1.13 okres noworodkowy.doc

Zuzanna Pater

II DLE

Numer albumu: 222604

Wymień przebieg okresu noworodkowego i cechy adaptacji do życia pozamacicznego.

Noworodek to dziecko w okresie życia 4 – 6 tygodni od momentu narodzin. W okresie tym zachodzi proces adaptacji do życia poza organizmem matki oraz wyrównania zmian zachodzących po urodzeniu.[1] Wynika z tego, że wszystko, co dzieje się w tym czasie w organizmie dziecka podporządkowane jest przystosowaniu do „samodzielnego” życia.

Adaptacja noworodka dotyczy podstawowych czynności życiowych i polega na:

* uruchomieniu oddychania powietrzem atmosferycznym,

* przystosowaniu układu krążenia do zmienionych warunków wymiany tlenowej,

* opanowaniu czynności:

- ssania,

- połykania,

- trawienia,

- wydalania,

* uruchomieniu mechanizmów termoregulacyjnych,

* wyzwoleniu się spod wpływu układu hormonalnego matki i dostosowanie własnego do bieżących potrzeb,

* przystosowaniu się do zmienionej i gwałtownie poszerzonej skali bodźców świata zewnętrznego.[2]

Donoszone dziecko rodzi się w 42 tygodniu ciąży. Otoczone jest lanugo – mazią płodową. Pierwszy oddech czerpie w czasie od 30 sekund do 1 minuty od urodzenia. Jest on wynikiem reakcji ośrodka oddechowego na bodźce zewnętrzne - przy pierwszym krzyku powietrze wchodzi do płuc i wypełnia sklejone pęcherzyki płucne, płuca rozprężają się, w naczyniach płucnych zaczyna krążyć krew. Od tego czasu zapotrzebowanie organizmu na tlen będzie zaspokajane przez drogi oddechowe. Oddaje smółkę (pierwszy kał). Przez 2 tygodnie noworodek ma fizjologiczną biegunkę laktazową. Następnie przez 2 – 3 dni występuje brak stolca. Często oddaje mocz (co ok. 3 min.). Po pierwszych 24 h życia występuje żółtaczka fizjologiczna, która powinna ustąpić samoistnie w 3 – 4 dobie życia. Może się jednak utrzymywać do 10 dni.  Występują stany przejściowe, jak ulewanie, czkawka, fizjologiczny spadek wagi (noworodek traci do 10% wagi urodzeniowej), rumień toksyczny, ciemię (przednie zrasta się ok. 1,5 roku po urodzeniu, tylne- 6tyg. po urodzeniu). Około 4 dnia życia powinien wystąpić wzrost wagi, do 14 dnia życia dziecko wraca do wagi urodzeniowej. W okresie tuż po urodzeniu występują zmiany w składzie krwi, powiększenie brodawek sutkowych u obu płci, obrzęk narządów płciowych. Wszystkie te zmiany mają związek z przebiegiem procesów adaptacyjnych.

Ośrodkowy układ nerwowy noworodka wykazuje bardzo dużą niedojrzałość. Dlatego obserwuje się u niego głównie czynności automatyczne – nieświadome : oddychanie, kichanie, ziewanie, czkawkę, kaszel, wymioty, ssanie, oddawanie moczu i stolca.[3]

Ruchy noworodka są ruchami całego ciała albo obu par kończyn, bez koordynacji i celowości. W stanie czuwania wykonuje on wiele ruchów, w których uczestniczą prawie wszystkie mięśnie równocześnie. W czasie snu trwa natomiast w pewnym bezruchu, czasami tylko zmieniając w niewielkim stopniu pozycję całego ciała, a głównie kończyn.[4]

Noworodek odczuwa smak, ma węch i słyszy. Wprowadzenie do jego ust palca oblepionego cukrem wywołuje ssanie, oblizywanie warg i szukanie palca po jego wycofaniu. Wprowadzenie palca oblepionego solą wywołuje grymas i nie następuje ssanie. Węch zależy od mózgu pierwotnego, więc występuje. Trzydniowy noworodek rozpoznaje zapach matki, sześciodniowy – różne zapachy. Krzywi się, gdy wyczuwa blisko nosa zapach nieprzyjemny. Nagły, głośny dźwięk powoduje u dziecka mruganie oczami, wstrząśnięcie się lub zmianę częstotliwości oddechu.[5] Widzi nieostro. Skupia wzrok na przedmiotach oddalonych 18 – 25 cm od siebie.

Śpi prawie całą dobę (jednorazowo ok. 3 h, czasem krócej). Budzi się z krzykiem, w reakcji na gwałtowny głód (najczęściej), zimno, zmoczenie pieluszki, ucisk części ciała spowodowany długim leżeniem w tej samej pozycji (nie potrafi sam się przekręcić), supełek lub zgrubienie pieluszki czy posłania co sprawia mu dotkliwy ból. Głód wywołuje bolesne skurcze żołądka, dlatego noworodek budzi się z krzykiem. Bardzo szybko zasypia, po tym jak zostaną zaspokojone jego podstawowe potrzeby – sytości i bezpieczeństwa.

„Nagłe zasypianie w tym wieku jest spowodowane łatwo i szybko występującym zmęczeniem, niedostatecznym przystosowaniem niedojrzałego, mało zróżnicowanego układu nerwowego do intensywnego, dłuższego działania.”[6]  

Noworodek śpi 7 – 8 razy na dobę i tyleż razy czuwa: 6 – 7 razy jest karmiony, raz pojony, raz kąpany i kilka razy przewijany. Podsumowując, noworodek przesypia ok. 20 h / 24 h. 50% noworodków śpi dość regularnie.

Jednymi z najciekawszych i najbardziej charakterystycznych rzeczy dla okresu noworodkowego są odruchy. Opisano ich co najmniej 70. Wymienię część z nich, niektóre opiszę.

* Odruchy oralne

Odruchy te łatwo wywołać wtedy, gdy zbliża się pora karmienia noworodka.

- ssania

Po wprowadzeniu palca lub brodawki sutkowej do ust noworodka następuje energiczne ssanie.

- połykania

- szukania

Gdy policzek dziecka styka się z piersią lub inną częścią ciała matki, zaczyna ono szukać pokarmu. Tak znajduje brodawkę sutkową.

* Odruchy oczne

- mrugania (jest ich kilka)

Są reakcją na bodźce dźwiękowe (głośny dźwięk), wzrokowe (jaskrawe światło) lub dotykowe (lekkie uderzenia lub głaskania okolic nosa i oczu).

- objaw oczu lalki

- reakcja na rotację

- źreniczne

Źrenice reagują na światło (lecz zbyt silne powoduje zamknięcie oczu).

* Odruch Moro

Polega na odwiedzeniu i prostowaniu ramion. Ręce otwarte, palce często pozostają zgięte. Po tej fazie następuje przywiedzenie ramion jak przy obejmowaniu. Zanika do 4 miesiąca życia.

* Odruch chwytny

Gdy wprowadzimy palec wskazujący do dłoni dziecka, chwyci go bardzo mocno. Gdy zrobimy tak z obiema dłońmi i pociągniemy palce do góry, dziecko na nich „zawiśnie”. Zanika do 4 miesiąca życia.

* Odruchy stopowe

* Odruchy biodrowe

* Odruch położenia

* Odruch stąpania

Gdy trzymamy dziecko pionowo nad stołem i jego stopy dotykają blatu, zaczyna naprzemiennie zginać i prostować nogi, co może pozorować chodzenie. Zanika po 5 – 6 tygodniach.

* Odruch piętowy

* Toniczne odruchy szyjne (niesymetryczne i symetryczne) [7]