Duma o Hetmanie i inne opowiadania.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

STEFAN ŻEROMSKI

DUMA

O HETMANIE

I INNE

OPOWIADANIA

Tower Press 2000

ARYMAN MŚCI SIĘ

Zbliżając się do szczytu wyniosłości życia zwracał jeszcze spojrzenie w stronę krainy

przebytej. Strudzone stopy ociężale dźwigały wiek jego, nędzny i ciężki, jak bryłę ołowiu, do

ziemi nieznajomej, co się daleko ukazać miała. Ostrymi łokciami wparła się w jego ramiona

uporczywa zgryzota i plecy mu w pałąk wygięła. Zelżały już rzemienne popręgi życia wśród

blasku i wówczas widoczną była każda sina blizna, którą mocno i głęboko wypaliły. I serce,

po tysiąc razy nasycone, już nie łaknęło.

Daleko w nizinach został ów czas, kiedy tak wszystko smakowało duszy, jak sama chciała.

Skinienie ręki, na którego widok tłum rozstępu j e się i ucieka, jakby go uderzał blask grotów

włóczni schylonych i mieczów wydobytych; skinienie ręki, na którego widok czołga się do

stóp nieznany człowiek, jakby go ciągnął powróz siepacza – znudziło się i obmierzło.

I w rzeczach wszystkich, które ujmuje posiadanie, widać było tylko zgryzotę.

O, gdyby można było wrócić się tą samą drogą, o, gdyby można iść wstecz i raz jeszcze uj-

rzeć, co się już widziało – ku dalekim dolinom, we mgłach tęsknicy roztopionym! Wrócić się

do widzeń serca, zobaczyć znowu świat nieprawdziwy odbity w oczach dziecka... Zważać w

milczeniu, jak pod sercem, pełnym zdrad i wybiegów, poczyna się tajemne, sobie tylko sa-

memu wiadome westchnienie i przewodniczy orszakowi wyśli nowo narodzonych, które za

nim idą w stronę mądrości...

Raz jeszcze temu wzruszeniu zaufać!

Tam, w tych dolinach, zostało się szczęście, które nie trwało dłużej nad czas jednej ju-

trzenki, a zwiędło, podobne do kwiatu wiosny na niwie, gdy wysoko wzbije się skwarne słoń-

ce...

A kiedy na obraz ciosów dzwonu za umarłych, które rozbijają ciszę poranka, twarda świa-

domość roztrącała westchnienie, głosząc, że dni szczęścia już się nie wrócą, już się nie wrócą

jak śnieg z chmur spadły na dawne miejsce w przestworzu – wzniósł ciężką rękę, aby zatrza-

snąć drzwi miedziane. Na zawsze utracić opuszczone już życie, rozległe siedlisko żalu. Prze-

stać uczuwać potrzebę rozkoszy, których liczba skąpa jest i wiecznie się powtarza, koniecz-

ność dziwactw, ciągle odmiennych a zawsze tych samych, świeżych, jak dopiero zerwane

róże, skojarzeń myśli, za którymi nieodzowne wlecze się z dala poziewanie.

Rzucić na ziemię i stopą rozedrzeć ostatni kwiat, a duszę, niewolnicę zmysłów, wprowa-

dzić do okręgu, gdzie inny leci czas, nie czekający nigdy, który śpieszy się wiecznie na wy-

ścigi z dziką pianą fal, z polotem wiatru i 'z płomienną błyskawicą. Tam ją przeciwko samej

sobie obrócić, aby się poczęła zżerać i trawić jak w ogniu. Aby zaczęła wadzić się z sobą i ze

wszystkimi hasłami żywota. Zgromadzić dokoła niej jedynych sojuszników, jedynych przyja-

ciół i znajomych współbraci: własne jej siły. W mocną smycz ze skóry uchwycić namiętność

jak psy i suki. W ściśniętej dłoni sforę ich nikczemną i szczekającą zatrzymać.

A gdy to marzył, stanęła przed nim twarda mądrość maga, którą był ongi poznał i dla roz-

koszy życia dawno odtrącił. I widział znowu wielmożną myśl Manesa, co się w irańskich

przestworach, u jasnych ognisk dobrotliwego ojca Ahuramazdy zapaliła, co się kochała w

Baranku Bożym i ku ognistej tarczy słonecznej leciała, wiecznie stęskniona. Wtedy własne

jego uczucia wlały się w amfory mistrza, co się zwał Parakletem. Począł dumać o tajemnicy,

o skrytym i niezbadanym duchu człowieka, o tym ogniu niebiańskim pełgającym nad jaskinią.

I widział jak gdyby w sennych marzeniach pracę, walki i niedolę pierwszego człowieka,

Adama, który po to przyszedł, aby się w nim dokonało wyzwolenie światłości. Duch jego

miał zdobyć całkowitą wiedzę o sobie i rozwinięcie całej natury człowieczej. Ale pan mroku,

ten, co się z przedwiecznego wroga jasności, z Angramainiu wywodzi, zły duch z czołem

zranionym od pocisku boskich piorunów, umiał temu przeszkodzić. On to dał Adamowi ko-

bietę za towarzyszkę. Nim nastąpiło wyzwolenie światła, Ewa wznieciła w duszy Adama

straszliwą siłę, bezdenną, wszystko niszczącą władzę: miłość. Pod naciskiem tej potęgi Adam

rozproszył, osłabił i utracił blask swego ducha. W miłości poczynał dzieci, które były spad-

kobiercami grzechu i niedoli. A jak było z Adamem, tak było z nim, Dioklesem, dalekim po-

tomkiem.

Wtedy wydarł się z jego piersi głęboki jęk. Jęk żywota. Ujrzał raz na zawsze, że miłość dla

kobiety i płodzenie z nią dzieci sprawuje zaplątanie się jasnego ducha w materię. I po trzy-

kroć za prawo nieodwołalne uznał wzgardę rozkoszy cielesnej: pieczęć piersi.

Po wtóre w sennym westchnieniu oglądał drugie prawo wielkiego kacerza: oczyszczenie

ducha przez wędrówkę z ciał ludzkich do ciał zwierzęcych i roślinnych. I głęboko przejrzał,

że dusza zwierzęca jest cząstką Boga. Dlatego wyznał wobec siebie, że zabójstwo zwierząt,

zżęcie kłosa i otrząsanie owocu równa się morderstwu, ponieważ przemocą wstrzymuje roz-

wój światłości uwięzionej w zwierzęciu i w roślinie.

I po trzykroć za prawo nieodwołalne uznał swobodę trzód, pól, gajów, rzek i stepu: pieczęć

ręki.

Odtąd utonął cały w nauce wielkiego maga.

I śnił o świętym aniele blasku, jak w postaci węża namawiał pierwszego człowieka, aby

zakaz przestąpił – i jak w nim przywiódł rodzaj ludzki do wysokiej świadomości samego sie-

bie; o jasnym aniele, synu słońca, jak w postaci węża krążył pomiędzy ludźmi ucząc ich

prawdy o naturze człowieczej; o walce syna słońca wszczętej przeciw królestwu ciemności i o

zwycięstwie książąt mroku, którzy część słonecznej zbroi objęli w posiadanie; o tym, jak Pan

zesłał wówczas na ratunek człowiekowi ducha żywota, siłę ze siebie samej wynikającą, Eona,

który do jarzma wprzężonemu prawicę podał.

I oto duch żywota, wsparty przez inne potęgi, zwyciężył wreszcie pana ciemności. Z ciel-

ska jego utworzył nocne niebiosa, a z błysków światła, jakie w nim były, stworzył gwiazdy, w

mroku lśniące.

Uwierzył Diokles, że gdy zupełne oczyszczenie nastąpi, duch jego jako światłość czysta

wzniesie się ku księżycowi, uleci ku słońcu i wejdzie do królestwa wiecznego blasku. Z nim

razem oczyszczać się będą z materii ludzie i wszystek świat, od źdźbła chwiejnej trawy nad

wodą aż do gwiazdy żarzącej się wśród niebios, póki nie wyłączy się światło z mroku. A gdy

materia blask utraci, zamieni się w bryłę martwą i przez ogień będzie pożarta. Dusza każda,

która dobrowolnie odda się w niewolę ciemności, karę zasłużoną poniesie i w chwili osta-

tecznego rozdzielenia królestw będzie do trupiej masy przykuta, ażeby była jej stróżem. Du-

sza taka stanie się Jedno z tym, co za życia kochała...

Tak uczył Manes. Gdy słońce, gdzie Bóg mieszka w wieczności, słońce, którego natura

jest naturą Boga, szło na zachód i w czerwonych piaskach puszczy libijskiej tonęło, Diokles

uczuwał w duszy swej tęsknotę bardziej rozległą i nieobeszłą od pustyni. Gdy zmierzch spa-

dał na rozkwitłe wąwozy Egiptu, zwracał oczy i wargi szepczące ku światłu nocnemu księży-

ca, co jak namiestnik pilny i dbały dalekiego władcy obchodził majestatyczne królestwo nie-

bios.

Tak często spędzał bezsenną noc.

A gdy się rozpraszała i gdy brzask pasować się zaczynał z cieniami, brał z sobą mały po-

czet sług i na mule wyjeżdżał.

Mijał wówczas oazę Jowisza Ammona. Nie wabiły go szumiące jej strugi, przezroczyste

jeziora ani cień zmoczonych rosą fig i granatów. Zagłębiał się w dzikie doliny i brnął wskroś

nagich, płonych, niepożytecznych płaskowzgórz, zasianych ostrymi głazami. Tam, w tej zie-

mi, gdzie każde źdźbło usycha, gdzie już nie może wytrwać cedr ani sosna, między skałami

szukał tajemnicy żywota.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: