STRATEGIE ROZWOJU FIRMY
SPIS TREŚCI
WSTĘP.....................................................................................................3
I INNOWACJE............................................................................................4
1. ISTOTA INNOWACJI..............................................................................4
2. EFEKTY I ŹRÓDŁA INNOWACJI...........................................................4
3. POBUDZANIE I ROZWÓJ INNOWACYJNOŚCI FIRMY........................5
4. BARIERY WPROWADZANIA INNOWACJI...........................................6
5. ZJAWISKA DEWIACYJNE W STEROWANIU PROCESAMI INNOWACYJNYMI..................................................................................7
6. STRATEGIA PROMOWANIA INNOWACJI............................................7
II STRATEGIE ROZWOJU FIRM................................................................9
1. POJĘCIE ROZWOJU FIRMY...................................................................9
2. POJĘCIE STRATEGII FIRM...................................................................10
3. KLASYFIKACJE STRATEGII ROZWOJU FIRM...................................10
4. PROJEKTOWANIE STRATEGII............................................................12
5. RODZAJE STRATEGII...........................................................................14
PODSUMOWANIE..................................................................................17
SPIS LITERATURY................................................................................18
Zachodzące w środowisku zmiany oraz przewidywania, że w przyszłości przedsiębiorstwa będą jeszcze bardziej od nich zależne, powodują, że nie mogą one nastawiać się na wyłączne sterowanie produkcją, czy też stosowanie agresywnego marketingu, lecz muszą się do tych zmian stale dostosowywać, a nawet je wyprzedzać, tworząc i promując nowatorskie rozwiązania, które zapewniają wzrost konkurencyjności i sukces na rynku. Specjaliści od marketingu już zrozumieli, że przewagę konkurencyjną i dostęp na rynek osiąga się nie tylko niskim cenom i dobrej promocji, ale przede wszystkim przez rodzaj i jakość oferowanych dóbr i usług, ułatwiając klientom ich poznanie i nabycie. Z badań wynika, że firmy amerykańskie, osiągające sukcesy są zdolne do tworzenia nowych komercyjnych wyrobów, zręcznie reagują na wszelkie zmiany zachodzące w otoczeniu i stosownie do tych zmian doskonalą organizację i taktykę swego działania: dostosowują się, przeistaczają, adaptują. Krótko mówiąc, wprowadzają innowacje we wszystkich sferach swego działania. Stałe kreowanie i upowszechnianie wszelkiego rodzaju innowacje uważa się dzisiaj za normę zdrowej gospodarki rynkowej i stymulator przyspieszenia procesu jej budowy.[1]
Przedsiębiorstwo wkraczając w przyszłość powinno wiedzieć, jakie cele i w jaki sposób osiągnąć, jakie ma szanse powodzenia i z jakimi musi się liczyć trudnościami w ich realizacji. Jego kierownictwo powinno więc odpowiednio zaprogramować zadania i działania-obecne i przyszłe, czyli opracować koncepcję właściwego rozwoju przedsiębiorstwa i jego przyszłej pozycji względem otoczenia, stosując podejście strategiczne. Taka koncepcja rozwoju firmy nazywa się strategią.[2]
Innowacje są pojęciem wieloznacznym, trudnym do jednoznacznego określenia i stosowania. W literaturze spotyka się bardzo różnorodne pojęcia innowacji, co utrudnia faktyczna ocenę ich przydatności i roli jaką odgrywają w realnych procesach gospodarowania.
Termin ,,innowacja” bywa używany zarówno w znaczeniu rzeczowym jak i czynnościowym. W pierwszym ujęciu oznacza on wprowadzony wytwór materialny, w drugim zaś określa czynność polegającą na wprowadzeniu tego wytworu lub modyfikacji bądź zmianę w przyjętym sposobie postępowania czy istniejącym układzie elementów jakiegoś systemu.[3]
Zakres pojęcia ,,innowacja” jest niezmiernie szeroki. Pojecie to wyraża niemal wszelkie zmiany zarówno w wytworach kultury materialnej jak i nie materialnej, wszelkie wartości kulturowe, które ludzie w danych warunkach przestrzennych i czasowych traktują jako nowe, a wiec zmiany w sposobie bycia, postępowania zachowania i działania, wszelkie wynalazki i drobne nieznaczne usprawnienia, koncepcje nowego stanu rzeczy i procesy realizacji tych koncepcji, a także nowe stany rzeczy.[4] Pozostaje więc problem jak szeroko czy też wąsko potraktować termin ,,innowacja” z punktu widzenia procesu zarządzania firmą, który jest kluczem do jej kierowania i dyfuzji.
Innowacje są dzisiaj uznawane za najbardziej skuteczny środek zdobywania i wzmacniania pozycji firmy na rynku. Przenikają one szczególnie do sfery wytwarzania i są wprowadzane w przedsiębiorstwach przemysłowych: w sferze produkcji, organizacji i dystrybucji i to zarówno w firmach renomowanych o utrwalonej pozycji na rynku, jak i w firmach nowych wkraczających dopiero na rynki (krajowe i zagraniczne).[5]
Tak więc, wszystkie przedsiębiorstwa muszą śledzić i analizować trendy rozwoju techniki i organizacji, odpowiadać na imperatyw innowacji, poszukiwać nowych idei i rozwiązań, być na czatach postępu, odkrywać, identyfikować i ustawicznie wprowadzać zmiany na lepsze.
2. EFEKTY I ŹRÓDŁA INNOWACJI
Innowacje traktowane są dzisiaj jako główne źródło pokonywania barier działania firmy, wynikających z jej funkcjonowania w tzw. trudnych czasach, a także jako podstawowy czynnik jej rozwoju. Innowacje przynoszą każdej firmie wielostronne korzyści. Chronią ją przed wczesnym starzeniem się, utrata pozycji i zaufania klientów, a w warunkach nasyconego rynku umożliwiają utrzymanie się na rynku, bądź opanowanie nowych jej segmentów.
Firma wprowadzając innowacje musi zwracać uwagę na organizację poszukiwania nowych rozwiązań jak i wprowadzania ich w życie. Toteż musi zapewnić sobie dostęp do różnych źródeł innowacji i stworzyć pewien bank informacji o istniejących rozwiązaniach oraz możliwościach korzystania z nich. Źródłem innowacji jest wszystko to, co generuje określone idee, pomysły, projekty i może stać się przyczyna poszukiwania, czy wynajdywania rzeczy nowych, podejmowania przedsięwzięć, wprowadzania ich w życie i doskonalenia.[7]
Najważniejszymi źródłami innowacji są naturalne badania naukowe i techniczne prowadzone w uczelniach i instytucjach naukowo – badawczych. Są to jednak z reguły źródła poważnych innowacji, wymagających zaangażowania znacznych środków, toteż wiele firm jako podstawę swej innowacyjności traktuje źródła wewnętrzne, którymi są pracownicy firmy, a zwłaszcza jej kadra techniczna i menedżerska.
3. POBUDZANIE I ROZWÓJ INNOWACYJNOŚCI FIRMY
Rozbudzenie i utrwalenie wrażliwości na innowację, tj. zastąpienie przypadkowości w ich tworzeniu i wdrażaniu działaniem programowym, czyli ciągłym poszukiwaniem szans innowacji i możliwości ich zyskownego zastosowania, jest zadaniem trudnym wymagającym wielostronnych działań.
Dla prawidłowego programowania procesów produkcyjnych potrzebne jest z pewnością odpowiednie sprzężenie nauki i badań z praktyką, dostatecznie silna stymulacja ekonomiczna, korzystne warunki techniczne, organizacyjne i finansowe, a także stworzenie właściwego klimatu innowacyjnego, w którym cenione są wysoko nowości i ulepszenia, wyobraźnia i pomysłowość, elastyczność i odwaga.[8] Bez tego bowiem trudno jest mówić o postępie i szybkiej oraz ciągłej innowacyjności. Możliwości kreowania i wdrażania innowacji są oczywiście w każdym przedsiębiorstwie ograniczone. Często bowiem innowacje wymagają wysokich nakładów na prace badawcze i rozwojowe lub nabycie licencji i zaangażowania odpowiednich kapitałów.
W teorii zarządzania istnieje wiele wskazań i propozycji, których stosowanie ułatwia pobudzanie i rozwój innowacyjności w firmie. Warte polecenia mogą być następujące dyrektywy:
· stałe poszukiwanie przez kierownictwo innowacyjnych rozwiązań, otwartość kadry technicznej na nowości a nawet uznanie innowacji za część składową strategii firmy,
· tworzenie w przedsiębiorstwie bazy informacyjnej o innowacjach,
· określenie kierunków działalności innowacyjnej, co polega na definiowaniu problemów do rozwiązania,
· stworzenie warunków do działalności innowacyjnej,
· stworzenie struktur organizacyjnych sprzyjających innowacyjności,
· pobudzanie inwencji i przedsiębiorczości pracowników,
· włączenie pracowników w proces zmian,
· unikanie nadmiaru zmian i pseudonowosci.[9]
Trzeba zatem dążyć do tego, żeby zmiany były słuszne pożądane i znaczące, żeby były rezultatem stabilnych przemyślanych procesów podnoszenia efektywności gospodarowania i aktywnego przystosowania się firmy do zmieniających się warunków otoczenia.
4. BARIERY WPROWADZANIA INNOWACJI
Innowacje, chociaż są generalnie korzystne dla firmy, napotykają one różne bariery, które maja złożona naturę i wszystkie one przesadzają o sprawności przeprowadzania innowacji, a nawet o jej zaniechaniu. Okazuje się, że często najważniejsze są bariery natury psychospołecznej, nie doceniane zazwyczaj przez kadrę kierowniczą.[10]
Każda innowacja wprowadza określone zmiany, burzy dotychczasowy, uznawany przez pracowników porządek i stan rzeczy, narusza spoistość organizacyjna. Innowacje dostarczają pracownikom nie tylko samych korzyści, jak np. ułatwienia w pracy, wzrost jej jakości i wydajności, wzrost zarobków itp. Są one często też źródłem negatywnych skutków dla bezpieczeństwa i wygody pracownika, takich jak: deprecjacja kwalifikacji, obniżenia zarobków, wzrost obciążenia pracą itp. Każda więc innowacja zakłóca istniejącą w przedsiębiorstwie równowagę, zmniejsza poczucie bezpieczeństwa i pewności, które jest silnie odczuwane przez wszystkich pracowników, a szczególnie starszych wiekiem, z powodu osłabienia wydolności zawodowej i zdolności adaptacyjnej do zmiany.[11]
Innowacji nie należy wymuszać, lecz świadomie programować, traktując je jako naturalny proces przedsiębiorczego działania. Wymuszanie innowacji wskutek nasilania różnych środków przymusu i nacisku może prowadzić do poważnych konfliktów w stosunkach międzyludzkich i przeżywania przez pracowników nie potrzebnych stresów, a w następstwie powodować wydłużanie cyklu wprowadzania innowacji, bądź też pozorne jej wdrożenie. Trzeba po prostu wprowadzić zarządzanie innowacyjne, w którym przypadkowość w sprawach innowacji zastępuje się systematycznym poszukiwaniem i ciągłą realizacją szans innowacji i tak zorganizować przedsiębiorstwo, aby jego struktura i kultura nie udaremniały, lecz wspierały innowacje.[12]
5. ZJAWISKA DEWIACYJNE W STEROWANIU PROCESAMI INNOWACYJNYMI
Dotychczas w sterowaniu efektywnością procesów innowacyjnych występuje wiele niekorzystnych zjawisk i tendencji. Przeprowadzone badania w firmach niemieckich wskazują, że:
§ warunki w przedsiębiorstwach przeszkadzają wprowadzaniu innowacji i wobec tego nie pozwalają poprawić ich zdolności konkurencyjnej,
§ w większości form brakuje spokojnego zarządzania procesami innowacyjnymi przez ustalenie na piśmie znanej wszystkim strategii wprowadzania innowacji,
§ innowacje, których przydatność została już zakwestionowana, prowadzone są nadal, ponieważ zaangażowało się w nie osobiście zbyt wielu ludzi,
§ tylko nieliczni menadżerowie są zdolni znosić pewną dawkę chaosu i tolerować swobodę dla pracowników o twórczych możliwościach,
§ kontrola projektów innowacyjnych rzadko jest wyważona. Na ogół powoduje ona utrudnienia i ponosi wręcz fiasko jako instrument nadzoru i selekcji.[13]
Owe niekorzystne zjawiska obserwuje się również w polskich firmach, poszukujących możliwości rozwojowych. Sygnalizują one o potrzebie zracjonalizowania systemu sterowania procesami innowacyjnymi. Powinien on charakteryzować się jasno sformułowanymi założeniami i przyjętymi zasadami. Jest to zagadnienie tym bardziej istotne, że chaos we wdrażaniu innowacji generuje koszty, a rynek nie godzi się na każdą cenę nowości, choćby sam produkt był doskonały.
6. STRATEGIA PROMOWANIA INNOWACJI
Możliwość tworzenia i wdrażania innowacji są w każdym przedsiębiorstwie ograniczone. Toteż kierownictwo firmy powinno przemyśleć, w jaki sposób innowacje są powiązane ze strategią jej rozwoju, a szczególnie ze strategią marketingową i doprowadzić do stworzenia warunków sprzyjających ich rozwojowi, a zwłaszcza w powstawaniu nowych produktów, warunków dostosowanych do własnej strategii i swojego stylu działania, czy ustalić ogólne strategiczne podejście do innowacji. Firma powinna opracować strategie promowania innowacji polegającą na poszukiwaniu szans rozwoju w zdobywaniu nowych rynków i inwestowaniu w dokształcanie pracowników, rozwój rynków, nowe technologie, produkty, zwłaszcza przewidziane do produkcji w przyszłości, nowoczesne wyposażenie, kompleksowy serwis itp. Dokonując opracowania takiej strategii przedsiębiorstwo może skorzystać z pewnych jej model teoretycznych opisujących różne strategie innowacyjne.[14] Twiss proponuje osiem takich strategii (strategies of innovation):
1) strategia ofensywna i defensywna,
2) strategia zakupu licencji,
3) strategia unikania,
4) strategia kreowania rynku,
5) strategia niezależna,
6) strategia pozyskiwania personelu i strategia pozyskiwania innych firm.
Przy wyborze strategii innowacyjnej przedsiębiorstwo powinno koniecznie uwzględnić dotychczasowy poziom swego rozwoju technicznego i możliwości jego przyspieszenia przez inwestycje kapitałowe. W zależności od kształtowania się poziomów obu tych kategorii wyróżnia się cztery rodzaje innowacji:
- innowacje ,,lekkie” o zaawansowanej technologii,
- innowacje ,,ciężkie” o zaawansowanej technologii,
- innowacje ,,lekkie” o prostej technologii,
- innowacje ,ciężkie” o prostej technologii.
Na tym rysunku os pionowa wykazuje technologiczna intensywność innowacji uwzględniając nakłady pracy badawczej na tę innowację. Na osi poziomej mierzy się wielkość zaangażowanego kapitału i długość cyklu innowacyjnego. Te dwie osie określają cztery pola dzielące innowacje na cztery grupy o bardzo różnych implikacjach dla sterowania ich rozwojem w firmie.[15]
Duże firmy o silnym potencjale innowacyjnym realizują projekty mieszczące się jednocześnie we wszystkich czterech polach, operując różnymi działaniami strategicznymi. Firmy słabe ograniczają się tylko do lekkich innowacji o prostej technologii, niskiej kapitałochłonności i krótkich cyklach realizacji, tzn. realizują mało aktywne strategie rozwoju. Takie firmy nie dokonują specjalnego przełomu w technologii, ale mogą z powodzeniem uzyskać opłacalne innowacje przy umiarkowanych nakładach inwestycyjnych, a tym samym w krótkim czasie podnieść konkurencyjność i poprawić swoje wyniki.[16]
1. POJĘCIE ROZWOJU FIRMY
W literaturze wyraźne są różnice dotyczące interpretacji pojęcia „rozwój”, co uzasadnia konieczność przyjęcia w pracy jednoznacznej wykładni. Najbardziej ogólne, encyklopedyczne opisy pojęcia „rozwój” ujmują jego istotę jako dotyczącą zmian rzeczy i czasu, w którym one następują. „Rozwój to długotrwały proces ukierunkowanych zmian, w którym można wyróżnić następujące po sobie etapy przemian; gospodarczy jest wywołany rozwojem sił wytwórczych i pociąga za sobą zmiany w stosunkach produkcji, posługując się tym pojęciem rozważmy zmiany jakościowe”.[17]
Pojęcie rozwoju przedsiębiorstwa odnosi się do procesu (czyli ciągu następujących po sobie i wzajemnie uzależnionych zmian stanów rzeczy) przebiegającego w czasie, w którym kolejno następujące zmiany są uporządkowane, utrzymują się względnie trwale (aż do powstania sytuacji kryzysowej). W tym sensie odnoszą się do potencjału przedsiębiorstwa, jego roli w otoczeniu i zachowań.
Rozwój jako proces nie podlega wartościowaniu, ale podlegają mu poszczególne jego fazy.
Wyróżnić można trzy fazy rozwoju (proces + kierunek zmian):
- postęp to zmiany oceniane pozytywnie;
- regres to zmiany oceniane negatywnie;
- stagnacja to faza przejściowa między dotychczasowym a dalszym postępem, między dotychczasowym a dalszym regresem, między postępem a regresem.[18]
2. POJĘCIE STRATEGII FIRM.
Uwarunkowania rynkowe, a także ryzyko występujące w działalności gospodarczej skłaniać powinno przedsiębiorstwa do reorientacji systemu zarządzania w kierunku podejścia strategicznego, poszukiwania i formułowania strategii umożliwiającej realizację określonych celów, a także dostosowanie się do dynamicznych warunków działalności.
Strategia to ogólnie sformułowana metoda osiągnięcia zamierzonych celów. Pojawia się ona w podejmowaniu przez firmę działań atakujących lub obronnych, mających na celu utrzymanie pozycji w danym sektorze, skuteczne radzenie sobie z siłami konkurencyjnymi i uzyskanie przez firmę wyższej stopy zysku.
W definiowaniu tego pojęcia można spotkać dwa podejścia, zwane dalej podejściem celowościowym i podejściem decyzyjnym. W myśl tych podejść strategię przedsiębiorstwa rozumie się jako:
· Długofalowe cele przedsiębiorstwa i takie kierunki działań i alokacji zasobów, które są konieczne dla realizacji tychże celó...
zajec11