Bezrobocie na wsi-wolny referat.doc

Bezrobocie na wsi 

              P

roblem bezrobocia coraz dotkliwiej zaznacza się na wsi. Dotyczy to szczególnie obszarów, gdzie zlikwidowano Państwowe Gospodarstwa Rolne. Zjawisko bezrobocia na wsi ma inny charakter niż w mieście, jest trwalsze, a rynek pracy na wsi jest mniej elastyczny. Dlatego też problem bezrobocia na wsi przyjął jakościowo inny wymiar niż w miastach. Miasta dysponujące rozleglejszym rynkiem pracy stwarzają mieszkańcom większe szanse na jej znalezienie niż ma to miejsce na obszarach wiejskich. Dodatkowo wieś utożsamiana jest zazwyczaj z ludnością zajmującą się rolnictwem i pracującą we własnych gospodarstwach, tymczasem coraz większa część mieszkańców wsi to osoby żyjące w rodzinach nie posiadających gospodarstw rolnych.

              O tym, że odsetek ludności zatrudnionej w rolnictwie jest bardzo wysoki wiemy od dawna. Jednak na przestrzeni ostatnich kilku lat zatrudnieni w rolnictwie w astronomicznym tempie stracili pracę i niestety nadal ją tracą. Liczba pracujących w rolnictwie sięga 4.075 tys. osób, co stanowi ok. 25% wszystkich pracujących w kraju. Dla 45% osób pracujących w rolnictwie jest to główne zajęcie. Emerytury i renty stanowią główne źródło dla ok. 30% gospodarstw. Tylko 20% gospodarstw osiąga główne dochody z pracy najemnej, a zaledwie 3,2% z pozarolniczej działalności gospodarczej. Dane te ilustrują tezę, że rozwój przedsiębiorczości na wsi jest stosunkowo niewielki, a pozarolnicze miejsca pracy są nieliczne.

              Masowe zwolnienia w byłych PGR miały miejsce na początku lat 90. Dzięki takim posunięciom duży odsetek ludności zatrudnionej w rolnictwie pozostał bez pracy (należy pamiętać, że ci ludzie w większości posiadają wykształcenie podstawowe lub zawodowe, stąd szansa na znalezienie przez nich pracy była i jest niewielka). W większości, ludzie ci są do dzisiaj bezrobotni i do tego bez prawa do zasiłku. Udział bezrobotnych mieszkańców wsi, wzrósł z 40,8% w roku 1994 do 46,2% w końcu 1997 oraz 45,6% w końcu 1998. W lutym 2000r. udział bezrobotnych zamieszkałych na wsi do ogółu bezrobotnych wyniósł 44,2%. Najnowsze dane wskazują, że aż 1,2 miliona ludzi na wsi nie ma pracy - stanowią oni 45% ogółu bezrobotnych w Polsce. Bezrobociu rejestrowanemu towarzyszy tzw. bezrobocie ukryte. Jego wielkość jest szacowana na kolejne 800 tys. osób.

              Gospodarkę naszego kraju charakteryzuje wysoki udział rolnictwa, co dodatkowo pogłębia niedobór miejsc pracy. Wszystkie te dane wskazują na to, że bezrobocie na wsi jest najważniejszym problemem społecznym, a wieś stanowi swoisty bufor-przechowalnię ludzi pozbawionych możliwości podjęcia innej pracy zarobkowej.

              Sytuacja mieszkańców wsi i obszarów wiejskich na rynku pracy jest trudna również ze względu na to, że często nie posiadają oni cech poszukiwanych przez pracodawców. Wynika to głównie z ich niewielkiego doświadczenia zawodowego (pozarolniczego) lub nieodpowiedniego wykształcenia. Jest to wynik ograniczonego dostępu młodzieży wiejskiej do szkolnictwa wyższego i średniego, niedostatecznie rozwiniętego systemu kształcenia ustawicznego dorosłych oraz często - pozostawiania bez pracy przez dłuższy okres czasu.

              Izby rolnicze poprzez Krajową Radę Izb Rolniczych aktywnie uczestniczyły w opracowaniu głównych założeń "Paktu dla rolnictwa i obszarów wiejskich". Działania na rzecz obszarów wiejskich dotyczą rolnictwa, ale nie mogą być utożsamiane wyłącznie z rolnictwem. Dlatego "Pakt" opiera się na następujących czterech powiązanych ze sobą filarach:
I - wspieranie rolnictwa i jego otoczenia,
II - rozwój przedsiębiorczości i tworzenie pozarolniczych miejsc pracy,
III - wspieranie kompleksowej polityki społecznej wobec wsi i rolnictwa oraz rozwój otoczenia cywilizacyjnego obszarów wiejskich,
IV - instytucjonalizacja partnerstwa i dialogu społecznego w sprawach wsi i rolnictwa.

              Priorytetem II Filaru Paktu jest zwiększenie liczby i wachlarza pozarolniczych miejsc pracy dla mieszkańców obszarów wiejskich. Warunki, które muszą być spełnione dla osiągnięcia tego celu obejmują rozwój infrastruktury technicznej, poprawę atrakcyjności obszarów wiejskich oraz poprawę jakości zasobów ludzkich. Mają one wpłynąć na rozwój przedsiębiorczości samych mieszkańców oraz przyciągnąć inne podmioty gospodarcze zatrudniające mieszkańców wsi.

              Priorytet II Filaru - tworzenie pozarolniczych miejsc pracy na wsi, dzieli się na cztery cele:

·         poprawa stanu infrastruktury technicznej,

·         rozwój przedsiębiorczości (wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw i podniesienie ich konkurencyjności),

·         zwiększenie szans ludności z obszarów wiejskich na rynku pracy,

·         tworzenie miejsc pracy w oparciu o programy współfinansowane ze środków publicznych.

Na realizację celu, jakim jest poprawa stanu infrastruktury technicznej składa się pięć inicjatyw, których wdrożenie obniży koszty funkcjonowania firm na terenach wiejskich:

·         tworzenie stref usługowo-produkcyjnych w gminach,

·         poprawa stanu dróg, dostępu do wodociągów, kanalizacji, sieci gazowej i energetycznej,

·         poprawa stanu łączności i telekomunikacji,

·         inwestycje z zakresu ochrony środowiska,

·         inwestycje modernizacyjne.

              Rozwój przedsiębiorczości zostanie osiągnięty poprzez realizację ośmiu inicjatyw, które dotyczą problemu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) na terenach wiejskich oraz wskazują na szansę rozwoju tego sektora:

·         ułatwienie dostępu MSP do kapitału zewnętrznego,

·         ułatwienie MSP dostępu do informacji gospodarczej,

·         doradztwo i szkolenia,

·         wspieranie eksportu,

·         promocja inwestowania na terenach wiejskich,

·         rozwój sieci lokalnych instytucji wspierania przedsiębiorczości,

·         rozwój agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich,

·         rozwój nowoczesnego przemysłu rolno-spożywczego i przechowalnictwa.

              Izbom rolniczym zależy szczególnie na rozwijaniu aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu tj. szkolenia, pożyczki, aktywizacja zawodowa. Cel podstawowy "Zwiększenie szans ludności z obszarów wiejskich na rynku pracy" przekłada się na dwa cele szczegółowe: podniesienie poziomu wykształcenia młodzieży i rozwój ustawicznego kształcenia dorosłych. W ramach pierwszego celu szczegółowego wyznaczono cztery instrumenty:

·         uruchomione zostaną stypendia dla młodzieży wiejskiej pobierającej naukę w szkołach średnich i wyższych oraz poręczenia, pożyczki i kredyty studenckie,

·         pomoc w podejmowaniu decyzji o wyborze zawodu będzie realizowana w oparciu o poradnictwo zawodowe młodzieży szkolnej,

·         dostosowanie kwalifikacji mieszkańców wsi do potrzeb rynku pracy będzie realizowane przez tworzenie programów kształcenia oraz rozwój bazy szkoleniowej do praktycznej nauki zawodu,

·         zadanie podniesienia poziomu nauczana w szkołach wiejskich będzie realizowane poprzez ustawiczne kształcenie nauczycieli wiejskich.

              Dostęp do instytucji ustawicznego kształcenia dorosłych dla mieszkańców wsi jest niedostateczny. Wyższe kwalifikacje zawodowe oznaczają możliwość zatrudnienia (lub samo-zatrudnienia) w rolnictwie lub w działalności pozarolniczej. Uruchomione zostaną następujące instrumenty:

·         programy podnoszenia kwalifikacji mieszkańców wsi oraz szkolenia zawodowe oznaczają wyższe kwalifikacje zawodowe,

·         szkolenie liderów wiejskich będzie realizowane poprzez rozpowszechnianie najlepszych wzorców,

·         w celu zmniejszenia bezrobocia wśród absolwentów oraz dostosowania ich pozarolniczych kwalifikacji zawodowych do potrzeb rynku pracy, prowadzone będą szkolenia bezrobotnych absolwentów.

              Publiczne programy realizowane na terenach wiejskich powinny wspomagać proces aktywizacji bezrobotnych i osób mało aktywnych zawodowo. Będzie to oznaczało nowe pozarolnicze miejsca pracy, zwiększenie możliwości zatrudnienia oraz zwiększenie lokalnego popytu, który może także uruchomić efekty mnożnikowe na rynku pracy. Ten cel podstawowy "Tworzenie miejsc pracy w oparciu o programy współfinansowane ze środków publicznych" będzie realizowany przez trzy inicjatywy:

·         krajowy program zwiększanie lesistości,

·         program prac infrastrukturalnych związanych z porządkowaniem gospodarki wodnej, w tym melioracji,

·         roboty publiczne w ramach programów przeciwdziałania bezrobociu.

              Na walkę z bezrobociem na wsi w ciągu ostatnich 3 lat zostało przeznaczonych 300 mln. złotych, które umożliwiły powstanie 31 tys. nowych miejsc pracy (w tym 24 tys. poza rolnictwem). Niestety jest to niewiele, ponieważ w skali kraju miejsca te dały zatrudnienie zaledwie 3% bezrobotnych w całym omawianym okresie.

              Przemiany strukturalne, które rozpoczną się niebawem na polskiej wsi są konieczne, jeśli chcemy mówić o konkurencyjności naszego rolnictwa w stosunku do rolnictwa UE. Polski rząd musi jednak dołożyć wszelkich starań, aby rolnicy którzy staną przed groźbą utraty pracy (jak również i ci, którzy jej już od dłuższego czasu nie mają) znaleźli zatrudnienie w działach pozarolniczych, a szczególnie w usługach. W krajach Unii usługi stanowią sektor zatrudniający największa liczbę ludności.

              Duże nadzieje dla Polski wiążą się z planowanym uruchomieniem funduszy programu SAPARD. Jednak informacje jakie do nas docierają, co do terminu uruchomienia SAPARD jeszcze w tym roku, są coraz bardziej pesymistyczne i wszelkie związane z wdrożeniem tego programu plany dotyczące łagodzenia skutków bezrobocia mogą lec w gruzach.

              Prognozy nie są optymistyczne - w 2001 roku i tak już duże bezrobocie (15% w skali kraju) jeszcze ma wzrosnąć o 0,5-3%. Należy zrobić wszystko, aby pieniądze z programów pomocowych takich jak SAPARD trafiły, i to jak najszybciej, do odpowiednich instytucji i były dobrze wykorzystane w walce z bezrobociem na naszej wsi.

4