5. System bankowy-zadania i funkcje
Instytucje finansowe (pośrednicy finansowi)
- Banki (komercyjne i inwestycyjne – w PL nie ma)
- Fundusze inwestycyjne
- Fundusze emerytalne
- Towarzystwa ubezpieczeniowe
Przez papiery wartościowe należy rozumieć wszelkie dokumenty stwierdzające określone prawa majątkowe, jakie przysługują ich właścicielowi. Papiery wartościowe mogą być wydawane przez instytucje państwowe lub organizacje gospodarcze.
Akcja- bezterminowy papier wartościowy o zmiennym dochodzie.
Typy akcji:
- imienne
- na okaziciela
- aportowe
- gotówkowe
- uprzywilejowane
- nieme
-założycielskie
Obligacje- dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa.
Rodzaje obligacji
- obligacje oszczędnościowe
- obligacje rynkowe
Czek- pisemne zlecenie bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydane bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.
Rodzaje:
- rozrachunkowe
- zakreślone.
System bankowy- jest elementem systemu finansowego będącego z kolei jednym z najistotniejszych elementem struktury instytucjonalnej oraz sposobu funkcjonowania gospodarki towarowo pieniężnej (rynek pieniężny).
Rozwój systemu bankowego zależy od rozwoju gospodarczego kraju, instytucji finansowych, przyjętych rozwiązań prawnych oraz tradycji przeprowadzania i rozliczania transakcji handlowych.
System bankowy składa się z 3 podstawowych elementów:
- instytucji bankowych (bank centralny, banki spółdzielcze, banki komercyjne),
- wzajemnych powiązań między nimi a otoczeniem,
- infrastruktury prawnej regulującej działalność tych instytucji .
System bankowy pełni następujące elementarne funkcje:
- emisyjną i regulacyjną - pełni bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza,
- depozytowo-kredytową - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,
rozliczeniową - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),
- alokacyjną - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,
finansowo-doradczą - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,
- stymulacyjną - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.
Bank centralny- jest specyficzną instytucją finansową zaliczaną do instytucji finansowych. W odróżnieniu od pozostałych banków zwanych komercyjnymi nie pełni on bezpośrednio funkcji pośredniczenia w przepływie siły nabywczej między podmiotami niefinansowymi, jest natomiast jednostką pośredniczącą między bankami komercyjnymi oraz dokonującą transformacji ich aktywów. Jej zadaniem jest m.in. takie sterowanie systemem bankowym, aby zapewnić kreację pieniądza w pożądanych rozmiarach oraz sprawny przepływ tego pieniądza w gospodarce.
Podstawowe funkcje banku centralnego to:
- emisja pieniądza gotówkowego
- kontrola obiegu pieniężnego
- refinansowanie i kontrola banków komercyjnych
- zarządzanie długiem państwowym i finansowanie deficytu budżetowego
- rozliczenia międzypaństwowe z zagranicą.
Banki komercyjne są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, które mogą być uruchomione przez wystawianie czeków.
Główne ich funkcje obejmują:
- pośredniczenie w rozliczeniach finansowych między jednostkami gospodarczymi
- gromadzenie wkładów oszczędnościowych i przechowywanie powierzonych rezerw pieniężnych
- udzielanie kredytów jednostkom gospodarczym i gospodarstwom domowym.
Sumę banknotów i bilonu znajdujących się w obiegu, powiększoną o rezerwy gotówkowe banków komercyjnych, określa się mianem bazy monetarnej. Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa zawsze utrzymują pewną ilość gotówki, co jest podyktowane motywem transakcyjnym. Ogólna podaż pieniądza jest równa bazie monetarnej pomnożonej przez mnożnik kreacji pieniądza. Zależność ta odzwierciedla zdolność banków do kreacji kredytu. Wysokość mnożnika kreacji pieniądza zależy od skłonności banków komercyjnych i gospodarstw domowych do posługiwania się gotówką. Im niższa jest planowana przez banki relacja gotówki do wkładów (stopa rezerw), tym wyższy jest mnożnik kreacji pieniądza. Podobnie im mniej gotówki utrzymują gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, tym większa będzie podaż pieniądza.
Baza monetarna – to łączna ilość banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz znajdujących się w systemie bankowym
Mnożnik kreacji pieniądza – obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza, wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę
Rezerwy obowiązkowe – stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.
Jeśli stosowany jest wymóg rezerw obowiązkowych, to banki komercyjne mogą utrzymywać większe od minimalnych rezerwy gotówkowe, ale nie mogą utrzymywać ich mniej. Jeśli ich zasób gotówki spadnie poniżej wymaganego poziomu, to muszą one natychmiast pożyczyć gotówkę (zwykle od banku centralnego), aby przywrócić wymaganą stopę rezerw obowiązkowych.
Jeśli bank centralny wymaga utrzymywania rezerw obowiązkowych ponad poziom, który przezorne banki utrzymywałyby i tak w każdych warunkach, powstaje efekt polegający na ograniczeniu zakresu kreacji wkładów bankowych, obniżeniu wartości mnożnika kreacji pieniądza oraz zmniejszeniu podaży pieniądza przy każdym danym poziomie bazy monetarnej. Podobnie, jeśli obowiązuje już jakaś stopa rezerw obowiązkowych, to jej podwyższenie spowoduje zmniejszenie podaży pieniądza.
Stopa dyskontowa – stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
Operacje otwartego rynku – występują wtedy, gdy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku.
Operacje otwartego rynku pozwalają wpłynąć na wielkość bazy monetarnej. Ponieważ podaż pieniądza to iloczyn bazy monetarnej i mnożnika kreacji pieniądza, operacje otwartego rynku wpływają równocześnie na rozmiary podaży pieniądza.
6. Popyt na pieniądz- jak się wyznacza.
Popyt na pieniądz – wyodrębniamy 3 podstawowe zmienne, które określają popyt na pieniądz: stopę procentową, poziom cen (albo inaczej przeciętną cenę dóbr i usług) oraz realny dochód.
I. Popyt na pieniądz - każdy z nas zgłasza popyt na pieniądz.
Motywy kształtujące popyt pieniądza:
1. motyw transakcyjny czyli konieczność posiadania pełnej gotówki na bieżące zakupy i płatności jeżeli nie można lub się nie chce tego załatwić przy pomocy obrotu bezgotówkowego - pieniądz jest potrzebny po to, aby móc zapłacić za potrzebne i pożądane przez nas towary i usługi;
2. motyw ostrożności (przezorności) czyli konieczność utrzymywania pewnych rezerw gotówki na nieprzewidziane, a konieczne wydatki lub bardzo atrakcyjne zakupy, a także ze względu na brak pewności uzyskania w pewnym czasie odpowiednich dochodów - ludzie chcą mieć nie tylko tyle pieniędzy ile im potrzeba na konkretny jeden towar lub usługę; zawsze chce się mieć jeszcze więcej, aby mieć jakieś zabezpieczenie;
3. motyw spekulacyjny (portfelowy) czyli konieczność posiadania pewnej sumy pieniądza gotówkowego np. na spekulacyjny zakup papierów wartościowych (z uwzględnieniem stopnia ryzyka lokaty w mniej lub bardziej bezpieczne walory) - ludzie są czasami niewolnikami określonych sytuacji - bo gdyby mieli w określonym czasie tyle a tyle pieniędzy to mogliby kupić coś o okazyjnej cenie.
Popyt na pieniądz zależy od ceny.
MD - money demond
Krzywa popytu ma tendencję spadkową. Natomiast zależność
między popytem na pieniądz a stopą procentową jest odwrotnie proporcjonalna; im wyższa stopa procentowa tym mniejszy popyt na pieniądz i odwrotnie, im mniejsza stopa procentowa tym wyższy popyt na pieniądz np. większa stopa procentowa tym mniejsze zapotrzebowanie na kredyt.
z-czynnik ekstensywny
w-czynnik intensywny (?)
7. Przyczyny współczesnego kryzysu:
1. Systemowe przyczyny kryzysu
1.1. Kryzys wyrazem trudności na drodze przechodzenia od gospodarki narodowej do gospodarki globalnej
1.2. Przyczyny ograniczania działań koordynacyjnych
1.3. Brak globalizacji politycznej a wzrost sprzeczności interesów
1.4. Ograniczenie demokracji i kontroli społecznej nad gospodarką
1.5. Prowizorium systemowe, żywiołowość i wzrost partykularyzmów
1.6. Kryzys wyrazem nadużywania przez kapitalizm nowych kolejnych „dopalaczy”
2. Strukturalne przyczyny kryzysu
2.1. Niestabilność i odrywanie sfery finansowej od sfery realnej
2.2. Zmiany strukturalne wywołane aktywnością gospodarczą rynków wschodzących a zwłaszcza Chin
2.3. Narastanie nierównowagi handlowej i płatniczej
2.4. Spadek zdolności rynku do odwracania nierównowagi w wielu sferach
2.5. Zmiany w strukturze własności a emancypacja zarządzających
2.6. Polaryzacja dochodów a perturbacje w zakresie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego
3. Przyczyny pochodne
3.1. Wzrost podaży pieniądza na rynku globalnym a wzrost cen aktywów i nieruchomości
3.2. Niepewność, bariera innowacji i chciwość we współczesnych warunkach
3.3. Wyrafinowane czy nieodpowiedzialne innowacje finansowe
3.4. Słabość systemu nadzoru i kontroli
8.Wzrost i rozwój gospodarczy. Rozwój zrównoważony.
Rozwój gospodarczy - długofalowy proces przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i innych wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym (zmiany organizacji społeczeństwa).
Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest zwiększenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna oraz większe bezpieczeństwo publiczne.
Czynniki rozwoju gospodarczego:
kapitał ludzki
ziemia i surowce – odnawialne i nieodnawialne
postęp techniczny
inwestycje – powiększanie kapitału rzeczowego
Podstawowym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny, w długim okresie - dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Dynamicznym czynikiem wzrostu staje się również handel zagraniczny, przełamujący bariery wynikające z ograniczeń rynku wewnętrznego (popytowych i podażowych).
Rozwój zrównoważony polega na maksymalizowaniu korzyści netto z rozwoju ekonomicznego, pod warunkiem że chroni się jednocześnie i zapewnia odtwarzanie użytecznych zasobów naturalnych w okresie długim. Koncepcja ta zmierza do związania z sobą rozwoju gospodarczego z ochroną zasobów naturalnych i globalną równowagą ekosystemów(?)
GLOBALIZACJA.
Globalizacja jest to proces występujący w gospodarce światowej charakteryzujący się przede wszystkim nasileniem się mobilizacji i przepływu dóbr, kapitałów i siły roboczej w skali ogólnoświatowej, rozwój transportu, komunikacji, telekomunikacji oraz szybki przepływ informacji w mediach. Tej ewolucji gospodarczej towarzyszą przeobrażenia w sferze społecznej, kulturowej, ustrojowej, politycznej prowadzące do konfrontacji i zbliżenia w tym zakresie między państwami, narodami, ludźmi całego świata. Globalizacja ma więc swój wymiar gospodarczy i społeczny, polityczny i kulturowy. Globalizacja rodzi bardzo złożone problemy w skali międzynarodowej w zakresie: zwalczania niedostatku i nędzy, ochrony praw człowieka, migracji i zabezpieczenia pokoju, ochrony środowiska.
Pojęcie globalizacji powstało na skutek ujednolicania gospodarek Unii Europejskiej.
HISTORIA GLOBALIZACJI
Za początki globalizacji powszechnie przyjmuje się lata dziewięćdziesiąte XIX wieku. Związane było to z faktem, iż podczas intensywnego rozwoju kapitalizmu, kapitał nie natrafiał na spore ograniczenia. Ludzie mogli wtedy inwestować praktycznie na całym świecie, co wykorzystywali chcąc osiągnąć najwyższy poziom produkcji, przy minimalnych kosztach.
Pionierami globalizacji są takie firmy jak: Ford, Singer, Gilette, National Cash Register. Pierwsza faza globalizacji wynikała z potrzeby wzrostu korzyści skali w związku z zaistniałym w ówczesnym czasie postępem technologicznym. W owych czasach kwitł także handel międzynarodowy, który odgrywał coraz ważniejszą rolę w ekonomii światowej. Postępujące procesy globalizacji zostały jednak zahamowane konsekwencjami wielkiego kryzysu z lat trzydziestych XX wieku.
Państwa chcąc przeciwdziałać społecznym skutkom kryzysu zaczęły ingerować w gospodarkę. Również duże straty, które przyniosła II wojna światowa skłoniła rządy do ingerencji w gospodarkę i jej sterowania, czyli etatyzmu. Państwa znacjonalizowały część przedsiębiorstw, np. banki, kopalnie, koleje i same zaczęły prowadzić politykę gospodarczą na większą skalę. Na spowolnienie globalizacji wpływ miały również narastające w latach 1920 – 1950 tendencje nacjonalistyczne.
Tendencje te charakteryzowały się tak znacznym nasileniem, że nawet funkcjonujące wówczas przedsiębiorstwa trans narodowe ograniczały swoją działalność do regionów bliższych firmom macierzystym. Wzrost gospodarczy w okresie powojennym opierał się głównie na popycie wewnętrznym, czyli między innymi na konsumpcyjnych zapędach obywateli. Poważnymi barierami w rozwoju globalizacji była również rosnąca liczba karteli oraz innych tego typu porozumień, które uniemożliwiały ekspansję geograficzną wielu firm.
Gospodarka rozwijała się w sposób poprawny zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych. Jednak niezdrowe podstawy tego rozwoju unaocznił kryzys naftowy w latach siedemdziesiątych. Wtedy też z powodów politycznych szejkowie arabscy podnieśli kilkakrotnie ceny ropy co spowodowało olbrzymie perturbacje gospodarcze w świecie zachodnim. Nie wolno jednak zapominać, iż to właśnie po zakończeniu II wojny światowej pojawiły się korzystne warunki dla rozwoju globalizacja.
CECHY GLOBALIZACJI
Bez wątpienia główną cechą globalizacji – cechą, którą można jednocześnie traktować jako przyczynę globalizacji – jest brak barier lub małe bariery dla takich przepływów jak:
• przepływy towarowe
• przepływy usługowe
• przepływy kapitałowe
• przepływy ludzkie
• przepływy informacyjne w tym również wiedzy
Wśród dystynktywnych cech globalizacji można wymienić następujące zjawiska:
1. powstanie globalnego rynku finansowego
2. zinstytucjonalizowanie handlu międzynarodowego
3. macdonaldyzacja
4. gwałtowny wzrost przepływów zagranicznych inwestycji bezpośrednich
5. zdominowanie ekonomii globalnej przez korporacje trans narodowe
6. geograficzna dysjunkcja łańcucha wartości dodanej w skali globalnej
7. powstanie ekonomii opartej na wiedzy
8. wykształcenie się czwartego sektora ekonomii
9. redefinicja znaczenia państwa
Skutki globalizacji - korzyści
Już dzisiaj można mówić o pozytywnych skutkach zmian, które przyniosła globalizacja. Najważniejsze skutki globalizacji, a zarazem korzyści to:
• lepsze warunki dla rozwoju nauki i techniki oraz możliwości pełniejszego wykorzystania osiągnięć w tej dziedzinie,
• nowe możliwości rozwiązywania problemów egzystencjalnych społeczności opóźnionych w rozwoju,
• powstanie nowych szans dla osiągnięcia wzrostu gospodarczego,
• słabnięcie roli państw, na skutek prywatyzacji oraz wzrostu udziału w życiu społeczno-gospodarczym podmiotów publiczno-prywatnych.
ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Podstawowym celem polityki państwa jest zwiększenie efektywności ekonomicznej systemu rynkowego, obniżanego przez okresowe recesje, jak również przez inne przyczyny np. niesprawne działanie rynków w wyniku istnienia monopolu oraz istnienia w coraz większym zakresie zewnętrznych społecznie korzyści i kosztów (np. zanieczyszczenie środowiska). Aby ustrzec się zagrożeń wynikających z „niedoskonałości” rynku państwu przypisuje się odpowiednie funkcje korygujące rynek.
Pociągnięcia polityki ekonomicznej państwa mają w zasadzie dwojaką formę prawną:
ogólną – uprawniającą poszczególne instytucje do podejmowania na własną rękę określonych działań ekonomicznych np. uprawnienie Urzędu Antymonopolowego do zwalczania monopoli, uprawnienie banku emisyjnego do regulowania stopy procentowej
szczególną – szczegółowe ustawy np. ustawa budżetowa, ustawa wprowadzająca nową taryfę celną
Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce:- funkcja alokacyjna- funkcja redystrybucyjna- funkcja stabilizacyjna
Alokacyjna
...
Kaacha91