EMO notatki ze Strelau'a
Z grubsza cywilizowane życie prowadzimy od 10 000 lat.
J. Toobby i Leda Cosmides twierdzą, że emo powstały podczas ewolucji, jako adekwatna odpowiedź na problemy wymagające rozwiązania.
Goodal- emo są przede wszystkim społeczne- komunikacja, interakcje. Stringer i Gamble- wyzwalające agresję emo pozwoliły na wytrzebienie neandertala.
Frijda, 3 robocze definicje emo:
1) Wynik świadomej/nieświadomej oceny zdarzenia jako istotne dla celów/interesów podmiotu. Pozytywna- wywoływana przez zdarzenie zgodne z celem, negatywna- niespójne z celem
2) Uruchomienie gotowości do realizacji programu(innego dla poszczególnych emo) działania, niekoniecznie zgodnego z obecnie realizowanym programem poznawczym/behawioralnym
3) Szczególny rodzaj stanu psychicznego (ze zmianami somatycznymi, ekspresja mimiczną, pantomimiczną, reakcją behawioralną)
Emo- pojawia się najczęściej jako efekt oceny zdarzenia
SUBIEKTYWNY STAN PSYCHICZNY, URUCHAMIAJĄCY PRIORYTET DLA ZWIAZANEGO Z NIĄ PROGRAMU DZIAŁANIA. JEJ ODCZUWANIU TOWARZYSZĄ ZWYKLE ZMIANY SOMATYCZNE, EKSPRESKJE MIMICZNE, PANTOMIMICZNE I ZACHOWANIA.
Emo zwykle mają powód, przebieg i skutki.
Koncepcje oceny poznawczej: Emo to efekt orientacji człowieka w otoczeniu, stosunek do zmian. Ocena poznawcza- rozpoznanie zdarzenia jako znaczącego z pktu widzenia celów i interesów
Lazarus
Ocena pierwotna- czy emocja w ogóle się pojawi, jaka walencja
Czy zdarzenie ma związek z celami/interesami? Gdy zwiększa prawdopodobieństwo realizacji celu, emo+, gdy oddala -.
Ocena wtórna- jaka emo się pojawi
czy coś można zrobić, co?
Szacowanie zasobów własnych i środowiskowych
Ocena warunkiem wystarczającym i koniecznym wystąpienia emo
Szczęście-zdarzenie oznacza osiągnięcie celu
Nadzieja-okoliczności sprzyjają cel osiągalny pod pewnymi warunkami
Smutek- stała, nieodwracalna strata
Strach- niepewność czy potencjał wystarczający, bądź ocena że nie wystarczy, sytuacja zagrożenia
Złość- ktoś inny przeszkadza
Poczucie winy- on sam sobie przeszkodził
Parkinson- u ludzi reprezentacje emo są ściśle związane z reprezentacjami ocen
Izard- skłanianie do mówienia o emo powoduje, że oceny i doświadczanie emo mają charakter werbalny(przecenianie związku między tymi procesami)
Na emo składają się (wg Parkinsona):
1)Specyficzne, somatyczne doświadczenie
2)tendencja behawioralna
3)myśli o sytuacji emogennej
4ekspresja twarzy i reszty ciała
Ocena- ważny, ale ani konieczny, ani wystarczający czynnik
Emo- wynik częściowi niezależnych, a częściowo zintegrowanych 4 czynników
Reakcje organizmu na emo nie są automatycznymi odpowiedziami na te zdarzenia, są generowane przez systemy regulacji
Ludzie nie działają tylko odruchowo na zdarzenia, ale planują
Paul MacLean
3 zróżnicowane systemy
1)Mózg gadzi(corpus striatum)-najstarszy
2)Mózg limbiczny- paleossaków(amygdala, septum- przegroda)
3)Kora nowa(neocortex)-mózg neossaków
1) Prążkowie
codzienne życie, reagowanie na działania innych osobników swojego gatunku(znakowanie terenu, obrona go, polowanie, tworzenie hierarchicznych grup, migracje, termoregulacja, defekacja)
2) Ssaki mają, a gady nie: opieka rodzicielska z przywiązaniem,
Wokalne porozumiewanie się, zabawa. Nastawiony na: przerwanie jednostki(jedzenie, rywalizacja wewnątrz gatunku) i przetrwanie gatunku(opieka nad dziećmi, karmienie ich, przywiązanie) Układ limbiczny połączony jest z podwzgórzem, ten z kolei reguluje hormony(przez połączenie z przysadką) Stymulacja przegrody wywołuje przyjemność(ośrodek przyjemności), hipokamp- nieprzyjemności
Aura u epileptyków- doświadczanie silnych, nieporównywalnych emo, bez obiektowych, +lub -
Amygdala: wg J, LeDoux centralny komputer mózgu, ewaluuje impulsy z nerwów czuciowych, dostaje impulsy z ośrodków odp. za wzrokowe rozpoznawanie obiektów i rozróżnianie dźwięków, ma połączenia z podwzgórzem. Może otrzymywać info, które nie są treściowo interpretowane przez korę, odp. za ocenę poznawczą
Ośrodki blisko siebie ulokowane (erekcja obok strachu)- dlatego horrory fajne
3) 80%objętosci mózgu, u człowieka szczególnie rozbudowane płaty czołowe(połączone z systemem limbicznym), funkcjonalne zróżnicowanie półkul (prawa bardziej związana z rozpoznawaniem emo, bo silniejsze połączenia z amygdalą, poza tym w dzieciństwie szybciej się rozwija niż lewa- od werbalnych spraw, symboli i analitycznych rzeczy). Gdy doświadczamy i wyrażamy emo nie jest bardziej zaangażowana prawa półkula. Prawa półkula- negatywne doświadczenie i ekspresja, lewa-pozytywne. Lewostronne uszkodzenia płatów- depresja, prawostronne-mania
W depresji: noradrenalina, serotonina, acetylocholina ważna
Hormony-adrenalina, kortyzol, peptydy
Przysadka-silnie połączona z podwzgórzem
Opiaty endogenne- ważne w przeżywaniu bólu
Panika-przejmujący strach, zwykle trwa od 15-30 min czasem się przedłuża, nieoczekiwanie, bez powodu. Symptomy poznawcze obawa, jak i somatyczne- przyspieszenie, spłycenie oddechu, przyspieszona akcja serca, zawroty głowy
Podanie cholecystokininy(CKK) indukowało atak.
Izard:
Neuronalny, sensomotoryczny, afektywny, poznawczy
(Zapach nie ma celu poznawczego ale na wywołać reakcję)
4 systemy, hierarchicznie zorganizowane:
1) Zawsze zaangażowany poziom pierwszy
2) rozwojowo- neuronalny i motoryczny generują emo zanim poznawczy się pojawi
1) Neuronalny- zawsze obecny, konieczny i wystarczający(aktywacja struktur/produkowanie neuroprzekaźników)
Reakcje somatyczno-motoryczne, upośredniane przez AUN(serce, źrenice), ospałość bądź ożywienie- mogą być niezależne od środowiska zupełnie
Ochładzanie mózgu-przyjemnie, podwyższona temperatura- nieprzyjemnie
2) sensomotoryczny
Aktywność centralna eferentna, ekspresja twarzy, wygląd sylwetki, zachowania instrumentalne, napięcie mięśni, działa albo niezależnie od wyższych systemów, albo we współpracy z nimi
4) Afektywny- emo i popędy fizjologiczne, procesy sensoryczne mogą być aktywatorami i emo (ból np). Jak jedna emo może generować inną? BO połączone w systemy dynamiczne
5) Poznawczy- oceny, porównania, atrybucje, kategoryzacje, inferencje, pamięć, antycypacja
Ekman- badacz ekspresji emo- prawie zawsze długotrwała ekspresja sztuczna
Nastrój
Mniej intensywny od emo, nie ma obiektu, nie uruchamiają gotowości do działania, wręcz przeciwnie-podtrzymuje obecną gotowość
Stan afektywny mający walencję i intensywność, zawierający oczekiwania odnoście odczuwania w najbliższej przyszłości stanów zgodnych ze swoją walencją
Zaburzenia emocjonalne- subiektywnie nieprzyjemne odczucia, trwają miesiącami, przeszkadzające w efektywnym funkcjonowaniu, należą tu: depresje i manie(zaburzenia nastroju) i zaburzenia lękowe.
Depresja duża- choruje około 20%kobiet, 10%mężczyzn, około 15% próbuje popełni samobójstwo
Mania- dotyczy 0,5%-1% populacji
Fobie-cierpi około 10% ludności
Panika- chory boi się, że umrze/popadnie w chorobę psychiczną
40%ludzi określa się jako nieśmiałych, określa się ją jako lęk społeczny
Istota emo- uruchomienie gotowości do realizacji planu działania, nadanie statusu: PILNE!
Ekspresja emocji- wszelakie sygnały emitowane przez jednostkę, będące dla innego wskazówką do przeżywania przez tę osobę danej emo
Poszczególne ekspresje wyprzedzają reakcje behawioralne, pełnią też funkcję komunikacyjną
Wzorce ekspresji emocji są ponadkulturowe
Trudno zróżnicować strach od zaskoczenia- przypuszczalnie w ewolucyjnej przeszłości występowały razem
Mięsień jarzmowy większy-odpowiedzialny za uśmiech :)(od policzków do katów ust), zmarszczki w zewnętrznych kącikach oczu
Orbicularis oculi- mięśnie otaczające oczy- napinają się, gdy doświadcza się autentycznej radości, wtedy też rozszerzają się źrenice
Ekman wyróżnił 50 rodzajów uśmiechu ponad
Złość- źrenice mniejsze, brwi opuszczone, nozdrza rozszerzone, wargi zmniejszone, usta rozchylone, zaciśnięte zęby
Strach, lęk, obawa, przerażenie- brwi podniesione, ściągnięte do siebie, wyprostowane, górne powieki podniesione, dolne napięte, oczy zaokrąglone albo wręcz wybałuszone, pojawiają się zmarszczki nad brwiami i nosem
Zaskoczenie-brwi podniesione, zmarszczki dłuższe niż w strachu, oczy wytrzeszczone ale dolna powieka wyraźnie rozluźniona, wargi nienapięte, owalny wygląd
Smutek, zmartwienie, żal- opuszczenie kącików ust przy niezmienionej pozycji podbródka, wewnętrzne kąty brwi do góry (górne powieki trójkątne, zmarszczka na środku czoła) Smutek- spoglądanie w dół
Wstyd- rumieniec, u kobiet rozlewa się czasem na dekolt, u mężczyzn z plemion pierwotnych na torsie
Poczucie winy- rumieniec rzadszy, jeśli już- mniej intensywny, dłużej wyrażany niż jakakolwiek inna emo
Prawdziwymi i wymuszonymi ekspresjami twarzy zawiadują inne ośrodki! Uszkodzenie dróg piramidowych- ktoś nie wykona polecenia: uśmiechnij się, ale zrobi to gdy ogląda komedię
Uszkodzenie dróg pozapiramidowych- odwrotnie
Asymetria ekspresji- gdy mimika wyraźniejsza znacznie na jednej stronie ciała (przeważnie lewej), obecna tylko gdy intencjonalna ekspresja
Wina, poczucie wstydu- kurczenie się, spuszczenie głowy
Strach-cofnięcie głowy, schowanie jej w ramionach
Smutek-opuszczone ramiona, garbienie się
Złość- zaciśnięcie pięści, wysunięcie głowy do przodu
Zaskoczenie- ogólne odchylenie do tyłu
Emblemat- świadomie wykonywany gest, ma ściśle oznaczone znaczenie w danym kręgu kulturowym(kiwanie głową- w Bułgarii odwrotnie)
W stanach pobudzenia emo wzrasta natężenie głosu (szczególnie, gdy podenerwowani- u 70% działa), spada w smutku i zmartwienia
Smutek-spowolniona, cicha mowa, złość i strach0 szybka, głośna mowa
Uśmiech- pojawia się w 3, 4 tygodniu życia malucha, wcześniej pojawia się wstręt/obrzydzenie
Smutek, złość- 3mc
Strach- 7mc, nieśmiałość, wstyd- koniec 1 roku życia
Albania, kraje arabskie-mężczyzna, który się nie złości nie ma honoru,
Eskimosi Utku- gdy się zezłoszczą, poddani ostracyzmowi
Kultury kolektywistyczne- częstszy wstyd, indywidualistyczne-poczucie winy
Ekman: emocje podstawowe-
Strach, złość, smutek, radość, wstręt, (zaskoczenie)- bo doświadczane, rozpoznawane przez wszystkich
Izard: aby była podstawowa emocja, musi być specyficzny substrat neuronalny i odróżnialna jakość subiektywna, są tu więc też: wstyd, poczucie winy, zaskoczenie, zainteresowanie, pogarda
Plutchik: emocje podstawowe- takie, które mogą być obserwowane na różnych poziomach filogenetycznych i mają znaczenie adaptacyjne dla walki jednostki i gatunku o przetrwanie
Są tu: strach, smutek, radość, akceptacja, wstręt, antycypacja, zaskoczenie.
Podejście prototypowe- pytanie, co się najpierw kojarzy ze słowem "emocja"
Wg tych badań podstawowe są: miłość, strach, złość, smutek, szczęście
Pochodne-mieszanka podstawowych
Plutchik: radość + akceptacja = miłość/przyjaźń
Strach + zaskoczenie = groza/trwoga
Strach + wstręt = niepokój, ostrożność
Radość + strach = Poczucie winy
Złość + wstręt = wrogość
Radość + złość...
collet666