Terroryzm – zagrożenie
współczesnego świata
Nowy Jork 11.09.2001 Bali 12.10.2002
Madryt 11.03.2004 Szarm el-Szejk 23.07.2005
Sposób działania państwa, określona praktyka polityczna oparta na wykorzystaniu przez aparat państwowy różnorodnych form i metod stosowania przemocy, włącznie z fizyczną eliminacją przeciwnika, której celem jest szerzenie grozy czy też strachu wśród członków społeczeństwa i wywołanie w rezultacie psychozy niepewności i zagubienia.
Niejednokrotnie terror identyfikuje się z przemocą i gwałtem "silnych", czyli kontrolujących aparat państwowy, wobec "słabszych" obywateli[1].
Terror stosują między innymi państwa totalitarne jako część strategii zastraszenia, likwidacji oporu oraz zmuszenia społeczeństwa do bezwzględnego posłuszeństwa.
Terror biały wiąże się z powrotem ugrupowań monarchistycznych do władzy i ma na celu likwidację dotychczasowych reform oraz ludzi z nimi związanych (np. w okresie restauracji Burbonów we Francji po 1814 r.). Terror czerwony (rewolucyjny) jako swoista metoda rządzenia nie krępowana żadnymi zasadami czy normami z wyjątkiem jednej konieczności realizacji zasady ludowładztwa jako legitymacji i uzasadnienia dla podjętych działań (np. reżim stalinowski), Terror brunatny kojarzony z funkcjonowaniem III Rzeszy[2].
Akty terrorystyczne o wyraźnie międzynarodowych konsekwencjach, oddziaływające na stosunki międzypaństwowe i ogólną sytuację międzynarodową. Terroryzm międzynarodowy można określić jako akty przemocy wykraczającej poza normy zwyczajowe i prawne. Inaczej to przemoc wobec osób chronionych przez prawo międzynarodowe (dyplomaci, przywódcy państw, rządów) i miejsc podlegających takiej ochronie (ambasady), wobec lotnictwa cywilnego, środków komunikacji masowej (metro, pociągi)[3].
Bardzo niebezpieczna forma terroryzmu międzynarodowego są akcje służb specjalnych i oddziałów wojskowych, które prowadzi się poza granicami kraju. Można je potraktować jako akty agresji na mniejszą skalę, mogące w konsekwencji doprowadzić do wybuchu konfliktu zbrojnego.
Metoda walki politycznej, strategia i taktyka, która uznaje stosowanie - przemocy (np. porwania, zamachy bombowe) za najbardziej skuteczny sposób i zarazem środek służący osiągnięciu określonych celów politycznych. Terroryzm polityczny może pojawić się w ruchu narodowo-wyzwoleńczym, gdy chodzi o uzyskanie niepodległości przez oderwanie części terytorium danego państwa. Taki cel stawiają (lub stawiały) sobie różne organizacje terrorystyczne, m.in. baskijska ETA, ekstremiści palestyńscy spod znaku Czarnego Września, Hezbollah oraz Irlandzka IRA. Niektóre organizacje, zwłaszcza lewicowe, posługują się hasłami anarchistycznymi, głosząc idee "rewolucji światowej" czy "zburzenia państwa burżuazyjnego" i stworzenia na to miejsce jakiegoś bliżej niesprecyzowanego "porządku" (np. Czerwone Brygady we Włoszech, Rote Armee Fraktion w Niemczech, Tupamaros w Urugwaju, Monteneros w Argentynie) [4].
Istnieje wiele typologii terroryzmu politycznego (np. na podstawie taktyki działania czy obiektów, celów ataku). Szczególnie interesująca i warta przedstawienia wydaje się typologia według "kryterium zobiektywizowanej oceny zamierzeń strategicznych". Wyróżnia ona:
Terroryzm sprawczy bezpośredni, gdy grupa dąży do obalenia systemu politycznego, dysponując określonymi zasobami materialnymi i ludzkimi, które uprawdopodobniają osiągnięcie tego celu. Przykładem może być Front Wyzwolenia Narodowego (FLN) w Algierii (1954-1962), bolszewicy dążący do obalenia - rządu tymczasowego w Rosji (1917) czy Front Wyzwolenia Narodowego im. Sandino w Nikaragui. Terroryzm sprawczy pośredni, gdy grupa nie ma zamiaru przejąć władzy, a jedynie próbuje wymusić określone zmiany. Dość często jej liderzy wykorzystują różnorodne metody oddziaływania na opinię publiczną oraz decydentów, i to niekoniecznie oparte na stosowaniu przymusu (np. akcje propagandowe, wykorzystanie pośrednictwa legalnie funkcjonujących organizacji). Może w tym przypadku chodzić o kwestię samostanowienia grup etnicznych czy terytoriów względnie pchnięcia reżimu politycznego w kierunku rozstrzygnięć bardziej lewicowych czy prawicowych. Ugrupowania mają minimalne szanse na zmianę układu politycznego i chodzi im jedynie o swoisty przekaz informacji czy też zaprezentowanie przesłania, że istnieje określona opcja ideowa i podobnie myślący mogą się przyłączyć czy wyrazić swe poparcie (np. grupy anarchistyczne).
Al-Kaida z arabskiego dosłownie baza, transkrypowana także jako Al-Qaida, al-Quaeda, al-Qaeda jest międzynarodową organizacją terrorystyczną o zasięgu światowym.
ETA (bask. Euskadi Ta Askatasuna - Kraj Basków i Wolność) - terrorystyczno-polityczna organizacja walcząca o niezależność Baskonii, założona w 1959 r. przez radykalnych działaczy Nacjonalistycznej Partii Basków, działa głównie na terytorium Hiszpanii.
Irlandzka Armia Republikańska (IRA) (ang. Irish Republican Army - Irlandzcy Ochotnicy) - organizacja zbrojna walcząca początkowo o niepodległość Irlandii, a od 1921 roku o przyłączenie Irlandii Północnej do Republiki Irlandii.
Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (LFWP, ang. Popular Front for the Liberation of Palestine, PFLP) - założona w 1967 roku najstarsza polityczno-militarna organizacja palestyńska. Ma charakter świecki, łączy ideologię marksistowsko-leninowską z arabskim nacjonalizmem, na arenie międzynarodowej.
Hamas (Harakat al-Muqāwamah al-Islāmīja - Islamski Ruch Oporu ) to radykalna islamska organizacja, która stała się aktywna we wczesnych etapach Intifady, działała w pierwszym rzędzie w Strefie Gazy ale też na Zachodnim Brzegu.
ROK
MIEJSCE
RODZAJ ZAMACHU
SPRAWCY
UWAGI
1992
ambasada izraelska w Buenos Aires
zamach bombowy
Palestyńczycy
ponad 20 zabitych
1993
podziemny parking w World Trade Center w Nowym Jorku
wybuch bomby wagi ok. 0,5 tony
fundamentaliści muzułmańscy, inspiratorem egipski szejk Omar Abdel Rahman
śmierć 6 osób, ok. 1000 rannych, uszkodzenia gmachu niewielkie (do jego runięcia potrzebna by była sto razy większa bomba), sprawcy i inspirator ujęci i skazani
1994
Tel Awiw
wysadzenie autobusu komunikacji miejskiej
Palestyńczycy z Hamasu
21 zabitych, ok. 50 rannych
1995
Algier
wybuch na ulicy samochodu wyładowanego materiałem wybuchowym
fundamentaliści islamscy
ok. 50 zabitych, ponad 250 rannych
Tokio
podłożenie w metrze pojemników z gazem paraliżującym
fanatycy religijni
11 zabitych, ok. 5 tys. porażonych
Oklahoma City
samochód wyładowany materiałem wybuchowym demoluje gmach federalny
Tmothy McVeigh
168 zabitych, w tym 19 dzieci z pobliskiego przedszkola, sprawca skazany na śmierć, wyrok wykonano
Budionnowsk (Rosja)
zajęcie miasta
Czeczeni pod dowództwem Szamila Basajewa
ginie ok. 100 osób
Rijad (Arabia Saudyjska)
wybuch samochodu wyładowanego materiałem wybuchowym w pobliżu bazy wojsk amerykańskich
grupa Osamy ben Ladena
7 osób zabitych, 60 rannych
1996
Kolombo (Sri Lanka)
MALA1431