1
Dr Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, Stylistyka - wykład
Styl naukowy i jego gatunki
LITERATURA
· J. Biniewicz, A. Starzec, Styl naukowy, w: S. Gajda (red.), Przewodnik po stylistyce polskiej, Opole 1995
· S. Gajda, Język naukowy, w: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole 2001
· S. Gajda, Współczesna polszczyzna naukowa – język czy żargon?, Wrocław 1990
· A. M. Lewicki, Frazeologia stylu naukowego, w: Basaj, D. Rytel (red.), Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t.5, Wrocław 1988
· J. Maćkiewicz, Jak pisać teksty naukowe?, Gdańsk 1995
· S. Mikołajczak, Składnia tekstów naukowych. Dyscypliny humanistyczne, Poznań 1990
· M. Rachwałowa, Słownictwo tekstów naukowych, Wrocław 1986
· A. Starzec, Współczesna polszczyzna popularnonaukowa, Opole 1999
I. Historia stylu naukowego
· odmiana mówiona języka
· rozwój pisma
· wynalazek druku - szeroki dostęp do tekstów źródłowych
· rozwój mechanizmów komunikacyjnych nauki - rozszerzenie naturalnych językowych możliwości człowieka przez użycie środków technicznych
· średniowiecze – uniwersalny język nauki – łacina
· przejście na języki narodowe
· początki polskiego styli naukowego - wiek XVI/XVII - pierwsze polskie teksty naukowe
· istotna rola oświecenia - Komisja Edukacji Narodowej i Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych
· współcześnie - optymalizacja obiegu informacji poprzez język angielski
II. Współczesny konflikt między dwoma kierunkami komunikacji naukowej
1. zorientowanym na pisanie, na stechnicyzowany przekaz informacji, wykorzystujący kody formalne – języki symboliczne matematyki, logiki
2. przeciwny dehumanizacji, dążący do bezpośredniego przechwytywania informacji z ust uczonego - w konsekwencji moda na swobodną manierę, posługiwanie się językiem zbliżonym do swobodnego, spontanicznego, nie stroniącego od metafory
III. Rola języka w tekście naukowym:
3 funkcje języka :
· poznawcza (środek niezbędny do otrzymania nowej wiedzy)
· komunikacyjna (środek przekazywania wiedzy członkom danej społeczności naukowej i na zewnątrz jej)
· kumulacyjna (środek gromadzenia wiedzy, przechowywania jej z pokolenia na pokolenie)
IV. Odmiany stylu naukowego
Podstawa podziału:
· zróżnicowanie przedmiotowe i metodologiczne nauk
· właściwości procesu komunikacji naukowej (rodzaj komunikatów, ustność lub pisemność)
· właściwości genologiczne tekstów
· forma podawcza
· cel
Odmiany:
· Teoretyczna – używają ją specjaliści danej dziedziny wiedzy w procesie poznawczo-komunikacyjnym
· Dydaktyczna - porozumiewanie się specjalistów z adeptami określonej dyscypliny
· Praktyczna – realizowana w procesie wdrażania osiągnięć naukowych
· Popularnonaukowa – obsługująca sferę kontaktu: specjalista-niespecjalista (zlokalizowana blisko publicystycznego i artystycznego, ujawniają się w nich cechy peryferyjne dla naukowych, a centralne - dla publicystycznych lub artystycznych)
V. Cechy stylu naukowego i ich wykładniki językowe
· Abstrakcyjność
Ø preferowanie określonych modeli słowotwórczych oraz niektórych kategorii czasownika (-ość,-anie, -enie),
Ø pojęcia umysłowe i przymiotniki oznaczające cechy abstrakcyjne
Ø wysoki stopień nasycenia tekstów naukowych terminami (hipostaza, postrzeżeniowy, materializm, fenomenologia, gencjobioza, inwersja statyczna
Ø znaczenie specjalistyczne, np. - płaszcz – w elektronice – ‘część przewodu zabezpieczająca przewód przed uszkodzeniami mechanicznymi’, a w geologii – ‘część skorupy ziemskiej otaczająca jądro’)
Ø 20-30% użytych słów w tekście naukowym – terminy
Ø analityczność struktury terminu, tworzenie się całych gniazd słowotwórczych, większe niż w leksyce ogólnej (systemowość terminów - termin stanowi element systemu pojęć, ożywienie martwych już afiksów)
Ø zastosowanie kodów nienaturalnych: języków formalnych – symboliczne oznaczenia, kodów ikonicznych – rysunek techniczny, fotografia;
Ø metaforyzacja – środek werbalizacji i interpretacji nowej informacji
Ø złożone struktury składniowe – intelektualizacja tekstu
· Ścisła logiczność
Ø jasność - brak dwuznaczności
Ø zwięzłość
Ø wyraźna segmentacja tekstu, podkreślająca uporządkowany i logiczny tok wykładu - podział na rozdziały, paragrafy, akapity
Ø ostro rozgraniczony tekst podstawowy od pobocznego, objaśniającego, precyzującego, uspójniającego zawartość tekstu głównego
Ø skomplikowany sposób formułowania myśli i układania ich w zdania: zdania wielokrotnie złożone i zdania pojedyncze rozwinięte - więcej spójników i innych wyrazów wskazujących na relacje (również, w zależności, zresztą, a więc, choćby, zatem, z kolei, że, iż, jednak), hipotaksa częstsza niż parataksa
Ø nasycenie elementami spajającymi tekst, organizującymi wypowiedź (metatekstowymi) – np. przejdźmy do, po pierwsze, po drugie, zacznijmy od
· Obiektywizm (opierający się na założeniu obiektywnego istnienia świata)
Ø zdania bezosobowe
Ø autorskie my
Ø brak elementów nacechowanych ekspresywnie
Ø obecność wyrażeń modalnych , zwłaszcza podkreślających jego wątpliwości, ostrożność: jak sądzę, jak się zdaje, być może
· Internacjonalność
Ø wysoki stopień nasycenia internacjonalizmami (ekologia, ang. ecology, fr. écologie)
Ø nasycenie wyrazami obcymi - we wzbogacaniu leksyki specjalnej – znaczny udział języków łacińskiego, greckiego, angielskiego (30 % tekstu naukowego) – modulator, kinetyka, kompatybilny, twardy dysk
Ø przejmowanie obcych jednostek - drogą zapożyczeń wyrazowych, strukturalnych i semantycznych
PRZYKŁAD
Punktem wyjścia przeprowadzonych przez nas badań nad strukturą akcentową wypowiedzi polskich będzie przede wszystkim doświadczalne sprawdzenie przydatności aparatu pojęciowego zaproponowanego przez M. Dłuską. Ponieważ przyjęta przez nas metoda badawcza to analiza audytywna, zatem interesować nas będzie przede wszystkim zagadnienie audytywnej wyrazistości podstawowych składników zestroju akcentowego.
Zgodnie z teorią zestroju akcentowego, wypracowaną najpełniej przez M. Dłuską w połowie lat czterdziestych[1], zgłoski realizowane w potoku mowy dzielą się na 3 kategorie: zgłoski nieakcentowane, zgłoski naznaczone akcentem pobocznym i zgłoski będące nośnikami akcentu głównego.
(M. Steffen-Batogowa, Struktura akcentowa języka polskiego)
VI. Gatunki stylu naukowego
artykuł, rozprawa, referat, prezentacja, koreferat, raport, streszczenie, encyklopedia, skrypt, podręcznik, esej, recenzja, wykład, pogadanka, ćwiczenie, konsultacja, egzamin, dyskusja, polemika, panel, esej
VII. Kompozycja rozpraw naukowych (także prac licencjackich, magisterskich):
1. Spis treści: w niej tytuły wszystkich części
2. Wprowadzenie: cel badań, przegląd literatury, krytyczna ocena dotychczasowych ustaleń naukowych w danej dziedzinie, omówienie roli badań autora w związku z dotychczasowymi dokonaniami, wstępna hipoteza
3. Materiał badawczy: źródła, opis metod oraz sposobów przeprowadzenia badań, kształtowania nowych pojęć, budowania teorii, kryteria kwalifikowania materiału do badań, analiza statystyczna (ewentualnie wersja oprogramowania komputerowego, z którego autor korzysta w opracowaniu materiału, użyte w badaniu testy)
4. Analiza materiału (mniej przypisów i cytatów - więcej schematów, tabel, wykresów)
5. Zakończenie: streszczenie zasadniczych rozdziałów pracy, wnioski z przeprowadzonych analiz, podsumowanie wyników badań oraz omówienie kwestii dyskusyjnych, porównanie z pracami poprzedników, wskazanie naukowego i praktycznego znaczenia otrzymanych wyników, sugestie dotyczące dalszych badań
6. Bibliografia – alfabetyczna lista lektur wykorzystanych w pracy
VIII. Bibliografia
skrót imienia*, nazwisko, tytuł, ( tłumacz), ( wydawnictwo), miejsce wydania, rok wydania**
skrót imienia, nazwisko, tytuł, ( tłumacz), w: tytuł publikacji zbiorowej, red. skrót imienia i nazwisko redaktora,
(wydawnictwo), miejsce wydania, rok wydania, strony
skrót imienia, nazwisko, tytuł, ( tłumacz), tytuł czasopisma, rok wydania, numer (zeszyt), strony
*skrót imienia może być podany za nazwiskiem (jeśli jednak autorów jest dwóch, skrót imienia drugiego z nich jest umieszczany przed jego nazwiskiem)
**rok opublikowania pracy może być podany bezpośrednio po nazwisku autora, po przecinku
IX. Przypis
...
Kaacha91