się, może nie być w stanie znowu ruszyć.

PRZYJRZEĆ SIĘ SŁAWNEJ WYSPIE

Staruszek przeżył większość swego życia na wyspie, którą uważano za jedną z najpiękniejszych na świecie. Kiedy po przejściu na emeryturę przeniósł się do dużego miasta, ktoś do niego powiedział: „Musiało być wspaniale mieszkać przez tyle lat na wyspie uważanej za jeden z cudów świata".

Staruszek pomyślał nad tym, a potem powiedział: „Cóż, prawdę mówiąc, gdybym wiedział, że jest tak sławna, to bym się jej przyjrzał".

Nie trzeba ludzi uczyć, jak mają patrzeć. Wystarczy ich ocalić od szkół, które ich zaślepiają.

***

DZIECI WHISTLERA

We wczesnych latach pięćdziesiątych XIX wieku malarz amerykański, James McNeill Whistler, przebywał krótko — i bez powodzenia akademickiego — w West Point, Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych. Według opowiadania, kiedy zadano mu narysowanie mostu, narysował romantyczny most z kamienia, razem z trawiastymi brzegami i dwójką małych dzieci łowiących z niego ryby.

„Proszę usunąć te dzieci z mostu!" powiedział wykładowca. „To jest ćwiczenie z inżynierii".

Whistler usunął dzieci z mostu, narysował je łowiące z brzegu rzeki i ponownie przedłożył rysunek. Nauczyciel wściekły wrzasnął: „Powiedziałem ci, żebyś usunął te dzieci. Wymaż je zupełnie z rysunku!"

Jednakże chęć tworzenia była w Whistlerze zbyt silna. Na następnej wersji dzieci zostały faktycznie „zupełnie wymazane z rysunku". Zostały pochowane pod dwoma małymi nagrobkami na brzegu rzeki.

UCZENIE SIĘ ZAWODU WŁAMYWACZA

Widząc, że ojciec się starzeje, syn włamywacza powiedział: „Ojcze, naucz mnie swego fachu, tak żebym mógł, kiedy się wycofasz, kontynuować tradycję rodzinną".

Ojciec nie odpowiedział, ale tej nocy zabrał chłopca ze sobą na włamanie do domu. Kiedy znaleźli się w środku, otworzył wmurowaną w niszę szafę i poprosił syna, żeby zobaczył, co jest w środku. Skoro tylko chłopak wszedł do środka, ojciec zatrzasnął i zaryglował drzwi, czyniąc przy tym tyle hałasu, że obudził cały dom. Następnie sam wymknął się po cichu.

Chłopiec wewnątrz szafy był przerażony, wściekły i był w kłopocie, w jaki sposób uciec. Wtedy przyszła mu do głowy myśl. Zaczął hałasować jak kot; na co służący zapalił świecę i otworzył szafę, żeby wypuścić kota. Jak tylko drzwi się otwarły, chłopiec wyskoczył z szafy i wszyscy rzucili się za nim w pogoń. Widząc studnię obok drogi, chłopiec wrzucił do niej duży kamień i ukrył się w cieniu; potem wymknął się, kiedy jego prześladowcy zaglądali w głąb studni, mając nadzieję, że zobaczą, jak włamywacz tonie.

Z powrotem w domu chłopiec zapomniał o swej złości, mając wielką ochotę opowiedzieć swoją historię. Lecz jego ojciec powiedział:, „Po co mi to opowiadasz? Jesteś tutaj. To wystarczy. Nauczyłeś się fachu".

***

RADA SINCLAIRA LEWISA

Wychowanie nie powinno być przygotowaniem do życia; powinno być życiem.

Grupa studentów college'u błagała powieściopisarza Sinclaira Lewisa o wykład, wyjaśniając, że wszyscy oni mają zostać pisarzami.

Lewis zaczął od słów: „Ilu z was naprawdę zamierza być pisarzami?" Podniosły się wszystkie ręce.

„W takim przypadku, nie ma sensu, żebym mówił. Dam wam radę: idźcie do domu i piszcie, piszcie, piszcie..."

To mówiąc, wsadził notatki z powrotem do kieszeni i wyszedł z pokoju.

ZMUSZONA DO RUSZANIA GŁOWĄ

Przy pomocy INSTRUKCJI OBSŁUGI pewna kobieta przez wiele godzin próbowała złożyć nowe skomplikowane urządzenie, które ostatnio kupiła. W końcu poddała się i zostawiła części rozłożone na kuchennym stole.

Wyobraźcie sobie jej zaskoczenie, kiedy wróciła kilka godzin później i stwierdziła, że urządzenie zostało złożone przez służącą i działa doskonale.

„Jak u licha to zrobiłaś?" wykrzyknęła.

„Cóż, psze pani, jak się nie umie czytać, to się musi ruszyć głową", padła niewzruszona odpowiedź

***

CHCE PAN BYĆ NAUCZYCIELEM CZY UCZNIEM?

Mężczyzna, który właśnie przeszedł na emeryturę po czterdziestu siedmiu latach pracy jako reporter i redaktor, zadzwonił do miejscowego kuratorium i po wyjaśnieniu swej przeszłości w dziennikarskim zawodzie, powiedział, że chciałby się zaangażować w miejscowym programie uczenia czytania i pisania.

Nastała długa przerwa. Potem ktoś po drugiej strome powiedział: „To by było świetnie. Ale chciałby pan być nauczycielem czy uczniem?".

SPRAWA ARBUZÓW

Trzej chłopcy, oskarżeni o kradzież arbuzów, zostali przyprowadzeni do sądu i stanęli przed sędzią, spodziewając się najgorszego, gdyż był on znany jako człowiek surowy.

Był on również mądrym wychowawcą. Stukając młotkiem, powiedział: „Ktokolwiek z obecnych, kto będąc chłopcem, nie ukradł ani jednego arbuza, niech podniesie rękę". Czekał. Urzędnicy sądowi, policjanci, widzowie — i sam sędzia — trzymali ręce przed sobą na biurkach.

Kiedy się upewnił, że w sądzie nie podniosła się ani jedna ręka, sędzia powiedział: „Sprawa zostaje oddalona".

***

JEŹDZIĆ DALEKO BEZ SAMOCHODU

Religijna kobieta, ubolewając nad zwyczajami młodszego pokolenia: „To przez te samochody! Spójrzcie jak daleko mogą teraz jechać na tańce, czy na randkę. W twoich czasach tak nie było, prawda, babciu?"

Osiemdziesięcioletnia staruszka: „Cóż, na pewno jeździliśmy tak daleko, jak się dało".

***

BÓG I CIASTKA

Matka: „Czy wiedziałeś, że Bóg był obecny, kiedy ukradłeś to ciastko z kuchni?"

„Tak".

„I że cały czas na ciebie patrzył?"

„Tak".

„I jak myślisz, co do ciebie mówił?"

„Mówił: Nie ma tu nikogo oprócz nas dwóch — weź dwa".

RABIN NIE NAŚLADUJE NIKOGO

Kiedy młody rabin objął urząd po ojcu, wszyscy zaczęli mu mówić, jak zupełnie jest do niego niepodobny.

„Wprost przeciwnie", odpowiedział młody człowiek. „Jestem dokładnie taki sam jak staruszek. On nikogo nie naśladował. I ja nikogo nie naśladuję".

Bądź sobą!

Strzeż się naśladowania zachowania wielkich, jeśli nie masz wewnętrznych predyspozycji, które inspirowały ich do działania.

***

NAŚLADOWANIE KRÓLA

Kiedy „MESJASZ" Handla był po raz pierwszy wykonywany w Londynie, król, który był obecny, był tak porwany przez uczucia religijne podczas śpiewanego Alleluja, że wbrew wszelkim zwyczajom powstał w milczeniu na znak szacunku dla arcydzieła, którego słuchał.

Widząc to, wszyscy obecni notable poszli za przykładem króla i również powstali. Było to, oczywiście, sygnałem do powstania dla całej publiczności.

Od tej pory uważa się, że należy powstać za każdym razem, gdy śpiewane jest Alleluja, bez względu na wewnętrzne nastawienie lub jakość wykonania.

KASZLĄCA PAPUGA

Stary żeglarz rzucił palenie, kiedy u jego papugi pojawił się uporczywy kaszel. Martwił się, że dym z fajki, który często wypełniał pokój, zaszkodził zdrowiu papugi.

Sprowadz...