1. Podstawowe założenia behawioralizmu:
a) konieczność opisywania i wyjaśniania zjawisk oraz procesów społecznych poprzez obserwację i analizę zachowań ludzi. Realizacja tego założenia wymaga uwzględnienia dwóch perspektyw badawczych:
1) psychologicznej, w której należy poszukiwać wewnętrznych determinant zachowań
2) ilościowego kontekstu zachowań, co oznacza, że badania powinny koncentrować się na pomiarze ich rodzajów, rozmiarów i częstotliwości
b) metodami badawczymi realizującymi te zadania są:
1) statyczne badania uczestnictwa politycznego (wyborczego)
2) badania ankietowe i wywiady
3) eksperymenty laboratoryjne
4) zastosowania teorii gier do badania podejmowania decyzji politycznych
c) obowiązek poszukiwania związków przyczynowych zachodzących między badanymi zjawiskami oraz dążenie do określenia względnie trwałych prawidłowości rządzących zachowaniami jednostek i grup społecznych
d) rozumienie życia społecznego jako dynamicznego procesu, co pociąga za sobą obowiązek badania przyczyn, przebiegu i rezultatów przekształceń praktyki społecznej
e) przyjęcie metodologicznej dyrektywy holizmu (całościowości), co powoduje konieczność poszukiwania wszelkiego rodzaju czynników warunkujących badane zachowania (analiza wieloczynnikowa) i nakłada obowiązek respektowania podejścia interdyscyplinarnego
f) rezygnację z podejścia wartościującego, gdyż deformuje ono proces poznawczy, w którym idzie przecież o obiektywną, bezstronną prezentację i interpretację materiału empirycznego. Sądy wartościujące ustępują tutaj miejsca zdaniom opisowym, bezstronnym charakterystykom funkcji badanych zjawisk i procesów, bez względu na ich pozytywne czy negatywne znaczenie dla poszczególnych podmiotów polityki
g) dążenie do stworzenia teorii zawierającej zbiór praw rządzących rozwojem rzeczywistości społecznej
2. W ostatnich dekadach pewien aspekt behawioralnego nurtu badawczego przeżywa renesans. Mamy do czynienia z zastosowaniem wiedzy o zachowaniach ludzi i sposobach wpływania na nie. Chodzi o interdyscyplinarne wykorzystywanie wiedzy z zakresu psychologii, socjologii, prakseologii, teorii organizacji i zarządzania, politologii, antropologii, demografii. Wiedza ta stanowi merytoryczną podstawę kształtowania się takich dyscyplin naukowych i zarazem rodzajów działań, jak marketing, reklama, promocja, PR, komunikacja
3. Charakterystyczna dla tych dyscyplin jest orientacja rynkowa, która wymaga rozwinięcia i szerokiego stosowania różnorakich ilościowych i jakościowych metod badania rynku konsumenta, dzięki czemu możliwe staje się względnie precyzyjne określenie ich oczekiwań. W orientacji rynkowej akcentuje się kryterium racjonalności w postępowaniu ludzi oraz w projektowaniu strategii oddziaływań na ich zachowania.
4. Marketing, promocja, reklama stanowią coraz bardziej znaczące narzędzia sprawowania władzy i uprawiania polityki we współczesnych systemach. W dużym stopniu efektywność działań politycznych współzależy od nabycia przez liderów i ośrodki decyzji politycznych profesjonalnej wiedzy w tym zakresie. Jest ona niezbędna do poprawnego metodologicznie projektowania działań i strategii politycznych.
5. Zachowanie:
a) wg T. Pszczołowskiego zachowanie się wyraża się ruchem albo bezruchem, wykonanym świadomie albo nieświadomie. Pewnym rodzajem zachowania się jest działanie, ale nie każde zachowanie się zaliczymy do działania (zachowania się odruchowego, mimowolnego nie uznamy za działanie, jeśli nawet zbliża ono podmiot działania do stanu korzystnego czy pożądanego)
b) wg J. Zieleniewskiego – zachowanie się to znajdowanie się w określonym stanie, który można scharakteryzować w kategoriach relacji podmiotu zachowującego się i jego otoczenia
c) zastosowanie kryterium obserwowalności reakcji podmiotu prowadzi do ustaleń w kwestii właściwości i rodzajów zachowania:
1) jeżeli reakcja podmiotu zachowującego się daje się zaobserwować przez podmioty funkcjonujące w otoczeniu, to wtedy zachowanie ma charakter czynny (aktywny)
2) jeśli reakcja podmiotu jest nieobserwowalna, to mamy do czynienia z zachowaniem biernym
3) zachowania czynne i bierne mogą mieć sens pozytywny lub negatywny, przy czym sens ten oceniany jest zarówno przez podmiot zachowujący się, jak i przez podmioty funkcjonujące w otoczeniu
6. Działanie – to specyficzny rodzaj zachowania. Wg T. Pszczołowskiego – jest to celowe, świadome i dowolne zachowanie się ludzi
a) świadomość – oznacza, że działania są wytworem świadomych dążeń danego podmiotu, uwarunkowanych jego własną wiedzą teoretyczną i doświadczeniem praktycznym. Działania nie są rezultatem przypadkowych czy bezwarunkowych reakcji podmiotu na pewne bodźce płynące z jego otoczenia
b) celowość – wskazuje na umiejętności zdefiniowania przyszłego stanu pożądanego przez dany podmiot. Będzie to chęć czy pragnienie wywołania przyszłych stanów rzeczywistości, korzystnych dla działającego podmiotu.
c) dowolność – względne poczucie swobody wyboru czasu, miejsca i sposobu działania. Jest to pewien zakres suwerenności podmiotu w podejmowaniu decyzji o podjęciu bądź zaniechaniu działania
7. Działania:
a) mogą przyjąć charakter czynny (aktywny) oraz bierny (w znaczeniu świadomego, celowego i dowolnego powstrzymywania się od wykonania pewnej czynności)
b) mogą mieć znaczenie pozytywne lub negatywne, przy czym odpowiednia kwalifikacja jest formułowana przez podmiot działania bądź podmioty funkcjonujące w otoczeniu społecznym
c) biorąc pod uwagę przyjęty przez dany podmiot cel, każde działanie jest przezeń pozytywnie kwalifikowane, inaczej będzie w przypadku podmiotów funkcjonujących w otoczeniu – działanie obserwowanego podmiotu może zostać przez nie ocenione w kategoriach pozytywnych lub negatywnych
d) biorąc pod uwagę skutek działania, może ono być ocenione jako pozytywne lub negatywne przez podmiot działający oraz podmioty znajdujące się w otoczeniu
8. Relacja pomiędzy zachowaniem i działaniem:
a) pojęcie zachowania ma szerszy zakres
b) działanie jest jedną z postaci zachowania, wyróżnioną wedle kryteriów świadomości, celowości i dowolności
c) u podstaw zachowań i działań danych podmiotów leżą różnorakie potrzeby, interesy i wartości, które mogą wchodzić w relacje zgodności, częściowej niezgodności i niezgodności
d) charakter, cel i skutek działania podlegają tożsamym bądź zróżnicowanym ocenom formułowanym przez jego sprawcę i inne podmioty. Tożsamość ocen jest czynnikiem stabilizacji grupy, systemu; natomiast zróżnicowanie ocen może przyczynić się do destabilizacji, walki
9. Aspekty działań społecznych wg T. Ulińskiego:
a) ich społeczny sens tkwiący w tym, że „podjęte są z zamiarem realizacji celów o społecznej doniosłości, wyrażają dążenia związane ze społeczną identyfikacją jednostek, więzią społeczną
b) działania oparte są na społecznej wiedzy danego podmiotu o zewnętrznych warunkach, wraz ze świadomym przewidywaniem możliwych społecznych skutków zachowania
c) podmiot działania jest świadomy uczestnictwa w praktyce określonej grupy społecznej i jej instytucji, a zatem zdaje sobie sprawę z faktu, że jego działanie jest fragmentem całości
d) działania podmiotu stanowią najczęściej element szerszych, wielopodmiotowych procesów współpracy bądź walki
e) działania podmiotu są zorientowane na innych: nastawione na określone zachowania innych podmiotów, w tym na określoną interpretację ich sensu, zmierzają do wywołania określonych zachowań innych, wywarcia na nich wpływu, a zarazem same uzależnione są w swych efektach od ich zachowania
f) podmiot planuje swoje działania, znając w określonym stopniu faktyczne bądź przewidując potencjalne stany otoczenia społecznego, w tym korzystne i niekorzystne dla siebie zachowania innych podmiotów
g) działania społeczne „wywołują określony oddźwięk społeczny, a więc powodują trwałe skutki społeczno – psychologiczne, tworzą określone fakty społeczne
10. Opisana wyżej wieloaspektowość działań społecznych zawiera w sobie kilka ważnych przesłań:
a) wskazuje na merytoryczne bogactwo potencjalnych pól refleksji poznawczej
b) uzmysławia konieczność stosowania interdyscyplinarnego podejścia w badaniach nad działaniami
c) akcentuje znaczenie wiedzy działającego podmiotu
11. Uporządkowane fazy działania:
a) faza preparacji (przygotowania, planowania) – to faza podejmowania decyzji o celach i sposobach działania. Jakość tego procesu zależy od 2 czynników:
1) podmiot projektujący działania powinien sprawnie posługiwać się metodologicznie poprawnymi standardami analizy, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji
2) podmiot ten powinien zgromadzić rzetelną wiedzę empiryczną o posiadanych zasobach i wszelakich uwarunkowaniach przyszłego działania oraz określić na tej podstawie prawdopodobieństwo osiągnięcia zamierzonego celu
b) faza realizacji -
12. Pięcioelementowy cykl działania zorganizowanego wg J. Zieleniewskiego:
a) uświadomienie sobie rzeczywistych celów działania i ich wzajemnego stosunku
b) planowanie działania, czyli obmyślanie środków i sposobów działania, dostosowanych zarówno do celów, jak i do warunków (organizowanie toku działań)
c) pozyskanie i rozmieszczenie zasobów potrzebnych do wykonania planu
d) realizowanie planu, im bardziej udoskonalona struktura organizacyjna, tym bardziej powodzenie całego procesu zależy od dokładności realizacji wszystkich, choćby pozornie drobnych szczegółów planu
e) kontrola realizacji, podlegająca na porównywaniu realizacji z odpowiednimi wzorami i wyciągnięciu z tego porównania wniosków na przyszłość
13. Procedura toku postępowania celowościowego wg A. Podgóreckiego – jest to diagnoza składająca się z opisu, zestawienia ocen, konkluzji, postulowania i stawiania hipotez, uzasadnienie; konstruowanie projektu; realizację projektu; sprawdzanie i ocenę skutków
14. Pięć faz preparacji wg J. Kubina:
a) określenie i uzgodnienie z zainteresowanymi partnerami potrzeby zmian oraz rozpoznanie, co stanowi problem
b) przyjęcie wspólnych wartości i celów obejmujących także sposoby i środki sochotechnicznej aktywności
c) globalną ewaluację przyczyn powodujących powstanie wspólnie zdefiniowanego problemu społecznego oraz wstępną projekcję alternatywnych opcji
d) dokonanie syntezy właściwej wiedzy jako podstawy działań strategicznych
e) opracowanie strategii i planu skoordynowanej wielopodmiotowej akcji wraz ze wskazaniem oczekiwanych następstw
15. Model racjonalnego podejmowania decyzji wg Ch. Lindbloma:
a) zdefiniowanie i uszeregowanie wartości
b) wyszczególnienie zgodnych z nimi celów
c) rozpoznanie wszystkich istotnych opcji lub środków dla osiągnięcia tych celów
d) ocena wszystkich konsekwencji tych opcji i ich porównanie
e) porównanie opcji lub kombinacji opcji, które mogą doprowadzić do maksymalnego poziomu wartości najwyższej rangi
16. Model procesu kształtowania praktyki politycznej wg B.W. Hodwooda i L.A. Gunna:
a) postanowienie o decydowaniu (badanie zagadnień lub ustalanie kolejności)
b) postanowienie, jak decydować
c) określenie zagadnień
d) przewidywanie
e) ustalenie celów i priorytetów
f) analiza opcji
g) wprowadzenie polityki w życie, obserwacja, kontrola
h) ocena i przegląd
i) kontynuowanie polityki, odroczenie lub zaprzestanie
17. Ośmioelementowy ciąg fazy preparacji – zdefiniowanie problemu à sformułowanie celu à zebranie informacji à ocena czynników pozytywnych i negatywnych à opracowanie wariantów rozwiązania problemu à analiza tych wariantów à ostateczny wybór danego wariantu à opracowanie planu działania
18. Zachowania polityczne:
a) wg P.J. Gieorgica – są to wszelkie działania jednostki pełniącej jakąś rolę polityczną, niezależnie od tego czy ma ono charakter werbalny czy niewerbalny, uświadomiony czy nieuświadomiony
b) wg D. Trumana – są to takie działania i interakcje ludzkie oraz grupowe, które wiążą się z procesem rządzenia (wszystkie aktywności ludzkie, o których można orzec, iż są częścią rządzenia)
c) wg J.J. Wiatra – to wszelkie działania jednostki o charakterze werbalnym lub niewerbalnym, które odnoszą się do jej roli jako członka pewnej zbiorowości politycznej
d) to wszelkie świadome i nieświadome (mimowolne) reakcje (czynności) ludzi na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów politycznych, których istotą jest sprawowanie władzy, w tym – podejmowanie zaspokajających potrzeby ludzi decyzji o rozdziale dóbr materialnych i niematerialnych
19. Działania polityczne:
a) wg F. Ryszki – są to planowane przekształcenia jednej sytuacji w drugą
b) wg T. Klementowicza – to jednostkowe lub zbiorowe czynności podmiotów społecznych, spontaniczna lub zorganizowana, odwołująca się – wprost lub pośrednio – do interesów wielkich grup społecznych i wartości właściwych tym grupom; działanie to jest podejmowane w ramach istniejących stosunków władzy lub wbrew tym stosunkom, regulowanych zazwyczaj normami prawnymi bądź normami skutkowymi
c) wg Chmaja i Żmigrodzkiego to podejmowanie i realizacja decyzji politycznych poprzez zorganizowane podmioty, wynikiem czego jest powstanie określonych faktów politycznych i kształtowanie się określonych procesów politycznych
d) wg A. Bodnara są 3 właściwości działania politycznego:
1) są na ogół działaniami zbiorowymi
2) podejmowane są na ogół za pośrednictwem wyspecjalizowanych organizacji (partii, organów państwa, gremiów kierowniczych związków zawodowych), przy czym mogą mieć charakter zgodny bądź niezgodny z istniejącymi regulacjami normatywnymi
3) są podejmowane w sytuacji ujawniających się sprzeczności społecznych i występującymi w ślad za nimi konfliktów
e) wg T. Ulińskiego – występują 3 kryteria polityczności działań:
1) związek z potrzebami i interesami określonych wielkich grup społecznych
2) obiektywne uwikłanie w sprzeczności tych interesów oraz ich harmonizację
3) ogólnospołeczna doniosłość, polegająca w tym wypadku na przyczynianiu się do integracji i odtwarzania jedności społeczeństwa
f) stanowi formę zachowań politycznych, polegających na racjonalnym, celowym i dowolnym postępowaniu podmiotu realizującego swoje potrzeby, interesy i wartości – w warunkach zgodności i/lub sprzeczności, współpracy i/lub konfliktu z innymi podmiotami – związane bezpośrednio i/lub pośrednio z władzą polityczną
20. Zachowania doniosłe politycznie – są to takie działania społeczne, które zachodzą w sferach: ekonomicznej, kulturowej i socjalnej, a których przebieg oraz skutki „wchodzą” w sferę polityki i skłaniają podmioty polityki do pewnych reakcji. Reakcje takie mają miejsce niezależnie od tego, czy było to zaplanowaną intencją działających podmiotów czy też dziełem przypadku (np. wypowiedzi publiczne osób z moralnym bądź religijnym autorytetem)
21. Podmioty działań politycznych:
a) zbiorowi i indywidualni uczestnicy polityki, podejmujący w sposób względnie trwały świadome, suwerenne i zaplanowane działania, związane z ich usytuowaniem w ekonomicznej, politycznej, socjalnej i kulturowej strukturze społeczeństwa
b) jednostki – np. liderzy ugrupowań politycznych, przywódcy i funkcjonariusze państwowi podejmujący decyzje polityczne, obywatele w roli wyborców, ludzie zgłaszający i dochodzący swoich roszczeń wobec organizacji i instytucji politycznych, publicyści polityczni
c) zbiorowości i grupy społeczne o formalnym i nieformalnym charakterze – np. partie polityczne, związki zawodowe, ośrodki decyzyjne organizacji politycznych czy też ich gremia kierownicze, poszczególne instytucje państwowe (parlament, rząd, armia, sądy)
22. Cele działań politycznych:
a) czyli antycypowane stany rzeczywistości bądź też intencjonalne dążenia, mające spowodować zmiany obiektywnej sytuacji w kierunku zgodnym z oczekiwaniami (potrzebami, interesami i wartościami) podmiotów polityki
b) mogą projektować konserwację, modernizację, bądź zmianę aktualnego stanu rzeczy
c) podmiot dąży do osiągnięcia szeroko rozumianych korzyści materialnych i/lub niematerialnych, mając do dyspozycji trzy ogólne mechanizmy: współpracę, kompromis bądź walkę z innymi podmiotami polityki
d) cele mogą projektować zdobycie i utrzymanie władzy politycznej albo jej osłabienie i zniszczenie, kształtowanie kultury politycznej, maksymalizację mobilizacji politycznej, zawarcie koalicji rządzącej, promowanie określonych wartości, strategii, osób
23. Metody działań politycznych:
a) są to sposoby osiągania celów oparte na autorytecie, przymusie, walce, kompromisie, współpracy, zgodności lub niezgodności z normami systemu politycznego, jawności lub kamuflażu, etyczności lub nieetyczności
b) bojkot, sabotaż, szykana, agresja słowna i fizyczna, protesty, bunty, rewolucja, wojny, demonstracje, manifestacje, strajki, propaganda, publiczna dyskusj...
karol_maverick