fonetyka.doc

J.niemiecki
Lekcja 1: alfabet niemiecki, wymowa, samogłoski krótkie i długie, uproszczona transkrypcja fonetyczna, podwójne litery, Umlaut, wyrazy pochodzenia obcego, akcent, wykaz skrótów.


Alfabet w języku niemieckim:
A Ä B C D E F G H I J K L M N O Ö P Q R S T U Ü V W X Y Z
a ä b c d e f g h i j k l m n o ö p q r s ß t u ü v w x y z


Wymowa:
Wymowa w języku niemieckim nie jest trudna. Poznawszy jej zasady, szybko można opanować naukę czytania. Największy problem sprawiają: podział samogłosek na długie i krótkie oraz stosowanie przegłosu (Umlaut).


Samogłoska długa
Należy ją wymawiać nieco dłużej niż samogłoski polskie. Zwykle takie przedłużenie zaznacza się w uproszczonej transkrypcji fonetycznej jako dwukropek [:]. Przedłużenie najsilniej akcentowane jest w samogłosce e.

Samogłoska długa występuje najczęściej:
- na końcu sylaby: ge-ben [ge:ben]
- w połączeniach ie: hier [hi:er]
- w wyrazach krótkich, gdzie po samogłosce pojawia się tylko jedna spółgłoska: er [e:r]
- po niemym h: sehr [ze:r]
- w wyrazach zawierających podwójną samogłoskę: Idee [ide:]


Samogłoska krótka
Wymawiana jest krótko, tak jak samogłoski polskie. Pojawia się:
- w sylabach, w których samogłoska stoi między dwiema spółgłoskami: ge-ben [ge:ben]
- przed literami podwójnymi: nett [net]
- w przyrostku -in: Studentin [sztudentin]


Uproszczona transkrypcja fonetyczna
chs jak [ks]: wachsen [wa:ksen]
ph jak [f]: Phobie [fobi:]
dt jak [t]: Stadt [sztat]
qu jak [kv]: Quelle [kve:le]
ß jak [s]: Straße [sztra:se]
sch jak [sz]: Schule [szu:le]
st jak [szt]: stimmen [szti:men]
sp jak [szp]: Sprache [szpra:che]
v jak [f]: von [fon]
ei jak [aj]: schreiben [szraj:ben]
ie jak : schrieb [szri:b]
eu jak [oj]: heute [hojte]
eh jak [ej]: zehn [ce:jn]
au jak [ał]: Strauß [sztrałs]
tsch jak [cz]: Deutsch [dojcz]
tz jak [c]: jetzt [ject]
th jak [t]: Mathe [ma:te]
ich jak [iś]: nicht [niśt]
ig (na końcu wyrazu) jak [yś]: zwanzig [cfanfcyś]
z jak [c]: zusammen [cu:zamen]
s jak [z]: setzen [ze:cen]
g (na początku wyrazu) jak [g]: gut [gut]
g (na końcu wyrazu) jak [k]: Tag [ta:k]
d (na początku wyrazu) jak [d]: das [da:s]
d (na końcu wyrazu) jak [t]: Abend [abent]
b (na początku wyrazu) jak : Bonn [bon]
[b]b (na końcu wyrazu) jak [p]: Kalb [kalp]

h w środku wyrazu, poprzedzone samogłoską, jest nieme:
- ihm [i:m]
- wohnen [wo:nen]
- sehr [ze:r]
- wahr [wa:r]
- Uhr [u:r]

Podwójne litery czyta się jak jedną głoskę:
- kommen [ko:men]
- nimmt [ni:mt]
- Gitarre [gi:tare]
- leer [le:r]


Umlaut
W języku niemieckim występują trzy głoski z przegłosem: ä, ö, ü.

ä - krótkie, podobne w wymowie do polskiego e: Bär, Käse
ü - krótkie, podobne w wymowie do polskiego y: für, Büro
ö - krótkie, wymawia się je, wysuwając wargi do przodu, zaokrąglając je, ale ułożenie aparatu mowy powinno być jednocześnie zbliżone do polskiego e: mögen, können


Wyrazy pochodzenia obcego zawierają wpływy z języka, z którego zostały przyjęte, np. g wymawiamy na początku niemieckich wyrazów jak [g]: gehen [ge:jen], ale w słowach pochodzenia francuskiego - jak [ż]: Ingenieur [inżinie:r], przy czym akcent pada na ostatnią sylabę.


Akcent
Akcent w wyrazach niemieckich pada z reguły na sylabę rdzenną; jeżeli nie występują żadne przedrostki, jest to pierwsza sylaba danego słowa.

Przy czasownikach złożonych oraz przymiotnikach i przysłówkach z przedrostkiem akcent pada na początek wyrazu: abfahren, anrufen, ungesund, unklar.
Przedrostki niesamodzielne, typu: be-, ge-, ent-, er- nie są akcentowane: besuchen, geblieben, entwickeln, erfahren.

Wyrazy zapożyczone zachowują sposób akcentowania charakterystyczny dla języka, z którego zostały przyjęte.