sciaga Z SOCJOLOGII.doc

1. Scharakteryzuj liberalizm

Liberalizm (z łaciny liberalis – dotyczący wolności, od liber – wolny), ideologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest nadrzędną wartością. Najogólniej mówiąc liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego.
Liberalizm wywodzi się z okresu Oświecenia. Skupiał on zwolenników tej epoki i związanych z nią nurtów filozoficznych. Postulował przeprowadzenie szeregu reform społeczno-politycznych, takich jak: zniesienie ustroju feudalnego, ograniczenie przywilejów szlacheckich, zastąpienie pańszczyzny wolnością gospodarczą, wprowadzenie równości obywateli wobec prawa, ograniczenie roli Kościoła, zniesienie monarchii i absolutyzmu, wprowadzenie demokracji opartej na konstytucyjnej zasadzie trójpodziału władzy czy też respektowanie praw człowieka, swobód obywatelskich i zasad tolerancji. W opozycji do liberalizmu pojawiła się ideologia konserwatywna, broniąca "starego ładu", odrzucająca indywidualizm, stawiająca wyżej znaczenie wspólnoty niż prawa jednostki, krytykująca demokrację i próby zniesienia hierarchicznego ustroju społecznego, przywiązana do tradycji oraz religii postrzeganej jako źródło wartości.

2. Model idealny liberalizmu.

3. Wskaż na elementy uniwersalizmu

Uniwersalizm - dążenie do ogarnięcia pewnej całości, objęcia wszystkiego, całokształt postaw i uznanie zasady dominacji całości nad częściami; powszechność. W zależności od kontekstu termin uniwersalizm może mieć nieco inne odcienie znaczeniowe:
- uniwersalizm w filozofii - zespół poglądów filoz., uznających wyższość i dominację całości nad częściami, ogółu nad jednostkami, przeciwieństwo indywidualizmu i partykularyzmu
- uniwersalizm (religia) - akceptacja celów i środków stawianych sobie przez różne wyznania, uznanie, że Bóg czczony przez różne religie jest tym samym Bogiem
- uniwersalizm unitariański
- uniwersalizm średniowieczny - wieloaspektowa wspólnota kultury średniowiecza w Europie
- uniwersalizm ottoński - koncepcja uniwersalnego państwa głoszona przez cesarza Ottona III
- uniwersalizm papieski

4. Co to jest ideologia?

IDEOLOGIA –całokształt poglądów danej gr. Społ.(np. klasy, partii, warstwy) na strukturę społeczeństwa, na państwo, prawo; zaw. Przynajmniej następujące elementy:

1)wskazanie wartości, które dana grupa uważa za ważne w życiu politycznym(n. silna władza, wolność, naród, państwo, równość, pokój, ekologia)
2)obraz rzeczywistości politycznej wraz z jej oceną

3)określenie metod i środków służących osiągnięciu pożądanej rzeczywistości społecznej.

5. Co to jest konserwatyzm ?

Konserwatyzm (z łaciny conservare – zachowywać, dochować zmian), orientacja polityczna, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyzm zrodził się na przełomie XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Po raz pierwszy termin ten został użyty przez filozofa angielskiego Edmunda Burke'a, który określał konserwatyzm jako "skłonność do zachowania przy równoczesnej możliwości ulepszenia". Podstawą konserwatyzmu jest przekonanie, że natura ludzka jest niedoskonała, stąd ma skłonność do czynienia zła i anarchii. Skłonności te człowiek może przezwyciężyć poszukiwaniem wskazówek dla swej aktywności w religii, która jest podstawą ładu moralnego. Na świecie istnieje, określony prawami boskimi, porządek społeczny, a problemy społeczno-polityczne wywodzą się problemów moralnych. Przestrzeganie zasad moralności i religii gwarantuje stabilność społeczną. Według konserwatyzmu wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki, samo zaś społeczeństwo jest ze swej natury spójną całością, opartą na tradycji i ciągłości historycznej.
6. Kultura-jako system symboliczny

Rola znaku i symboli ludzie potrafią przedstawić świat, doświadczenia za pomocą znaków
jeżeli ludzie uzgodnią między sobą zawartość znaczeniową danego znaku wówczas nazywany jest symbolem; symbole są zorganizowane w pewne całości zwane systemami symboli
suma systemów symboli to kultura słowa ,mówimy, czytamy są przykładem znaków, których znaczenie zostało społecznie określone, są symbolami. Powstaje język –system symboli
Znaczenie symboli
To, co dotyczy języka, dotyczy wszystkiego do czego człowiek może sięgnąć myślą
* Nasz świat jest skonstruowany przez symbole. Wszystko, czego doświadczamy, co robimy, czego pragniemy jest związane z symbolami. Toteż zrozumienie samych siebie oraz rzeczywistości społecznej wymaga głębszej znajomości kultury
* Symbole stanowią środek, za pomocą którego porozumiewamy się z innymi , dostosowujemy się do środowiska, interpretujemy nasze doświadczenie i organizujemy się w grupyKultura staje się rodzajem ograniczenia ludzkiego myślenia

7. Wskaż systemy symboli i omów je.

Symbole stanowią środek, za pomocą którego porozumiewamy się z innymi , dostosowujemy się do środowiska, interpretujemy nasze doświadczenie i organizujemy się w grupy
Systemy symboli:
* Systemy językowe -> obejmują słowa mówione, drukowane, symbole matematyczne, programy komputerowe
* Systemy technologiczne -> obejmują informacje i wiedzę o sposobach kontrolowania i wykorzystania
Środowiska
* Systemy wartości -> określają , co jest dobre a co złe, są to systemy abstrakcyjne. Konflikt wartości jest siłą
* Systemy przekonań -> obejmują poglądy oraz idee, które ludzie odnoszą do poszczególnych rodzaju
Sytuacji- wykształcenie , rodziny
* Systemy norm -> wartości i przekonania są ogólne, nie mówią co robić w konkretnych sytuacjach

8. Relatywizm bądź pluralizm.

Relatywizm to pogląd filozoficzny, wedle, którego prawdziwość wypowiedzi można oceniać wyłącznie w kontekście systemu, w którym są one wypowiadane. Tym samym relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych. Relatywizm etyczny głosi, że wartości i związane z nimi normy i oceny mają charakter względny, zmieniają się w czasie, są zależne od miejsca, i od oceniającego. Szczególną odmianą relatywizmu jest indywidualizm gdzie przywiązuję się dużą wagę do cech jednostkowych.

Pluralizm - w życiu społecznym jest to taka sytuacja w funkcjonowaniu państwa lub innej organizacji, gdy różne grupy mają prawo wyrażać swoje interesy, w tym zwłaszcza mieć udział w sprawowaniu władzy. Pluralizm zakłada poszanowanie zróżnicowań społecznych i kulturowych i uznanie równości poglądów. Pluralizm kulturowy dotyczy świadomego wysiłku grup mniejszościowych celem podtrzymania własnej etniczności. Mniejszość jednocześnie pracuje na uzyskanie politycznego i ekonomicznego wpływu w społeczeństwie dominującym. Pluralizm jest kategorią trwałego występowania kilku kategorii kulturowych w społeczeństwie , z połączeniem z akceptacją ze strony grupy większościowej oraz równością grup mniejszościowych.

10. Scharakteryzuj egocentryzm lub relatywizm kulturowy.

Egocentryzm – tok rozumowania, który polega na centralnym umiejscowieniu własnej osoby w świecie. Przekonanie o tym, że jest się najważniejszą osobą, a świat "kręci się wokół niej".
W życiu człowieka egocentryzm jest naturalną postawą rozwojową, zarówno umysłową jak i moralną, na określonym etapie rozwoju dziecka (okres przedszkolny). Później, a szczególnie w życiu dorosłym, jest objawem niedojrzałości, a co za tym idzie niedostosowania do życia w społeczeństwie. Występuje również w niektórych stanach psychotycznych.
Osoba egocentryczna postrzega cały świat wyłącznie z własnego punktu widzenia, poprzez absolutyzowanie własnych doświadczeń, obserwacji i przemyśleń, a marginalizowanie opinii pochodzących od innych osób. Jest głęboko przekonana, że świat wygląda dokładnie tak, jak jej się wydaje i na tej podstawie określa własne relacje z resztą otoczenia, a szczególnie wobec innych ludzi.
Relatywizm kulturowy- pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście, w jakim funkcjonuje. Z punktu widzenia metodologicznego przyjęcie relatywizmu kulturowego przez badacza kultury oznacza odrzucenie wartości własnej kultury jako miernika kultury obcej. Badacz powinien wyjść poza kulturę, aby móc obiektywnie porównać dwa różne systemy kulturowe. Całkowite odrzucenie wartości kulturowych, przyjętych w toku socjalizacji w obrębie własnego kręgu kulturowego nie wydaje się możliwe, a wobec tego nie wydaje się też możliwe całkowicie obiektywne podejście przy ocenianiu dwóch różnych kultur, w szczególności wówczas, gdy jedna z nich jest kulturą oceniającego. Oprócz metody badawczej termin "relatywizm kulturowy" bywa używany potocznie jako pojęcie z zakresu moralności. W środowiskach konserwatywnych panuje pogląd, że relatywizm kulturowy wiąże się z relatywizmem wartości, a więc brakiem silnego związania człowieka z wartościami kulturowymi.

11. Scharakteryzuj model D.Bella

Społeczeństwo postindustrialne - inaczej społeczeństwo poprzemysłowe, społeczeństwo, którego głównym źródłem utrzymania nie jest produkcja przemysłowa, polegająca na wytwarzaniu przedmiotów, lecz wytwarzanie i przetwarzanie informacji.
W odróżnieniu od społeczeństwa przemysłowego charakteryzującego się tym, że największe zatrudnienie jest w sektorze przemysłowym, w społeczeństwie postindustrialnym najwięcej osób jest zatrudnionych w sektorze usług. Drugim wyróżnikiem jest to, że w społeczeństwie postindustrialnym następuje przejście od masowej produkcji dla anonimowego klienta do produkcji dla klienta indywidualnego.
Koncepcja społeczeństwa poprzemysłowego narodziła się na przełomie lat 60. i 70.. Jej twórcami są Touraine i Bell. Stwierdzili oni, że w pewnym momencie społeczeństwo doszło do poziomu wysokiej automatyzacji, co przyspieszało produkcję i wyręczało od niej człowieka i w konsekwencji prowadziło do przechodzenia ludzi do działu usług. Kolejną cechą takiego społeczeństwa jest skupianie się w wielkich aglomeracjach miejskich, co powoduje rozwój kultury masowej (muzyka, film, internet). Ludzie zaczęli także tworzyć ponadnarodowe korporacje.

12. Co to jest instytucja społeczna-scharakteryzuj i wymień/ rodzina,gospodarka,religia 

Pojecie instytucji społecznej odnosi się do osób lub grup osób, które wyłaniają się ze zbiorowości i są wyposażone w odpowiednie atrybuty, które pozwalają na zaspakajanie potrzeb tej zbiorowości. Stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka; realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy
miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji, w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizowania interesów.

Rodzaje instytucji społecznych:

- rodzina - pierwsza i najbardziej pierwotna instytucja społeczna

- gospodarcze - skupiają się na ekonomicznych aspektach życia człowieka 

- polityczne - instytucje wyższego rzędu, gdyż polityka wkracza do gry wtedy, gdy ludność zaspokaja swoje potrzeby materialne w takim stopniu, by tworzyć zręby organizacji władzy

- edukacyjne - skupiające się na celach wychowawczych i socjalizacyjnych

- religijne - oferujące łączność ze sferą pozazmysłową, duchową, uprawomocniające określony ład społeczny

- nowe - pojawiające się wraz z rozwojem społeczeństwa (np. związane ze służbą zdrowia)

13. Co to jest biurokracja -cechy pozytywne i negatywne

Biurokracja jest to jedna z form organizacji, szczególnie rozpowszechniona w instytucjach państwowych. Wyraz biurokracja pochodzi od słowa francuskiego “bureau” oznaczającego biuro – miejsce pracy urzędnika lub grubą zieloną materie przypominającą filc używaną do przykrycia stołu. Biurokracja i biurokrata oznacza władzę oderwaną od społeczeństwa narzucającą mu decyzje szkodliwe i urzędnika bezdusznego ślepo trzymającego się formalnej strony przepisów .Z założenia przyjętego przez Maxa Webera żyjącego w okresie szczytowym pruskiego totalitaryzmu, biurokracja miała być idealną i bezbłędną formą organizacji, jednakże wraz z jej rozrostem staje się ona jako system organizacyjny coraz bardziej dysfunkcjonalna.

Według Webera biurokracja jako typ idealny powinna charakteryzować się przede wszystkim:

1.          precyzją działania

2.          szybkością

3.          elastycznością

4.          jednoznacznością

5.          efektywnością

6.          ciągłościa pracy

7.          dyskrecją

8.          subordynacją

9.          bezosobowością

10.        przepisorządnością

11.        racjonalnością

12.        zmniejszeniem do minimum tarć

13.        oszczędnością na kosztach

14.        dostosowaniem do potrzeb

15.        przewidywalnością zachowań

Dysfunkcje biurokracji

Robert K. Merton w pracy "Teoria Socjologiczna i struktura społeczna" wymienia możliwe dysfunkcje biurokracji:

1.          wyuczona nieudolność - Thorstein Veblen

2.          skrzywienie zawodowe

3.          psychoza zawodowa

4.          biurokratyczne błędne koło - Michel Crozier

5.          stworzenie człowieka organizacji

Negatywne cechy biurokracji:
a) Nieskuteczność- przepisy procedury są dostosowane do danych sytuacji, gdy są one nietypowe brak w niej rozwiązań
b) Zmiana celów- nie interesuje ich cel zbiurokratyzowanego przedsiębiorstwa tylko osobisty np. jak wyjść wcześniej do domu
c) Sztywność- koncentracja na przepisach i regulacjach tłumiących kreatywność
d) Oligarchia- mniejszość rządzi większością
e) Rozrost- samoistnie wzrastają kompetencje przy rzadkiej szansie na awans

14. Kontrola społeczna-scharakteryzuj zjawisko kontroli społecznej/aspekt społeczny

Kontrola społeczna to zamierzone panowanie społeczeństwa nad jednostką. Istnieją jeszcze: przymus, wyobrażenia zbiorowe społeczności, zwyczaje, które razem tworzą system normatywny, czyli coś, co skłania jednostkę do zachowania zgodnego z nakazem lub zakazem. Podstawowym celem społecznej kontroli jest jedność i zwartość społeczeństwa przez zapewnienie integracji jednostki ze społeczeństwem, z tego powodu konflikty systemów normatywnych są zagrożeniem dla kontroli. Występują trzy duże obszary, w ramach których realizuje się kontrola społeczna:
1. sfera życia prywatnego – jednostka żyje w środowisku rodzinnym, przyjacielskim, chce się tutaj czuć swobodnie. Występuje jednak tu zjawisko kontroli – jednostka ma do wykonania pewne zadania -> ktoś musi jednak to nadzorować, kontrolować. Ludzie wzajemnie się nadzorują, oceniają, mówią o sobie – sądy wartościujące.
2. sfera życia ekonomiczno-gospodarczego ...