Socjalizacja, Tillmann.pdf

Socjalizacja (wg Tillmann’a)

1. Pojęcie socjalizacji.

To proces powstawania i rozwoju osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie

przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym.

Obszar przedmiotowy socjalizacji:

- ogół warunków środowiskowych, które mają wpływ na rozwój podmiotu (wymagania stawiane

w miejscu pracy, sytuacja mieszkaniowa, oglądanie telewizji, zachowania językowe rodziców);

- fizyczno-materialne warunki środowiska (zabawka, dom mieszkalny, park miejski).

Wszystkie socjalne i materialne czynniki środowiskowe są pod wpływem społecznym, wszystkie

mogą mieć znaczenie jako warunki procesu socjalizacji.

2. Osobowość.

To specyficzna struktura cech, właściwości, nastawień i kompetencji działania, która jest

charakterystyczna dla poszczególnych ludzi.

Indywidualność wchodzi w skład osobowości.

Charaktery społeczne: część osobowości, która jest wspólna dla znaczących grup społecznych i która

przedstawia produkt doświadczeń tych grup.

Powstawanie osobowości w procesie socjalizacji łączy się z uspołecznieniem i indywidualizacją.

Socjalizacja jest procesem aktywnego przyswajania sobie przez człowieka warunków środowiska.

3. Koncepcje krytyczne.

a) biologistyczna nauka o człowieku

(rozwój osobowości tylko lub w dużej mierze przez uwarunkowania genetyczne),

b) filozofia o odcieniu idealistycznym

(stawanie się człowieka podmiotem jest niedostępne dla nauk opartych na doświadczeniu i nie

daje się sprowadzić do warunków społecznych),

c) uproszczona pedagogika

(proces wychowania jako świadomy i intencjonalny jest postrzegany jako podkategoria procesu

socjalizacji).

4. Płaszczyzny procesu socjalizacji.

- cechy osobowościowe rodziców,

- doświadczenia w miejscu pracy,

- instytucje wychowawcze (żłobki, przedszkola).

Procesy socjalizacji dokonują się w małych grupach (rodziny) i instytucjach (zakład pracy,

przedszkole).

5. Struktura warunków socjalizacji.

Płaszczyzna

Komponenty (przykładowo)

Struktura ekonomiczna, socjalna,

polityczna

4) Całe społeczeństwo

Zakład pracy, środki masowego

przekazu, szkoły, uniwersytety,

wojsko, kościoły

3) Instytucje

Relacje rodzice – dziecko, nauka

w szkole, komunikowanie się z rówieśni-

kami, przyjaciółmi, krewnymi

2) Interakcje i czynności

Wzory

doświadczeń, nastawienia,

1) Podmiot

wiedza,

struktury

emocjonalne,

zdolności poznawcze

6. Fazy procesu socjalizacji.

Wiek

(ok. roku

życia)

Faza

Przejścia

Niemowlęctwo

0–1

Wczesne

dzieciństwo

2–4

Pójście do przedszkola

5–12

Pójście do szkoły

Dzieciństwo

13–?

Dojrzałość płciowa, ukończenie szkoły,

ew. rozpoczęcie kształcenia zawodowego

Młodość

Podjęcie pracy zawodowej, założenie

własnego domu (ew. własnej rodziny), ew.

wyprowadzenie własnych dzieci

? –65

Wiek dojrzały

Emerytura

65–?

Starość

7. Teoria socjalizacji.

„Teorią socjalizacji w ramach tego programu naukowego można więc nazwać pewien system

twierdzeń, w którym wychodzi się z założenia o zasadniczo wyobcowanym charakterze stosunków

społecznych i który w sposób dialektyczny wykazuje, jak, z jednej strony, te stosunki krępują lub

całkiem niszczą rozwój podmiotowości, z drugiej zaś tłumaczy, w jaki sposób i gdzie podmioty

stawiają opór i jak rozszerzają świadomą władzę nad swoim życiem.

Na tym tle można już stwierdzić, co należy rozumieć przez teorię socjalizacji: jest to utworzona

zgodnie z przedstawionymi kryteriami naukowymi struktura pojęć, założeń i twierdzeń odnoszących

się do obszaru przedmiotowego socjalizacji (tak jak go uprzednio zdefiniowano). Taka teoria

socjalizacji musi opisywać w sposób uogólniający i modelowy realnie przebiegające procesy

socjalizacyjne oraz wyjawiać zachodzące między nimi zależności.

Wymogi wobec teorii socjalizacji:

I. Teoria socjalizacji musi wychodzić od szerokiego rozumienia osobowości, aby można było

w sposób modelowy opisywać również procesy intrapsychiczne. Koncepcje z zakresu teorii

socjalizacji nie mogą powielać dokonań psychologii w tej dziedzinie;

II. Teoria socjalizacji musi wychodzić od aktywnie działającego podmiotu, który nie jest tak po

prostu "odbiciem" warunków zewnętrznych ani nie jest nimi przytłoczony, lecz przyswaja

sobie swoje środowisko, sam się przy tym zmieniając.

III. Teoria socjalizacji musi umieć wyjaśnić, jak aktywne radzenie sobie z otoczeniem oddziałuje

na intrapsychiczne cechy osobowości, i jak cechy osobowości wpływają to aktywne działanie.

IV. Teoria socjalizacji musi uwzględniać fakt, że socjalizacja jako proces prowadzi zarazem do

uspołecznienia i indywidualizacji. Dokonuje się to w fazach i sekwencjach, które znajdują się

wobec siebie w zależnościach biograficznych. Zadaniem teorii jest wyjaśnienie tych

zależności.

V. Teoria socjalizacji musi wyjaśnić, w jaki sposób różne warunki środowiska społecznego

wpływają na proces rozwoju osobowości. Do tego potrzebna jest strukturyzacja ogółu

warunków i wyjaśnienie wzajemnej zależności między różnymi płaszczyznami.”

(Tillmann, w: „Teorie socjalizacji”)

8. Socjalizacja przesz szkołę.

a) szkoła jest instytucją obowiązkową między 6. a 18. r. życia,

b) nauka jest nieodpłatna,

c) system szkolny jako całość złożona z usystematyzowanych ról, sformalizowanych oczekiwań, co

do ról i wyposażenia materialnego,

d) wykształcony personel, który w sposób profesjonalny wykonuje czynności pedagogiczne,

e) nauczyciele w sposób planowy, systematyczny i ciągły prowadzą lekcje; zajęcia powinny być

treściowo i metodycznie zgodne z zaleceniami państwa.

9. Socjalizacja szkolna ze strukturalno-funkcjonalnego punktu widzenia.

Koncepcja strukturalno-funkcjonalna stawia sobie za cel wyjaśnienie całej kompleksowej relacji

między społeczeństwem a osobowością.

Parsons przedstawił projekt, który ujmuje rozwój osobowości w kontekście ogólnospołecznym.

Parsons zaleca rozumienie całego społeczeństwa jako systemu społecznego – systemy społeczne

powstają w wyniku interakcji pomiędzy ludźmi. Społeczeństwo składa się z wielu jednostek. System

powstaje wtedy, gdy na tle wspólnej kultury, dąży się do połączenia różnorodności i odrębności w

całość.

Aby poznać procesy integracyjne przeprowadza się analizy funkcjonalne (czy procesy integracyjne są

szansą czy zagrożeniem dla stabilności systemu). Wg Parsons’a jednostki „działają w rolach”. Rola

jest pierwszym, porządkującym elementem struktury społecznej – z punktu widzenia podmiotu jest

oczekiwaniem wobec niego ze strony innych osób.

Wg tej teorii uczeń jest odtwórcą roli – odgrywa wyznaczone mu role. Gdy się to nie udaje, wkraczają

mechanizmy „kontroli społecznej” (opieka, policja, sądy). Wypełniając możliwie optymalnie role,

uczeń spełnia oczekiwania drugiej osoby, zaspokajając swoje własne potrzeby i przyczyniając się do

stabilizacji systemu – konformizm.

Socjalizacja wg Parsons’a to społeczne formowanie dyspozycji co do potrzeb, które są

zaspokajane przez konformistyczne działanie w rolach. To proces, w którym nabywane są

fundamentalne orientacje co do wartości, niezbędne do skutecznego działania w rolach.

Parsons ujmuje szkołę jako podsystem całościowego systemu społecznego.

Funkcje systemu szkolnego w społeczeństwie wg Parsons’a:

- funkcja socjalizacyjna (internalizacja powszechnych oczekiwań co do ról),

- funkcja alokacyjna (selekcyjna) – selekcja i podział zasobów ludzkich odpowiednio do systemu ról

dorosłych.

Parsons zauważa, że nauczyciel musi postępować wg uogólnionych, jednakowych dla wszystkich

uczniów kryteriów.

Proces socjalizacji jako zinternalizowanie ról jest związany ze systematycznym ocenianiem osiągnięć

– nauczyciele wystawiają stopnie, świadectwa, chwalą lub ganią, nagradzają i karzą. Prowadzi to do

zróżnicowania klasy na dobrych i słabszych uczniów (koncepcja Parsons’a o hierarchicznej strukturze

społeczeństwa).

Zadaniem nauczyciela jest właściwa ocena indywidualnych osiągnięć.

10. Socjalizacja szkolna z interakcjonistycznego punktu widzenia.

Koncepcja analizuje interakcje między podmiotami, codzienne interakcje między uczniami

a nauczycielami. Krytykując instytucje, zwraca się uwagę na proces kształtowania tożsamości.

Teoria interakcjonizmu opisuje proces komunikowania się podmiotów jako społeczny „proces,

w którym rozwija się tożsamość”.

Rozwojowi osobowości ułatwiają:

- jednostka dzieli z innymi wspólny język, umożliwiający wzajemne porozumienie,

- jednostka konfrontuje się z ustabilizowanymi oczekiwaniami co do zachowań, kierowanymi do niej

ze strony innych.

Interakcja to wzajemne odnoszenie się do siebie poprzez oczekiwania co do zachowań innych osób

oraz antycypujące oczekiwania oczekiwań co do własnego zachowania.

Role ustalane są między sobą i indywidualnie kształtują się w procesie komunikowania się.

Tożsamość to zdolność jednostki do refleksyjnego wyjścia poza samą siebie i stanie się przedmiotem

– zdolność do stworzenia sobie obrazu samego siebie. Tożsamość powstaje wtedy, gdy jednostka

potrafi spojrzeć na siebie oczami innych i gdy w ten sposób stwarza sobie obraz samej siebie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: