Rok 1794 t.2.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Władysław St.

Reymont

Rok 1794

Nil desperandum

Powieść historyczna

Tower Press 2000

Grabowski dwór Zarębów jeszcze spał.

Atoli z czeladnej buchały światła i przenikliwe śpiewania. Niska ogromna izba, zakopcona

do czarności, tonęła w złocistych brzaskach; na kominie buzował się tęgi ogień, świerkowe

łupy trzaskały wesoło iskrami aż na półkolistą ławę, pełną prządek, lnianych kądzieli i war-

kotu wrzecion.

Jejmościanka Bisia, w białym czepeczku z niebieskimi szlarkami, w rogowych okularach

na grubym nosie, ledwie wydająca się z głębokiego fotelu, ciągnęła rozgęganym głosem lita-

nię do Matki Boskiej, piskliwy zaś chór dziewczyn powtarzał sennie co chwila:

– „Módl się za nami!”

Jakieś dziecko kwiliło w sąsiedniej stancji, przeciągle ziewały psy, pozwijane w kłębki

przed ogniem, i raz po raz buczały wrzeciona wijące się po podłodze.

– Franka, nitka ci puchnie – ostrzegała jejmościanka nie przestając śpiewania.

Parob ze łbem rozczochranym, w kożuchu i boso, zwalił naręcze drzewa pod komin i przy-

siadł na ceglanym trzonie. Litania wlokła się długo i matyjaśnie niby piaszczysta droga w

upalne przypołudnie, ogieniaszek przejmował lubością, do tego muchy tak sennie brzęczały w

bylicach pozawieszanych u pułapu, że śpik morzył i tu, i owdzie któraś z prządek utonęła no-

sem w kądzieli.

– Cóżeśta robiły w nocy, że teraz wozita żydów? – podniósł się groźny głos.

Parob zarechotał, skarcone bystrzej zakręciły wrzecionami, a stara Maciejka, kucharka

ludzka, heród baba i dokucznica, zaszeptała kąśliwie:

– Miesiączek wschodzi o północku, to każda by rada napatrzyć mu się do syta...

Jejmościanka spojrzała surowo, lecz miasto zgromić powiedziała:

– Skocz no która zobaczyć, czy starszy panicz już wstał. niech Wikta leci– zdecydowała,

bo kilka na raz zerwało się od kadzieli.

– Każdej pachną miody – syknęła Maciejka. – Nie dla psa kiełbasa

Wikta z jakąś szczególną miną meldowała, jako w pokoju panicza jeszcze cicho.

– Dobrześ aby słuchała? – indagowała jejmościanka, nie bardzo upewniona.

– Ona żołnierzów to na dziesiątej wsi poczuje.

– Przypuść dechu, Małgoś. Śpiewasz jak z łaski, nie oszukuj Pana Boga – fuknęła. jej-

mość, srogo patrząc spod okularów. – Zydor, nie drzem, leniu, a śpiewaj.

Parob beknął, aż kury gdzieś zagdakały i prządki zaczęły chichotać.

– Z ciebie kapelista kieby z koziego ogona trębacz – wyrokowała Maciejka.

– Tyle wam o tym wiedzieć co starej warząchwi o kościele – odciął się Zydor.

– Cicho! „Naczynie dziwnego nabożeństwa” – śpiewała jejmościanka.

– „Módl się za nami!”

Sroka frunęła znad belki, próbując łapać dziobem warczące wrzeciona, po niej zjawiła się

ruda wiewiórka i chycnąwszy na ramię jejmościanki pilnie wycierała pyszczek o jej czepe-

czek, a za tymi wsunęła się oswojona wydra, przypełzła tanecznymi ruchami do kolan i do-

stawszy pieszczotliwe pogłaskanie skoczyła na któregoś z psów i wśród straszliwych skom-

leń, skowytów i śmiechów wyjechała na nim do sieni.

A że świt już był właśnie zabielał szyby jakoby szronem, jejmościanka Bisia zdawszy do-

zór Maciejce podreptała w głąb domu z wiewiórką na ramieniu.

Dwór był obszerny, pełen przybudówek i zakamarków; na korytarzykach i w ogromnych

stancjach pachniało lawendą i słały się jeszcze grube mroki, posuwała się więc po omacku,

akuratnie jednak znajdując przeróżne drzwi, aby dyskretnie zapukać, to rzucić dzień dobry,

gdzie zaś i zagderać na śpiochów lub komuś rzec, jako kapucyn pokazuje na pogodę. Po dro-

dze skrzyczała kredencerza, niezgorzej też oberwał psiarczyk na ganku i odbywszy z kucha-

rzem konferencję względem dzisiejszego obiadu, zajrzała do pokoju panny stołowej.

Rozburzona pościółka jeszcze grzała, lecz panny nie było. Zmarszczyła się groźnie.

– Ona się doigra tymi amorami! A niechby się wypadkiem dowiedział pan miecznik! Jezus

Maria! – aż ręce podniosła. – A przekładałam, a suplikowałam jak kogo poczciwego! – szep-

tała, jakby się już submitując miecznikowi, wlokąc się ciężko na piętro do drzwi narożnej

komnaty, gdzie kwaterował Sewer. Z bijącym sercem nasłuchiwała, uczyniła w powietrzu

znak krzyża, odeszła na palcach, aby nie zbudzić ulubieńca, którego kochała nade wszystko.

– Niech sobie wypocznie dzieciątko! – westchnęła tkliwie, schodząc do apteczki wydawać

przyprawy kuchcie, już czekającemu przy drzwiach zamczystych.

Tymczasem Sewer już od dość dawna siedział pod stajnią i kurzył lulkę.

Pietrek przyświecał latarnią, Maciuś zaś konie uwiązane do bariery pucował z nabożeń-

stwem i prężąc się raz po raz, i podnosząc do czoła rękę ze zgrzebłem, istne cuda powiadał o

swoich ogierach.

Poranek był wczesny, spowinięty jeszcze mrokami, chłodny i cichy; po łęgach leżały sza-

rawe kożuchy mgieł, lasy po wzgórzach ciągnęły się pogarbionymi zarysami ciemności, z

nieprzejrzanych pól wytryskały drzewa podobne zakrzepłym czarnym dymom; natomiast nie-

bo na wschodniej stronie wzdymało się jakoby szklane, zaciągnięte seledynem, smugami fio-

letów i żarzącymi się łunami nadchodzącego słońca.

Na majdanie powstawał znaczny ruch, kręcili się ludzie, noszono zieloną paszę do rannych

udojów, skrzypiały studzienne żurawie i wierzeje gumien, gdzieś z drogi huczał potężny bas

ekonoma: – Wychodź! Wychodź! – Turkotał młyn na strudze jeszcze niedojrzanej, od wsi

zalatywały dymy i głosy.

– Dopraszam się pana porucznika, konie okuć?

– Okuj, ruszamy jutro o świtaniu. Żal ci odjeżdżać, co?

– I! – sprężył się w całym ogromie, pokazując w twarzy jakowąś wzgardę. – Melduję po-

kornie, jako rad bym we świat choćby w tej minucie...

– Tak ci pilno, a powiadali, że się masz do Wikty ze dworu. – Gwizdnął na psy. Cała sfora

gończych, wypuszczona z psiarni, przypadła z radosnym skowytem.

– Na rasztaku to każda kiecka dobra – wyrzekł zaplatając grzywy ogierom. – Jak tam na

wojaczce jest, to jest, a wolę niźli przy pługu z bydlęciem pod ekonomskim boćkiem wycią-

gać gnaty. Wziąłem to na rozum i uważam...

– Byleś przy tym uważaniu nie oberwał po grzbiecie od namiestnika.

– Pokornie melduję, jako nam grozi, że niech powrócim z żołnierki, to nas zaprze do wo-

łów i kijem wytrzęsie z nas wojackie fanaberie! Jakże to może być, kiej my som żołnierze i

swój honor mamy?

Lęk mu patrzał z oczu.

– Kto w służbie Rzeczypospolitej stanie, ten wolny jest – mówiłem ci.

Maciuś, pochylając mu się do ręki, zaszeptał w sekrecie:

– Po naszych wsiach siła parobków doprasza się iść w kantonisty. Wydały się z tym głupie

przed ekonomem i wzięły srogie baty, a namiestnik zapowiedział, że niech się kto ruszy z

domu, znajdzie go i każe zatłuc... W sam raz by pasowały do naszej baterii: same wybrane

chłopy... Dzisiaj w nocy znowu przychodzili wysłańce do Kacpra jaże spod Lublina wzglę-

dem wolności pytać, czy to prawda.

– Prawda. Który dobrowolnie zaciągnie się w szeregi, temu na wiek wieków będzie dana

wolność i ziemia. Mówiłem ci już tyle razy.

– To niby będzie, jak teraz we Wronkach albo w Siemiatyczach!

– I jak będzie, da Bóg, w całej Rzeczypospolitej.

– Wedle rozkazu! – sprężył się, lecz nie odszedł.

– Co masz na języku?

– To niby, na ten przykład, ten półwłóczek, co go tatuś obrabiali...

– Będzie twój!

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: