Współczesne problemy kapitalizmu
Anthony Giddens „Poza lewicą i prawicą –przyszłość polityki radykalnej”
Radykalni myśliciele lewicowi, wbrew pozorom często krytykowali instytucje„państwa opiekuńczego”.
„Państwo opiekuńcze” –podstawowe założenia klasycznej lewicy
· Państwo interweniuje w gospodarkę, aby porządek społeczny był sprawiedliwy.
· Bieda, choroby, bezrobocie etc. Są ustanawiane jako element procesu państwotwórczego
· Opieka społeczna w historii była związana z promowaniem „przemysłu”
· Państwo narodowe (dlaczego? Gdyż władza pragnie promować przez pomoc socjalną solidarność społeczną)
· Zarządzanie ryzykiem (programy socjalne są formą zabezpieczenie społecznego, a te odnosi się do zarządzania ryzykiem, zorientowanego na radzenie sobie z przyszłością)
Zauważono, że człowiek może manipulować i poddawać swojej kontroli życie społeczno-gospodarcze. (Wielki Kryzys 1930 roku pokazuje, że można stymulować zasobami ludzkimi i bezrobociem, aby uzyskać pewne zakładane efekty). Po drugiej wojnie światowej rozwój „państw opiekuńczych”. Sytuacja wojny sprawia, że ludzie czują że przyszłość innych osób jest też ich przyszłością, wspólnie ponoszą ryzyko i sprawia to, że chcą to zinstytucjonalizować, stąd popularność „państwa opiekuńczego”.
Globalizacja w nowoczesnym rozumieniu podważa ideę „państwa opiekuńczego”. Zamożność jednostki przestaje być równoznaczna z zamożnością narodu. Państwo ma mniejsze możliwości efektywnej kontroli życia społecznego, życie społeczne zaczyna być kierowane bardziej prawami rynku. To daje początek sukcesów nowej prawicy. Zaczyna się atak na przeciążone „państwo opiekuńcze”, równocześnie jednak neoliberałowie bronią państwa i narodu, co jest przecież i tak wpisane w założenia „państwa opiekuńczego”. Jedna z popularnych tez głosi, że „państwo opiekuńcze” podkopały własne sukcesy; większość zamożnych ludzi we współczesnych społeczeństwa zdobyło swe majątki właśnie dzięki kapitalizmowi opiekuńczemu (nastała „kultura zadowolenia”), przeciwko któremu teraz tak zażarcie się buntują. Ludzie zamożni są teraz mniej chronieni przez ekonomicznymi pułapkami, wszędzie jest bezrobocie, brak zabezpieczenia przed nim.
Problem podklasy
W latach 70 XX wieku w większości uprzemysłowionych społeczeństw wzrósł poziom biedy
LEWICA:
Podklasa w USA-ludzie którzy nie mają udziału w wygodnym dobrobycie przeciętnego Amerykanina; głównie członkowie mniejszości: czarnoskórzy, Latynosi. Tacy ludzie są gotowi podjąć pracę, której nie chce podjąć ludność rodzima. Sytuacja jest podobna w Europie. Imigranci pracują w zawodach, których nie chce podejmować się ludność rodzima.
Galbraith: „Nowoczesna wspólnota narodowa potrzebuje tej podklasy i musi sięgać po nią do innych krajów po to, aby się utrzymać i odnowić”. Warunki w jakich ta klasa żyje rodzą zazwyczaj patologię i przestępczość, a rasizm i inne bariery nie pozwalają członkom podklasy na awans społeczny i tym samym to pogłębia dezorganizację społeczną.
PRAWICA:
Podklasa: jest wytworem uzależnienia się od opiekuńczości; ludzie z podklasy nie są ofierami systemu rynkowego, ale osobami poza tym systemem, ciągle liczącymi na życie „na garnuszku opieki”. Dzisiejsze czasy nie usprawiedliwiają moralnie takiej postawy. Tacy ludzie dezorganizują życie rodzinne i zbiorowe, członkowie podklasy nie czują zobowiązań wobec społeczeństwa i tym samym rozbijają solidarność społeczną.
Francis Fukuyama „Wielki wstrząs”
Czy kapitalizm niszczy kapitał społeczny?
Kapitalizm rządzi się prawem rynkowym, które wycenia wszystko bez wyjątku i zastępuje związki między ludzkie dążeniem do realizacji interesów. Społeczeństwo kapitalistyczne pochłania więcej kapitału społecznego niż jest go w stanie wytworzyć.
Kapitał społeczny jest potrzebny. Ludzie sami wytarzają zasady moralne gdyż z natury są do tego skłonni oraz gdyż leży to w ich interesie. W przeszłości kapitałowi społecznemu dała początek religia, teraz to źródło jest względnie słabe, lecz nie jedyne. Musi nastąpić zmiana w zbiorowej psychice ludzi i muszą oni sobie uświadomić, że potrzebują na nowo wartości i zasad etycznych.
Kulturowe sprzeczności kapitalizmu?
Koncepcja Burke’a: Można utworzyć nowy lepszy ład społeczny, ale przy założeniach, że ludzi należy odpowiednio motywować do współdziałania w obrębie państwa, racjonalnym interesem własnym. Najlepiej obserwować społeczeństwo w toku rewolucji i stamtąd wyłaniać jego potrzeby i możliwości eksploatacji jego potencjału. System społeczny nie może być wytwarzany z wyłączeniem tradycji i historii danego narodu.
Jahn Gray: Kapitalizm nasila nieład społeczny (przestępczość etc.) stawiając interes własny ponad zobowiązania moralne. Innowacje i technologia zastępują tradycyjne stosunki tworzone przez stulecia, a potencjalnym źródłem spójności społecznej pozostaje realizacja własnych interesów i obrębie społeczeństwa.
Skoro współczesny kapitalizm zużywa kapitał społeczny i go nie uzupełnia, będzie się chylił ku upadkowi, uwzględniając również fakt, że główne źródło moralności, którym jest religia jest w stanie agonalnym. Istnieje konflikt między społeczeństwem rynkowym a ładem społecznym. Nieformalne normy społeczne tworzą się i przyjmują najlepiej w małych, stabilnych grupach, jednak kapitalizm w swym dynamizmie rozdziera więzy społeczne, zmniejszając zatrudnienie i przerzucając miejsca pracy za granicę. Wielkie sieci, inaczej niż lokalne sklepiki, wszelkim kosztem obniżają ceny, ale nie odwołują się do przywiązania lokalnego swoich klientów. Współczesne ofiary kapitalizmu wpadają w błędne koło ciągłej maksymalizacji zysków, nieważne jakim kosztem, nie śpią, nie jedzą, tylko pracują.
Może jednak okazać się tak, że w nowych warunkach kapitalizm staje się twórcą norm i siłą moralną nowoczesnego społeczeństwa.
Wcześniej, dzięki handlowi, społeczeństwa o obyczajach barbarzyńskich, zaczynały się cywilizować. Wiedząc, że mądrość i uczciwość, przynosi pozytywne efekty i konkretne zyski w długoterminowych kontaktach międzyludzkich, człowiek unika zła a przynajmniej wyraża przyzwoitość i powagę, tak więc Fukuyama udowadnia tezę, że kapitalizm nie tylko niszczy więzi między ludzkie, ale również przez odpowiednią motywację je buduje. Kapitalizm nową moralnością.
Państwo jako przyjaciel i wróg kapitału społecznego
Kapitał społeczny może być także wytwarzany w instytucjach państwowych. Dobrym przykładem jest system oświatowy, który z założenia wpaja zasady i ustala pewne normy życia społecznego; w miarę jak ludzie chcę inwestować w swoją przyszłość, odsetek osób z wyższym wykształceniem rośnie i tym samym przybywa liczba obywateli doceniających i chcących powiększać kapitał społeczny.
Władza, która nie dba o bezpieczeństwo społeczne i nie respektuje praw własności, obiera ludziom wiarę w swoje kompetencji i wzmaga ich nieufność do instytucji państwowych oraz współobywateli. W państwach gdzie władza budzi respekt i w pewnym stopniu zaufanie, w państwach opiekuńczych, spontaniczne prywatne stowarzyszanie się opiera się na regulacjach państwowych, toteż bez wsparcia władzy ta z pozoru dobrowolna działalność załamałaby się.
Wymiana gospodarcza i wymiana społeczna
Pracownik firmy X, będzie oddany i lojalny firmie oraz kolegom, jeśli wie, że dzięki temu w przyszłości jest w stanie zyskać. Nie jest to tylko pobudka interesowna, ale również pewne intuicyjne przekonanie, że dzięki temu, że jesteśmy uczciwi i pomocni, to samo spotka w przyszłości nas. Nie oczekujemy tego, ale jesteśmy pewni, że ludzie, którym pomogliśmy, nawet przez swoją uprzejmość, zrewanżują się w przyszłości. (Kantowskie pogląd na zachowania moralne, który podkreśla intencje bardziej niż rezultaty działań.)
Wymiana rynkowa jest zatem tym samym co odwzajemniany altruizm. Strefa gospodarcza zbiega się ze strefą moralną. „Kapitalizm jest tak dynamiczny i stanowi tak silne źródło twórczej destrukcji, że w społecznościach ludzkich stale zmieniają się warunki, w jakich zachodzi wymiana gospodarcza i moralna. To właśnie stało się źródłem Wielkiego Wstrząsu.” (Nie wiem a propos czego to przyczepić, ale podejrzewam, że tekst który mieliśmy przeczytać to tylko wstęp, dlatego, pomimo tytułu „Wilki wstrząs” nie ma tutaj wiele o nim mowy)
Hernando de Soto „Tajemnica kapitału-dlaczego kapitalizm triumfuje na Zachodzie, a zawodzi gdzie indziej”
Pięć tajemnic kapitału
1. Im mniej bezpiecznie i stabilnie w krajach, w którym kapitalizm nie jest tradycją (np. Ameryka Łacińska) tym reszta świata chętniej inwestuje w US i tym samym buduje piękny, spełniający się tam model kapitalizmu. Porażka reform kapitalistycznych w większości biednych krajów doprowadzi ostatecznie do represjonowania ich przez bogate gospodarki.
2. Wrogość globalistów do rozprzestrzeniającego się bezosobowego kapitalizmu. Wolny rynek może obrócić się przeciwko sobie i prowadzić do faszyzmów.
3. To nieprawda, że różnice kulturowe (brak protestanckiej reformacji, europejski kolonializm czy inne) przyczyniają się do powodzenia systemu kapitalistycznego w danym społeczeństwie.
4. Główną przeszkodą uniemożliwiającą reszcie świata czerpanie korzyści z kapitalizmu jest niezdolność tej reszty świata do wytwarzania kapitału. : biedna ludność w krajach gdzie kapitalizm kuleje, zgromadziła odpowiednią ilość kapitału i ma podstawowe zasoby by inwestować, biedota posiada majątek. Nie potrafi go jednak wdrożyć w system rynkowy. Są to np. przedsiębiorstwa zlokalizowane w miejscach niewidocznych dla finansistów i inwestorów, a prawda do nich nie są właściwie udokumentowane. Kulejącemu kapitalizmowi brakuje ducha biurokracji.(Przykład: czas jest realny, ale żeby można nim efektywnie zarządzać potrzebny jest zegar i kalendarz). Kraje rozwinięte tak przyzwyczaiły się to tego mechanizmu, że zupełnie nie potrafią zauważyć jego istnienia. Właśnie dzięki „systemowi reprezentacji” , czyli np. posiadania dokumentów własności rynek kredytowy na zachodzie rozwija się tak prężnie, a to z kolei jest przyczyną wytwarzania ponownie kapitału.
Kraje rozwijające się nie widzą swojego podobieństwa do US sprzed stuleci i nie potrafią uczyć się na tym przykładzie.
Tajemnica kapitału
Nie, jak powiedział Marks, „dotknięcie kury znoszącej złotej jajka”, ale odnalezienie, gdzie ta kura jest.
Tajemnica świadomości politycznej
Rządy, krajów rozwijających się, nie próbują uwolnić tego martwego kapitału w rękach tak wielu biednych ludzi. Migracja do miast doprowadziła do podziału pracy i rozprzestrzenienia się rewolucji przemysłowo-handlowej, która pozostaje w tych krajach niezauważona.
Najlepszym przykładem tajemnicy kapitalizmu jest historia US.
wds