zabawa rola rodzaje publikacja.pdf

Małgorzata Kłósek

Myszków 19.08.2004

Ul. Leśna 72

42 – 300 Myszków

„Rola zabawy, nauki i pracy w życiu dziecka”

Plan

1. Zabawa, nauka i praca , jako zjawiska charakterystyczne dla życia dziecka.

a) Rola i znaczenie zabaw ruchowo – manipulacyjnych.

b) Zabawy tematyczne jako źródło kształtowania wielorakich uczuć.

c) Znaczenie zabaw konstrukcyjnych i manipulacyjno – konstrukcyjnych.

2. Początki nauki i pracy, jako elementów wynikających z zabawy.

a) Uczenie się jako główna forma działalności dziecka w okresie szkolnym

b) Praca dziecka

3. Rozgraniczenie zabawy i pracy w wyniku wkroczenia dziecka w okres szkolny.

a) Znaczenie pracy w życiu „małego człowieka”

4. Zabawa, jako źródło pracy – teza Elizabeth Hurlock.

5. Stanowisko S. Szumana wobec w/w terminów.

6. Cechy wspólne, określające zabawę, naukę i pracę, a zarazem odmienny ich charakter.

Zabawa, nauka i praca to terminy odrębne, ale zarazem ściśle ze sobą powiązane i

nawzajem uzupełniające się. Odgrywają one w życiu dziecka doniosłą rolę oraz decydują o

jego rozwoju. Są to zjawiska bardzo charakterystyczne dla życia „małego człowieka”.

Dziecko łaknie zabawy, bo ona zaspokaja jego pragnienie działania i poznania rzeczywistości.

Charakterystycznym rodzajem zabaw dzieci w wieku poniemowlęcym są zabawy:

a) ruchowo – manipulacyjne. Mają one ogromne znaczenie dla wyćwiczenia ruchów

rąk, usprawnienia motoryki całego ciała oraz także dla rozwoju umysłowego dziecka.

W toku zabawy manipulacyjnej dziecko wykrywa znaczenie społeczne przedmiotów

służących do zaspokajania potrzeb ludzkich i uczy się używać rozmaitych rzeczy

zgodnie z ich przeznaczeniem.

Zabawa stanowi pole przeżywania i kształtowania uczuć, jest źródłem pozytywnych i

negatywnych przeżyć emocjonalnych. Sposobność do kształtowania wielorakich uczuć

nasuwają:

b) zabawy tematyczne. W związku z podejmowaną i odgrywaną rolą dziecko stara się

wczuwać w świat przeżyć osoby, którą się staje w wyobraźni. Tak więc zabawa

tematyczna staje się swoistą szkołą uczuć i umożliwia kształtowanie uczuć wyższych:

miłości, przywiązania, patriotyzmu. Dziecko odzwierciedla rzeczywistość społeczną i

ujmuje w treści tych zabaw istotę społecznej działalności człowieka, a przede

wszystkim jego pracę. Rozwinięte zabawy tematyczne pojawiają się dopiero w wieku

przedszkolnym. Ich zaczątki pojawiają się jednak już w okresie poniemowlęcym. Są

to proste zabawy naśladowcze i odtwórcze dzięki nagromadzonej wiedzy z zakresu

życia społecznego oraz dzięki rozwijającej się wyobraźni, dziecko zaczyna w

zabawach tematycznych „wczuwać się” w różne role i je odtwarzać.

c) Umiejętność pokonywania przeszkód, systematyczność, wytrwałość, rozwój uwagi,

wyobraźni, myślenia, precyzji ruchów – kształcą zabawy konstrukcyjne .

Małe dziecko nie tylko odtwarza w swym działaniu rozmaite składnie przedmiotowe i

społeczne otaczającej rzeczywistości, lecz także po dziecięcemu je przekształca zgodnie z

własnym doświadczeniem i możliwościami rozwojowymi. Wytwory dziecka powstają w toku

czynności zabawowych, jak rysowanie, lepienie lub wycinanie, tj. czynności o charakterze

manipulacyjno – konstrukcyjnym, mają często walory estetyczne i stanowią ekspresję przeżyć

ich autorów i twórców. Ten typ działalności dziecka nazywa się twórczością artystyczną.

Dziecko spostrzega otaczające je rzeczywistość. Twórczość artystyczna odzwierciedla

pragnienia i tęsknoty dziecka. Są to zarazem początki nauki i pracy (jako elementów

nierozerwalnie związanych z pracą). Dziecko uczy się, jak ma się posługiwać różnymi

przyborami. W wyniku tych czynności rączka dziecka staje się bardziej „elastyczna”,

„ruchliwsza”, dziecko pobudza wyobraźnię, myśli, decyduje. Twórczość artystyczna ma

również pewne znaczenie wychowawcze.

Wśród licznych rodzajów zabaw doniosłą rolę w życiu dziecka (w młodszym wieku

szkolnym), odgrywają również zajęcia i zabawy o charakterze warunkowym, a wśród nich

zabawy konstrukcyjne. Zabawy te doskonalą się i różnicują w tym okresie, przekształcają się

pod wpływem zajęć praktyczno – technicznych i kółek zainteresowań w majstrowanie

techniczne, w szycie użytkowe, itd.

Z chwilą wstąpienia dziecka do szkoły nauka i wychowanie stawianych przez nią

zadań staje się g ównym obowiązkiem i pracą ucznia oraz g ównym czynnikiem

psychicznego rozwoju. Należy tu jednak podkreślić, że nauczanie dziecka zaczyna się na

długo przed początkiem jego nauki w szkole. W wieku przedszkolnym uczenie się i

zdobywanie doświadczeń oraz wiadomości odbywało się w sposób okolicznościowy,

najczęściej przez otoczenie i przez samo dziecko. Uczenie się staje się z chwilą rozpoczęcia

przez dziecko nauki w szkole główną formą jego działalności, lecz nie jedyną wielka potrzebą

tego wieku jest w dalszym ciągu-bardzo silnie wyrażona w wieku przedszkolnym-potrzeba

aktywności o charakterze zabawowym.

W wieku przedszkolnym ważnym etapem aktywności ludycznej jest przejście od

zabaw indywidualnych do zespołowych. Zabawa w zespole spełnia istotną funkcję w procesie

socjalizacji jednostki : dziecko bawiące się w grupie uczy się podporządkowywać swe

osobiste dążenia i chęci wspólnym projektom oraz dostosowywać własne działania do

czynności rówieśników i do reguł postępowania ustalonych w zespole. W różnych zabawach

dzieci tkwią także elementy nauki i pracy. Pod koniec wieku przedszkolnego zastosują one

wyodrębnione w postaci specyficznych i autonomicznych czynności, takich jak pełnienie

dyżurów, ćwiczenia przygotowujące do nauki pisania, pomoc w gospodarstwie domowym,

itd. Wszystkie te zajęcia dziecka stanowią teren oddziaływań wychowawczych w domu i

przedszkolu.

Można zaryzykować twierdzenie, iż w zagadkowym i dotąd nie wyjaśnionym

całkowicie zjawisku zabawy tkwi element swoistej autoedukacji, która ma odmienny

charakter niż świadomy i celowy proces samowychowania według przyjętych i założonych z

góry, wewnętrznych wzorów postępowania. Autoedukacja przez zabawę polega na tym, że

dziecko samodzielnie radzi sobie z problemami wyłaniającymi się w działaniu podjętym z

jego własnej inicjatywy. Bawiąc się, wypróbowuje swe siły i możliwości, pokonuje opór, jaki

stawiają mu materiał i tworzywo przekształcone w toku działania, rozwiązuje problemy

doboru odpowiednich akcesoriów i symbolów koniecznych do zainscenizowania i

udramatyzowania akcji: samodzielność i dowolność zabawy czyni z tej formy działalności

barierę ochronną przed nadmiarem zadań zewnętrznych, którym dziecko nie potrafiłoby

sprostać. Niezwykle istotną kwestią jest niemal nieograniczona możliwość ekspresji emocji i

uczuć podczas zabawy, wyładowania w niej napięć nerwowych i konfliktów wewnętrznych.

Zachowanie się dziecka podczas zabawy informuje, jaki jest jego świat wewnętrzny, sfera

uczuć i wartości. Zabawa jest sygnałem, znakiem, manifestacją obaw, lęków, stanów wrogich,

które mogą wypłynąć na powierzchnię zachowania się dziecka, gdy swobodne i

nieskrępowane przestawi się w zabawie.

Potrzeba zabawy, radosnego ruchu, stanowi nadal zdrową potrzebę dziecka. W okresie

młodego wieku szkolnego, występuje rozgraniczenie zabawy i pracy. Rozgraniczenie zabawy

i pracy nie oznacza, że czynności zabawowe, pozostając dalej źródłem radości dla dzieci, nie

przygotowują ich do życia i nie kształtują ich osobowości, w znacznym stopniu czynią to

dalej. Między zabawą i pracą nie ma tak wielkiej różnicy (jak sądzi wielu ludzi). W każdej

dobrej zabawie jest wysiłek fizyczny i wysiłek myśli. Tak, jak dziecko się bawi, tak będzie w

przyszłości pracowało. Wiele cech charakteru i nawyków potrzebnych (lub

przeszkadzających) w pracy szkolnej wytwarza się u dzieci w okresie przedszkolnym, w

okresie zabawy. Wiele czynności zabawowych dziecka przedszkolnego przechodzi w wieku

szkolnym w pracę, wiele jednak rozwija się dalej jako czynności zabawowe, rozrywkowe,

mające charakter odpoczynku i odprężenia po pracy szkolnej lub fizycznej. Praca dziecka (w

młodszym wieku szkolnym) składa się przede wszystkim z nauki szkolnej i z pomocy

rodzinie w gospodarstwie domowym. Praca szkolna, obfitująca w poważne obowiązki,

zaczyna wyraźnie zmieniać osobowość dziecka, zmienia także życie dziecka i jego sytuację w

rodzinie. Dziecko szkolne zaczyna samodzielnie wykonywać w rodzinie różne stałe prace i

dlatego staje się jej właściwym i potrzebnym członkiem.

Zdaniem Elizabeth Hurlock, zabawa „uczy dawać, brać, dzielić się, współpracować i

podporządkowywać swoją osobowość grupie”; jest czynnikiem kształtowania osobowości i

narzędziem przystosowania społecznego. Źródłem zabawy człowieka jest społeczna treść

pracy, dlatego zabawa może być uważana za „dziecko pracy” – zjawisko od niej pochodne.

Zabawa jest podobna do dobrej pracy i musi ją we właściwym czasie poprzedzać. A zatem –

zabawa wywodząc się z pracy, stanowi zarazem przygotowanie do niej. Zabawa kształtuje i

organizuje osobowość dziecka, wzbogaca i doskonali jego siły fizyczne i psychiczne,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: