Organizmy obecne w biocenozie różnie na siebie oddziałują, tzn. istnieją między organizmami stosunki o różnym charakterze: antagonistyczne i nieantagonistyczne. Stosunki nieantagonistyczne obejmuje: protokooperację, mutualizm, komensalizm i neutralizm.
Protokooperacja – współżycie co najmniej dwóch organizmów oparte na obustronnej korzyści, trwające okresowo, ale niekonieczne do normalnej egzystencji obu organizmów. Niekiedy ma charakter przypadkowy. Jest to najniższy stopień uzależnienia symbiotycznego, np. mrówki odżywiające się elajosomami (ciałkami odżywczymi) nasion równocześnie przyczyniają się do propagacji rośliny (wilczomlecze, fiołki, glistnik, niecierpki).
Komensalizm – współżycie co najmniej dwóch organizmów, jednakże tylko jeden z partnerów uzyskuje korzyści (komensal), drugi natomiast nie ponosi w związku z tym szkód (gospodarz), np. hieny zjadają resztki mięsa pozostawione przez lwa; ryby podnawki wykorzystują rekina do transportu i odżywiają się resztkami pokarmu z upolowanej przez rekina ofiary; rośliny stanowią podporę dla pajęczyny wielu pająków; koralowce i gąbki stanowią miejsce schronienia dla wielu zwierząt.
Mutualizm – nieodzowne współżycie co najmniej dwóch organizmów oparte na obustronnej korzyści, np. współżycie grzybów z roślinami wyższymi (mikoryza), układ glonów lub sinic z grzybami w porostach; symbiotyczne bakterie i pierwotniaki w przewodzie pokarmowym zwierząt.
Stosunki antagonistyczne obejmują: pasożytnictwo, drapieżnictwo i konkurencję międzygatunkową.
Drapieżnictwo – napadanie, chwytanie i uśmiercanie ofiary w celach konsumpcyjnych. Drapieżnik przewyższa ofiarę rozmiarami, siłą i (lub) sprytem (inteligencja, mechanizm chwytania i zabijania).
Konkurencja międzygatunkowa polega na ubieganiu się co najmniej dwóch gatunków (mających zbliżone nisze ekologiczne) o czynniki niezbędne do życia (światło, woda, pożywienie, przestrzeń), które występują w ograniczonej ilości.
Pasożytnictwo. Pasożyty
Każdy takson ma właściwy sobie ustrój ekologiczny (konstytucję ekologiczną) – zespół właściwości i cech, które kształtują jego wymagania ekologiczne i pozwalają mu na zajmowanie określonego środowiska; są to właściwości budowy zewnętrznej i wewnętrznej, cechy metaboliczne, sposób odżywiania, rytm rozwojowy i biologia rozmnażania. Poszczególne cechy organizmu kompetentne do danych warunków, wyrażone fizjologicznie, anatomicznie i morfologicznie, określa się jako przystosowanie = specjalizację. Przedmiotem badań parazytologii są organizmy przystosowane do pasożytniczego lub półpasożytniczego trybu życia.
Z uwagi na wprowadzenie nowych układów taksonomicznych, obecnie nie można dzielić pasożyty na rośliny i zwierzęta pasożytnicze. Byłby to błąd merytoryczny. Dziś wiemy, że grzyby i bakterie nie są roślinami i do roślin obecnie nie należą! To, że grzyby i bakterie są często omawiane w podręcznikach botanicznych jest spowodowane jedynie tradycją. Bakteriologia, czy mikologia są obecnie wykładane na wydziałach biologii i nikt tam nie podciąga ich pod naukę o roślinach.
Według nowego systemu taksonomicznego wszystkie znane organizmy na Ziemi należą do dwóch królestw: Procaryota (bezjądrowych) i Eucaryota (jądrowych).
W królestwie Procaryota istnieje podkrólestwo: Eubacteria (eubakterie) i podkrólestwo Archaebacteria (archebakterie). W obrębie podkrólestwa Eubacteria wyróżniono gromadę Cyanobacteria (dawniej Cyanophyta lub Schizophyta) – sinice, gromadę Bacteria (dawniej Schizomycetes) – bakterie i gromadę Prochlorophyta – prochlorofity.
Do królestwa Eucaryota należą: podkrólestwo Protista – pierwotniaki (dawniej Protozoa), podkrólestwo Fungi (synonimy Mycota, Mycobionta lub dawniej Mycophyta) – grzyby, podkrólestwo Animalia (synonimy Zoobionta, Zoa, Animales) – zwierzęta i podkrólestwo Plantae (synonim Phytobionta) – rośliny.
Zatem wśród organizmów pasożytniczych wyróżnić można: bakterie, grzyby, pierwotniaki, zwierzęta i rośliny pasożytnicze. Oddzielną grupę stanowią wirusy, które nie są organizmami. Wirusy to formy życia w postaci nukleokapsydu, które nie są zdolne do egzystencji i reprodukcji poza żywą komórką żywiciela. Wirus to kompleks białka z kwasem nukleinowym.
Mówiąc o parazytologii ogólnej powinno się mieć na myśli wszystkie grupy organizmów pasożytniczych. Niestety, parazytologia obecnie kojarzy się raczej tylko ze zwierzętami pasożytniczymi. Jest to spowodowane zbyt wąskim podejściem do zagadnienia ze strony autorów rozmaitych publikacji, górnolotnie używających pojęcia parazytologia.
Pasożytnictwo to forma współżycia między co najmniej dwoma osobnikami, w której jeden z nich – pasożyt (parazyt) osiąga widoczne korzyści kosztem drugiego – gospodarza (żywiciela), szkodząc mu i prowadząc niekiedy do jego śmierci. W pasożytnictwie dochodzi najczęściej do wydzielania przez pasożyta metabolitów, które dla gospodarza niejednokrotnie okazują się toksyczne. Pasożyty należą więc do organizmów cudzożywnych (heterotroficznych). Aby mógł powstać układ pasożytniczy (układ pasożyt-żywiciel), parazyt musi spełniać określone warunki:
· nawiązać bezpośredni kontakt z żywicielem, który jest odpowiedni pod względem przemiany materii i tym samym syntetyzowanych substancji – stąd wynika specyficzność pasożytów i ich żywicieli;
· przejawiać większą aktywność od gospodarza; siły obronne żywiciela powinny być mniejsze niż siła aktywności napastnika;
· cechy pasożyta muszą być kompetentne do żywiciela i warunków środowiska w jakim on żyje; to decyduje o efektywności i sukcesie parazytyzmu, ponadto wyraża się w specjalizacji parazytycznej.
Bakterie, grzyby, pierwotniaki i zwierzęta pasożytnicze podzielić można na:
1. Pasożyty przypadkowe – są to organizmy, które normalnie prowadzą wolny tryb życia jednakże, gdy przypadkowo przedostaną się do wnętrza organizmu rozpoczynają pasożytniczy tryb życia. Przykładem może być Aloionema, która spożyta w fazie larwalnej przez ślimaki Arion nie ginie w przewodzie pokarmowym, lecz osiąga duże rozmiary i czerpie pożywienie z tkanek gospodarza. W razie obumarcia ślimaka, nicień powraca bez problemu do wcześniejszego trybu życia. Innym przykładem jest mucha niebieska Calliphora vicina, której larwy są w normalnych warunkach saprofagami, odżywiającymi się zwłokami zwierząt i ludzi. W warunkach wybitnie niehigienicznych może dojść do zniesienia jaj przez muchy w okolicy odbytu i cewki moczowej oraz wniknięcie larw do odbytu i cewki. Prowadzą one wówczas pasożytniczy tryb życia wywołując u człowieka i zwierząt stany zapalne i wysięki z dróg moczowych oraz odbytu. Niekiedy pasożytem przypadkowym określa się parazyty typowe dla określonego gatunku żywiciela, ale mające zdolność życia w innym gospodarzu. Nicień Anisakis simplex mają trzech żywicieli: ostatecznego: ssaki morskie (delfiny, foki), pośredniego I (skorupiaki) i pośredniego II (ryby). Swędzik jesienny Neotrombicula autumnalis to roztocz pasożytujący na drobnych ssakach (gryzonie). Larwa swędzika niekiedy dostaje się na skórę ludzi związanych z pracami rolniczymi (polowymi) wywołując objawy pasożytowania (stan zapalny z wysiękiem w formie pęcherzyków i grudek). Człowiek spożywając zakażone larwami ryby staje się przypadkowym żywicielem. Tasiemiec psi Dipylidium caninum również może przypadkowo pasożytować w jelitach człowieka (dzieci).
2. Pasożyty względne (parazyty fakultatywne) – organizmy preferujące pasożytniczy tryb życia, ale nie jest on niezbędny do ich egzystencji. Mogą realizować cykl rozwojowy odżywiając się martwą materią organiczną. Przykładem mogą być niektóre muchy: mucha mięsna: Lucilla sericata wywołuje u ludzi i zwierząt myjozę fakultatywną. Z reguły odżywia się martwą materią organiczną, ale gdy istnieją warunki do złożenia jaj na skórze żywego człowieka, w naturalnych otworach ciała (otwór słuchowy, otwory nosowe, odbyt), w ranach i na owrzodzeniach skórnych – chętnie to czyni. Enzymy wydzielane przez larwy trawią tkanki organizmu. Sama larwa muchy ma też zdolność nadgryzania zdrowej skóry. Spośród grzybów warto tu wspomnieć o Armillaria mellea (opieńka miodowa), która jest saprofitem, ale w sprzyjających okolicznościach chętnie poraża zdrowe drzewa żyjąc ich kosztem. Podobnie jest z gruzłekiem cynobrowym (l. poj. gruzłek) Nectria cinabrina – saprofitem, który w mokre ciepłe lata pasożytuje na żywych pędach drzew. Liczne bakterie i grzyby, normalnie będące saprofitami i tworzące naturalną mikroflorę przewodu pokarmowego czy skóry zdrowych zwierząt (w tym również człowieka) w pewnych okolicznościach nadmiernie się rozmnażają i stają się pasożytami-patogenami, np. rodzaj Candida, Escherichia. Dzieje się tak na skutek urazów mechanicznych przerywających ciągłość naturalnych barier tkankowych, zaburzeń składu chemicznego spowodowanych podawaniem niektórych leków.
3. Pasożyty bezwzględne (parazyty fakultatywne) – pasożyty w pełni uzależnione od żywicieli. Muszą one pozostawać w ciągłym kontakcie z gospodarzem. Takimi pasożytami są, np. Diplozoon paradoxum, pasożytujący na skrzelach ryb. Jest to przywra (plazińce) obojnacza, jednakże aby zapewnić zapłodnienie krzyżowe, osobniki dorosłe zrastają się na całe życie i razem pasożytują na danym żywicielu. Bezwzględnym pasożytem jest także pierwotniak Toxoplasma gondii, który pasożytuje w rozmaitych komórkach (nerwowe, mięśniowe, tkanki łącznej) człowieka i innych ssaków.
W zależności od czasu pasożytowania żywiciela wyróżnia się parazytyzm:
1. Parazytyzm czasowy – parazyt styka się jednorazowo lub wielokrotnie, ale krótkotrwale z żywicielem w celu pobrania pokarmu. Do takich pasożytów należą pijawki Hirudinea: pijawka końska Haemopis sanguisuga, pijawka lekarska Hirudo medicinalis, pijawka rybia Piscicola geometria, pijawka kacza – Theromyzon tesselata. Pasożytem jest także nietoperz wampir Desmodus rotundus, który delikatnie siada na skórze żywicieli – ssaków (w tym także człowieka), przecina powłokę i wysysa rurkowatym językiem wypływającą krew. Czasowymi pasożytami człowieka i zwierząt gospodarskich są motyle z rodziny Sphingidae, Geometridae czy Pyralidae, które wysysają wydzieliny z ran i z naturalnych otworów ciała (np. nosową, łzową). Mają zdolność zapuszczania ssawek do worka spojówkowego, powodując przy tym stany zapalne i zakażeniowe powiek.
2. Parazytyzm okresowy – pasożyty są związane z danym żywicielem jedynie w pewnym okresie swojego cyklu życiowego. Przykładem może być pierwotniak euglenida Parastasia norvegica. Parastasia w swoim cyklu posiada dwa ogniwa: rozrodcze (generatywne) i pasożytnicze (troficzne). Wolno żyjące osobniki są połykane przez żywicieli – oczliki. W jelicie oczlika parastazje tracą wić i pasożytują. Po okresie wzrostu (6-krotnie powiększają swoje ciało), opuszczają wraz z kałem organizm gospodarza. W wodzie ulegają podziałom (5-krotnie) na osobniki potomne, które rozwijają się w formy wiciowe. Formy wiciowe początkowo pływają w wodzie, potem prowadzą osiadły tryb życia, falując wiciami. Ruchy pasożytów wabią oczliki, które je spożywają ulegając zakażeniu. Okresowym pasożytem jest także kleszcz pastwiskowy Ixodes ricinus. Dorosłe osobniki przebywają na roślinach, oczekując na żywiciela – ssaki. Po spożyciu krwi, samice opuszczają żywiciela. Znoszą jaja do ściółki i luźnej gleby. Wylęgłe z nich larwy odżywiają się krwią drobnych kręgowców żyjących w glebie (jaszczurki, gryzonie) lub blisko powierzchni ziemi (ptaki w gniazdach naziemnych). Larwy po pasożytowaniu przechodzą do gleby, gdzie ulegają linieniu. Nimfy atakują większe ssaki (króliki, zające, wiewiórki, łasice). Pasożyt zmienia więc trzykrotnie żywiciela.
3. Parazytyzm stały (ciągły) – parazyt dorosły nie opuszcza organizmu żywiciela, przebywa i wykorzystuje go maksymalnie długo (np. do końca życia gospodarza). Żywiciela opuszczają jedynie jaja lub larwy, albo go nie opuszcza wcale. W pierwszym przypadku, gospodarz staje się żywicielem ostatecznym, np. człowiek jest żywicielem ostatecznym dla włośnia spiralnego Trichinella spiralis, czy nitkowca Dracunculus medinensis (dawniej Filaria medinensis). Typowym stałym parazytem (drugi przypadek) jest wesz Pediculus, która może być związana przez całe życie z jednym żywicielem, podobnie jak jej potomstwo. Cały cykl życiowy na jednym żywicielu może zrealizować wpleszcz owczy Melophagus ovinus, żywiący się krwią.
W zależności od lokalizacji (miejsca przebywania) pasożyta wyróżnia się:
1. Endoparazyty – pasożyty wewnętrzne (wewnętrzniaki), np. owsik ludzki Enterobius vermicularis, motylica wątrobowa Fasciola hepatica, zarodziec malaryczny Plasmodium vivax.
2. Ektoparazyty – pasożyty zewnętrzne (zewnętrzniaki), np. pchła ludzka Pulex irritans, wesz ludzka Pediculus humanus, pijawki Hirudinea, minóg rzeczny Lampetra fluviatilis – kręgowiec (z gromady Cyclostomata) odżywiający się śluzem i krwią zwierząt wodnych.
Żywiciel pośredni – organizm, w którym pasożyt realizuje część cyklu rozwojowego, przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. W cyklu danego parazyta może występować kilku żywicieli pośrednich.
Żywiciel ostateczny – organizm, w którym parazyt finalizuje swój etap rozwoju i osiąga zdolność do rozmnażania.
Żywiciel główny – organizm, który jest docelowym i najbardziej preferowanym żywicielem określonego parazyta. Żywiciel główny ulega masowej i intensywnej inwazji – zakażeniu pasożytem. Inwazja to wniknięcie parazyta do organizmu żywiciela. Charakteryzuje się ją intensywnością (liczbą pasożytów znajdujących się w jednym gospodarzu) i ekstensywnością (ilość /procent/ osobników populacji zarażonych pasożytem).
Żywiciel uboczny – organizm, który nie jest głównym i docelowym żywicielem danego pasożyta. Wykazuje małe nasilenie inwazji w porównaniu z żywicielem głównym.
Parazyty monokseniczne (=stenokseniczne) mogą pasożytować na jednym gatunkowo żywicielu lub na żywicielach blisko spokrewnionych taksonomicznie, np. tasiemiec nieuzbrojony Taenia saginata (żywicielem ostatecznym jest człowiek), wesz ludzka Pediculus humanus, węgorek świński Strongyloides ransomi (żywiciele to świnia i dzik), Nosema apis (pasożytuje w cewkach Malpighiego pszczół). Pasożyty monokseniczne wykazują dużą specyficzność biologiczną do swoich żywicieli.
Parazyty polikseniczne (=eurykseniczne) – pasożytują na różnych, często odległych systematycznie żywicielach, np. motylica wątrobowa Fasciola hepatica, tasiemiec bąblowiec – Echinococcus granulosus, Toxoplasma gondi. Wybrane owady pasożytnicze Insecta
Podtyp: Eutracheata – tchawkodyszne
Gromada: Insecta – owady
Rząd: Anoplura – wszy
Gatunek: Pediculus humanus – wesz ludzka
Podgatunek: P. humanus capitis – wesz głowowa
Podgatunek: P. humanus vestimenti – wesz odzieżowa
Gatunek: Phthirius pubis – wesz łonowa
Rząd: Heteroptera – pluskwiaki różnoskrzydłe
Cimex lectularius – pluskwa domowa
Rząd: Aphaniptera – pchły
Pulex irritans – pchła ludzka
Rząd: Diptera – dwuskrzydłe
Anopheles maculipennis – komar widliszek
Culex pipiens – komar brzęczący
Stomoxys calcitrans – bolimuszka
Tabanus – bąki
---
Pierwsza pomoc przy użądleniach - patrz:
http://strony.wp.pl/wp/henrozanski/fitotoksykologia2002.htm
Pasożyt: wesz ludzka - Pediculus humanus
Parazytoza: wszawica - Pediculosis
Wiadomości ogólne. Wszy należą do rzędu Anoplura. Są to pasożyty bezwzględne. Posiadają aparat gębowy kłująco-ssący. Ich ciało jest spłaszczone, głowa mała i ruchliwa, segmenty tułowia zrośnięte; odnóża wyposażone w pazurki umożliwiające silne przymocowanie się do włosów. Oczy są proste. Odżywiają się krwią. Rozwój jest prosty. Samica składa w ciagu życia około 200-300 jaj, jednorazowo około 10 jaj. Jaja, zwane gnidami są składane na powierzchnię włosów, do której ściśle przylegają. Larwy wylegają się po około tygodniu. Osiagają dojrzałośc płciową po około 3 tygodniach. Cykl rozwojowy trwa około 26 dni. Dorastają maksymalnie do około 4 mm, średnio 2,5 mm. Wszy odzieżowe szybciej wylęgaja się z jaj (po 3-4 dniach) i prędzejej dojrzewaja płciowo (po około 2 tygodniach).
Wesz ludzka obejmuje 3 podgatunki: wesz łonową (Pediculus humanus pubis seu Phthirius pubis, dawniej Pthirus pubis); wesz odzieżową (Pediculus humanus vestimenti seu Pediculus vestimenti); wesz głowową (Pediculus humanus capitis seu Pediculus capitis).
Objawy: wesz głowowa umiejscawia się głownie w okolicy skroniowej i potylicznej; nakłuwanie skóry wywołuje świąd, co przejawia się drapaniem po skórze owłosionej, powstawaniem przeczosów, strupów i objwami zliszajcowacenia skórnych zmian. Rany spowodowane drapaniem ulegaja niekiedy zakażeniu ropnemu. Na włosach widoczne gnidy i wszy.
Wesz odzieżowa egzystuje głownie na odzieży w pobliżu ciała. Kontakt odzieży ze skórą umozliwia pobieranie krwi z żywiciela. Objawami są: świąd, stan zapalny, zakażenie ran bakteriami ropnymi, przeczosy, w miejscu ukłucia grudki zapalne, a potem blizenki odbarwieniowe i przebarwieniowe (brunatnawe). Gnidy składane są w zakamarkach i szwach odzieży.
Wesz łonowa umiejscawia się głównie pod pachami, na klatce piersiowej mężczyzn i w okolicach narządów płciowych kobiet i mężczyzn, rzadziej na brwiach. Objawy to świąd, przeczosy, sinawe plamy i grudki zapalne.
Znaczenie epidemiologiczne. Wszy są ważnymi czynnikami biologicznymi propagującymi riketsje gorączki okopowej (febris quintana) i duru plamistego (typhus exanthematicus).
Leczenie.
Wszawica głowowa: Delacet (Herbapol) - płyn we flakonach po 100 i 800 g (zawiera wyciąg alkoholowy z ostrózki polnej i kwas octowy) - wetrzeć płyn starannie we włosy, pokryć ceratką i pozostawic na 3 godziny; umyć szamponem i spłukać; starannie wyczesać. Zabieg powtórzyć po tygodniu.
Wszawica łonowa i głowowa: Malathion: Prioderm (Sarget) - flakony 110 ml i 100 ml - roztwór 0,5%; Lusap (Interdelta) - torebki szamponetki 10 g. Roztwór wciera się we włosy głoowe lub łonowe i pozostawia do wyschnięcia na 12 h po czym myje starannie i wyczesuje.
Wesz odzieżowa, łonowa lub głowowa: Allethrin, Pyrethrins: Jacutin N (Hermal) - fl. 145 ml - aerozol; Spray-Pax (Scat) - fl. 12 g - płyn; A-par (SCAT) - aerozol 90 g; Crinopex Forte (Nycomed) - fl. 60 g szampon - stosowac na włosy, skórę i ubrania. Preparat pozostawia się na włosach lub ubraniu przez 2-3 h, po czym zmywa. Profilaktycznie zabieg powtarza się.
Fenotryna: Full Marks (Seton Healthcare) - flakony 55 i 160 ml - mleczko 0,2% do uzytku zewnętrznego jak wyżej.
Permethrin: Elimite (Allergan) - krem 5% w tubach; Nix (GlaxoWellcome) 1% szampon we flakonach 59 ml; Acticin (Alpharma) krem 5% w tubach 60 g.
Dawniej w leczeniu wszwicy łonowej była stosowana toksyczna Szara Maść Rtęciowa - Unguentum Hydrargyri cinereum na smalcu i łoju, zawierająca 33% rtęci metalicznej. Do zwalczania wszawicy wykorzystywano również dziegieć Pix (10-50% roztwoy i maście), krezol, chloroform, ocet sabadylowy i naftę surową lub ze smołą drzewną.
Pasożyt: pluskwa domowa - Cimex lactularius
Wiadomości ogólne. Należą do rzędu pluskwiaków róznoszkrzydłych Heteroptera. Owad brunatny, spłaszczony, o skrzydełkach zredukowanych i czułkach 4-członowych; owłosiony, dorastający do 5 mm długości. Są aktywne nocą. Żywią się krwią ludzi, podobnie jak ich larwy. Owady chowają się za dnia w szpary łóżek, do sienników, tapicerki, podłóg, mebli, pod tapety i do rurek instalacji elektrycznej. Jaja są składane wiosną, po kilkadziesiąt, na przedmiotach domowych, w szparach. Larwy wylęgają się z jaj po 3 tygodniach. Okres larwalny trwa około 2 miesiące. W razie braku człowieka atakują inne ssaki, a nawet ptaki. Człowieka z kolei może pasożytować pluskwa gołębia Cimex columbarius, która żyje w kurnikach i w pobliżu gniazd gołębi. Może nie spożywać pokarmu przez rok. Przenoszony jest z posrednictwem ubrań i sprzętów domowych.
Objawy: nieprzyjemny zapach w miejscu żerowania owadów; skórne zmiany alergiczne na skórze, grudki zapalne, świąd skóry, pokrzywka, rzadziej nasilony katar i częste kichanie.
Zwalczanie jest trudne. Wykorzystuje się do tego celu środki owadobójcze dostępne w sklepach ogrodniczych oraz w aptekach, np. Tetramethrin, Deltamethrin, Allethrin, Pyrethrins - aerozole, proszki, roztwory. Skórne zmiany leczy się preparatami przeciwhistaminowymi, odkażającymi, przeciwzapalnymi i przeciwświądowymi (patrz Acarida). Zapobiegawczo stosuje się preparaty odstraszające owady, np. na bazie olejków eterycznych.
Pasożyt: pchła ludzka - Pulex irritans
Wiadomości ogólne. Należą do rzędu Aphaniptera. Odżywiają się krwią ludzi, choć mogą pasożytować również na lisach, borsukach, łasicach, kotach i psach. Samica jest większa od samca i dorasta do 3 mm długości; samiec do 2,5 mm. Trzecia para odnóży krocznych jest skoczna, brak skrzydeł. Aparat gębowy typu kłująco-ssącego. Oczy proste. Ciało pokryte szczecinkami skierowanymi ku tyłowi. Barwa ciemnobrunatna. Larwy są ruchliwe, robakowate, żywią się resztkami organicznymi. Jaja są składane do szpar podług i mebli. Przeobrażenie jest zupełne (larwa i poczwarka). Jest żywicielem pośrednim tasiemca Dipylidium caninum. Pchła szczurza Xenopsylla cheopis jest propagatorem pałeczki dżumy Yersinia pestis. Pchła ludzka może być przenosicielem pałeczki tularemii Francisella tularensis.
Objawy: owad widoczny gołym okiem. W miejscu ukłucia powstaja plamki i grudki zapalne, świąd, niekiedy wtórne zakażenie bakteriami ropnymi. Widoczne są przeczosy powstałe w wyniku ciągłego drapania.
Leczenie zmian skórnych - jak w przypadku Acarida (leki przeciwzapalne i przeciwświądowe, odkażające).
Zwalczanie - patrz wszy i pluskwy. Parazyt: Candida albicans
Parazytoza: drożdżyca (kandydoza, kandydiaza) - Candidiasis
Wiadomości ogólne. Kandydozy są grzybicą wielopostaciową. Ograniczają się do jednego miejsca w organizmie lub wywołują objawy ogólnoustrojowe i ciężkim przebiegu. I tak np. Candida pasożytuje na błonach śluzowych jamy ustnej, jelita grubego, na skórze gładkiej lub owłosionej, w drogach moczowych, w układzie oddechowym, w drogach płciowych, a nawet na tkance nerwowej. Stanowią także składnik naturalnej mikroflory przewodu pokarmowego ludzi zdrowych. Przy obniżonej odporności organizmu, podczas podawania antybiotyków, kortykosteroidów i leków immunosupresyjnych, grzyb zmienia saprofityczny tryb życia na pasożytniczy.
Przykładem parazytozy wywołanej przez Candida albicans jest kandydiaza płuc Candidiasis pulmonum. Porażają płuca, drogi oddechowe i opłucną. Chorobie często towarzyszą zmiany skórne oporne na leczenie. Przejawem zakażenia dróg oddechowych są białawe naloty i plamki grzybni na nabłonku. Ponadto kaszel i gorączka, zwiększone wydzielanie śluzu.
Zakażenie płuc objawia się gorączką, kaszlem, obfitą plwociną, osłabieniem ogólnym. W plwocinie stwierdza się zarodniki lub strzępki grzyba, które można wyhodować na specjalnych pożywkach.
Parazyt: Cryptococcus neoformans
Parazytoza: kryptokokoza płuc - Cryptococcosis pulmonum
Wiadomości ogólne. Kryptokoki mogą zakażać praktycznie wszystkie tkanki i tym samym organy lub układy narządów. Przykładem parazytozy grzybiczej jest kryptokokoza płuc, która dotyczy ludzi z obniżoną odpornością organizmu oraz chorych na nowotwory i cukrzycę. Poważnym czynnikiem zakażenia jest kurz, zwłaszcza zanieczyszczony odchodami zwierząt (np. ptaków).
Grzyb wywołuje w płucach stan zapalny, nacieki i guzy imitujące nowotwory. Atakuje również układ nerwowy. Parazyt: Aspergillus fumigatus
Parazytoza: grzybniak płuc (aspergiloza) - Aspergilloma
Wiadomości ogólne. Kropidlaki (A. fumigatus, A. nidulans. A. niger) wywołują grzybice narządowe: nerek, płuc, oskrzeli, mózgu, uszu, zatok obocznych nosa, oka i in.
Grzybniak płuc zasiedla jamy na płucach pogruźlicze, po ropniach, ponowotworowe i zwłóknieniowe. Objawem choroby są: krwioplucie i kaszel. W obrazie radiologicznym stwierdza się owalne lub nieregularne cienie w jamie płucnej z rąbkiem powietrznym. Choroba nieleczona prowadzi do zgonu.
Kropidlak może także wywoływać kropidlakowe zapalenie płuc i opłucnej. Powstaje ono podczas podawania leków immusupresyjnych, kortykosteroidów i cytostatyków. Objawami są wówczas kaszel, gorączka, obfita plwocina i niewydolność oddechowa.
Jeżeli podczas zabiegów operacyjnych na układzie oddechowym użyte zostaną nici jedwabne zakażone kropidlakiem dochodzi wówczas do szybkiego rozwoju grzyba i wystąpienia aspergilozy dróg oddechowych (np. oskrzeli) z objawem krwioplucia.
orfada6