Wzrost gospodarczy.pdf

Wzrost

Narodziny myśli naukowo - technicznej nastąpiły w Egipcie, Azji mniejszej i Chinach. Tam

narodził się łuk, pierwsze maszyny proste, wykorzystanie energii zwierząt i przyrody... Potem

pałeczkę wynalazków przejmuje Europa.

Postęp techniczny jest ewolucyjnym procesem ciągłym. WyraŜa się przez wprowadzenie do

procesu produkcji nowych, udoskonalonych maszyn, urządzeń, narzędzi i nowych technologii

oraz przez wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów. Postępy w dziedzinie

środków wytwórczych i metod produkcji oraz jej organizacji są ściśle powiązane.

Mechanizacja wprowadziła środki techniczne i urządzenia które zastępują najprostszą ludzką

pracę fizyczną. Mechanizmy napędzane są energią wytworzoną z zasobów przyrody.

Automatyzacja wprowadziła urządzenia z własnym sterowaniem, nadzorem i kontrolą. Pojawiły

się całe zautomatyzowane linie produkcyjne.

Robotyzacja zastępuje pracę ludzką trudną do mechanizacji i automatyzacji.

Postęp techniczny wszechstronnie rozwija siły wytwórcze. Przyczynia się do modernizacji i

rozwoju społecznego.

Rozwój nowoczesnych technik i technologii telekomunikacyjnych i transportowych jest ojcem

obecnej fazy globalizacji ale juŜ w staroŜytności rozwijano transport i komunikacje. Wynalazek

alfabetu umoŜliwia znormalizowaną, powszechną komunikacje, magazynowanie informacji i jej

transmisje. Wynalazek Gutenberga przyczynia się do gwałtownego upowszechnienia wiedzy i

stopniowej powszechnej dostępności ksiąŜek. Wreszcie gazety oferują najnowsze informacje ze

wszelkich dziedzin.

Nauka, technika, technologia jest kreowana i stosowana w Centrum. Na peryferiach dochodzi co

najwyŜej do imitacji.

Wzrost gospodarczy jest zjawiskiem cywilizacyjnie nowym a jako zjawisko uchwytne

statystycznie obserwowalnym dopiero od XVIII wieku. Wtedy w dobie rewolucji przemysłowej

przyrost wynosił około 0.5% rocznie. Nawet niewielkie róŜnice wzrostu gospodarczego

poszczególnych krajów nawarstwiają się w długich okresach. Za sprawą procentu składanego

140 lat przyrostu 0.5% daje 100% przyrost.

Za sprawą procentu składanego 7 lat 10% przyrostu takŜe daje 100% przyrost.

Popularna teoria fal innowacji Schumpetera odnosi się do przełomowych wynalazków i rozwoju

ich wdroŜeń. Według tej teorii pierwsza fala rozpoczęła się około 1785 r roku i trwała 60 lat.

Druga fala rozpoczęła się w 1845 roku i trwała 55 lat. Trzecia fala rozpoczęła się na przełomie

XIX i XX wieku i trwała 50 lat. Czwarta fala rozpoczęła się w połowie XX wieku i trwała 40 lat.

Oparta o mikroelektronikę i sieci cyfrowe komunikacyjne ,obecna piąta fala rozpoczęła się w

1990 roku i potrwa 30 lat.

Z nauką i innowacjami ściśle wiąŜe się stworzone w latach sześćdziesiątych pojęcie przemysłów

wysokiej techniki czy technologii. Są to przemysły wdrąŜające do techniki produkcji i wyrobów

wyniki badań naukowych. Przemysły High Technology korzystnie odznaczają się wysoką

rentownością i wysoka wartością dodaną. Nowoczesne wyroby są poszukiwane na rynku

światowym i cechują się duŜa dynamiką sprzedaŜy. Przemysły te są nośnikiem nowoczesności i z

nich nowa technika propaguje do przemysłów średniej technologii.

Rządy i organizacje mają swoje definicje przemysłów wysokiej technologii, High Technology :

- Ministerstwo Handlu USA za sektory wysokich technologii uznaje pierwszych 10 sektorów o

najwyŜszych nakładach na badania z których kaŜdy musi ponosić conajmniej dwukrotnie większe

nakłady niŜ średnia dla przemysłu przetwórczego. Są to m.in.: przemysł sprzętu elektronicznego i

telekomunikacyjnego, przemysł farmaceutyczny i sprzętu medycznego, przemysł komputerowy,

optyczny, lotniczy, maszyn elektroenergetycznych, automatyki przemysłowej

- Fundacja Nauki z Waszyngtonu do przemysłów wysokiej technologii zalicza te w których na

prace badawczo-rozwojowe przeznacza się conajmniej 3.5% wpływów ze sprzedaŜy i w których

na 1000 zatrudnionych przypada więcej niŜ 25 inŜynierów.

- Stara definicja OECD wyróŜniła przemysły wysokiej technologii, średniej technologii i niskiej

technologii.

W przemysłach wysokiej technologii nakłady na badania i rozwój wynoszą conajmniej 4%

wartości sprzedaŜy. Były to przemysły: lotniczy, komputerowy, elektroniczny i

telekomunikacyjny, farmaceutyczny, chemiczny, aparatury badawczej i naukowej oraz maszyn

nieelektrycznych i elektrycznych.

W przemysłach średniej technologii nakłady na badania i rozwój wynoszą 1-4% wartości

sprzedaŜy

W przemysłach niskiej technologii nakłady na badania i rozwój są mniejsze od 1% wpływów ze

sprzedaŜy.

Nowsza klasyfikacja OECD z 1995 roku wyróŜnia: wysoką technologię, średnio wysoką

technologię, średnio niską technologię i niską technologię. Przemysły wysokiej technologii to

przemysł : lotniczy, komputerowy, elektroniczny i telekomunikacyjny, farmaceutyczny,

chemiczny, aparatury badawczej i naukowej, maszyn nieelektrycznych i elektrycznych,

uzbrojenia.

Najnowsza klasyfikacja OECD z 1997 roku za przemysły wysokiej technologii uznaje przemysł

lotniczy, komputerowy, elektroniczny i telekomunikacyjny, farmaceutyczny, aparatury

badawczej, naukowej i medycznej .

Przemysł średnio wysokiej technologii produkuje: maszyny i urządzenia, maszyny i aparaty

elektryczne, pojazdy mechaniczne, chemię, lokomotywy i tabor kolejowy, motocykle i rowery

oraz inne środki transportu

Przemysł średnio niskiej technologii produkuje : produkty koksowania węgla i rafinacji ropy

naftowej, metale i gotowe wyroby metalowe ale nie maszyny i urządzenia, wyroby z tworzyw

sztucznych i gumy oraz z surowców niemetalicznych.

Przemysły niskiej technologii produkują: Ŝywność, napoje i tytoń, tkaniny, odzieŜ i futra, wyroby

z drewna i wikliny, meble, papier i celulozę oraz wyroby z nich, ksiąŜki i gazety, przerabiają

odpady.

Klasyfikacja OECD w zasadzie pokazuje takŜe historie rozwoju przemysłu. Im starsza jest dana

dziedzina przemysłu tym niŜej stoi w hierarchii technologicznej.

Ostatnie stulecie to pogoń za uciekającą reszcie świata Ameryką w której inicjowana są kolejne

fale innowacji a która jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku była krajem peryferyjnym.

Nie sposób zrozumieć historii świata w oderwaniu od historii rozwoju techniki i innowacji.

Człowiek europejski który przybył z Bliskiego Wschodu 40 tysięcy lat temu wyparł

Neandertalczyka z jego środowiska. Cywilizacja neandertalska jak dowodzą tego wykopaliska

była stagnacyjna w przeciwieństwie do poczynań i osiągnięć nowego mieszkańca Europy. Nowi

przybysze udoskonalali broń , narzędzia, ceramikę a przede wszystkim rozpoczęli handel i

specjalizacje pracy. To doprowadziło do szerokiej wymiany osiągnięć i rozwoju. Współistnienie

cywilizacji trwało kilka tysięcy lat. Ostatecznie konkurencja o Ŝywność i przestrzeń Ŝyciową

doprowadziła do zagłady Neandertalczyka.

Laureat Nagrody Nobla z 1987 roku Robert Solow, będący przedstawicielem ekonomii

neoklasycznej, jest twórcą modelu wzrostu opartego o neoklasyczną funkcje produkcji. Profesor

MIT był doradcą ekonomicznym prezydentów Keenedyego oraz Johnsona.

Przyjmijmy wzrost gospodarczy USA w okresie 1929-1997 za jednostkowy czyli za 100%.

Oto składniki tego wzrostu według modelu Solowa:

Wzrost nakładów pracy

Wzrost produktywności pracy

Na to składa się

A. Wzrost nakładów kapitału 20

B. Wiedza i doświadczenie pracowników 12

C. Postęp techniczny i organizacyjny 28

D. Korzyść skali 8

E. Zmiany alokacji 8

F. Zmiany społeczne, kulturowe, prawne –9

Krótki komentarz i objaśnienia.

Interesuje nas poniŜej tylko wzrost produktywności.

A. Wzrost nakładów kapitału – koszt stanowiska pracy w modernizującej się gospodarce jest

znaczny i stale rośnie. TakŜe w branŜach przyszłości: farmakologii, mikroelektronice,

inŜynierii materiałowej, teleinformatyce, technice lotniczej, inŜynierii genetycznej -

miejsca pracy są i będą dość drogie a nawet bardzo drogie. Słowa drogie nie naleŜy

demonizować, bowiem wzrost nakładów kapitału jest tylko jednym z elementów i to wcale

nie najwaŜniejszym. Przykładowo, takŜe w nowoczesnych przemysłach maszynowym czy

energetyce stanowiska pracy są drogie. Stosunkowo tanie są miejsca pracy w większości

usług. Jednak usługi z branŜy wysokiej technologii są drogie.

B. Wiedza i doświadczenie pracowników – są bezcenne. To pracownicy opanowują i wdraŜają

nowe technologie utrzymujące lub powiększające rentowność produkcji. Oni rozumieją

konieczność odnawiania i powiększania zasobów swojej wiedzy i umiejętności. Oni są

bezcennym składnikiem systemu gospodarki opartej o wiedze. Podstawą, fundamentem

budowy tej gospodarki jest kapitał społeczny. Ludzie wykształceni i kreatywni są

najwaŜniejszą siłą napędowa gospodarki opartej na wiedzy. Wiedza przekłada się obecnie

na przewagę konkurencyjną firm technologicznych ale nie tylko tych. Kapitał intelektualny

jest waŜnym składnikiem kapitału ludzkiego. Siłą wzrostu jest takŜe dystrybucja i

wykorzystanie wiedzy.

C. Postęp techniczny i organizacyjny – modernizacja tradycyjnych gałęzi i wdraŜanie

wyŜszych technologii. W gałęziach tradycyjnych przyrost wydajności pracy jest powolny

lub bliski zeru. Postęp ma charakter ciągły i ewolucyjny. Przykładowo, kolejne

mikroprocesory są wydajniejsze i tańsze. Dzięki nim coraz mniejsze, lepsze a często i

tańsze są telefony komórkowe i laptopy. Lepsze procesory powstają dzięki małym

odkryciom i udoskonaleniom w dziedzinie chemii, fizyki i informatyki. Pomijając wahania

koniunktury rozwój ma charakter ciągły. Kolejna generacja silników lotniczych jest

odrobinkę lepsza od poprzedników. Ta odrobina przekłada się na konkretne wyniki firm

eksploatujących latające maszyny. Lepsze silniki lotnicze powstają m.in. dzięki w sumie

drobnym udoskonaleniom materiałów o juŜ nieprawdopodobnych wprost właściwościach.

Są to osiągnięcia chemii, fizyki i inŜynierii materiałowej. Powstają nowe modele maszyn

na których obrabia się te nieprawdopodobne materiały. Procesy zachodzące w silniku

odrzutowym dokładnie się modeluje i optymalizuje. To tego celu stosuje się coraz bardziej

wydajne komputery i lepsze oprogramowanie. Proces nie dzieje się w próŜni ale w

konkretnym, takŜe rozwijającym się otoczeniu. Oglądając proces wzrostu - postępu moŜna

odnieść wraŜenie Ŝe nic się wielkiego nie dzieje. I tak rzeczywiście jest. KaŜdy nowy

odkrywca czy inŜynier dokłada malutką cegiełkę do istniejącego gmaszyska ludzkiej

wiedzy.

Przykłady ewolucyjnego rozwoju produktów moŜna mnoŜyć niemal bez końca. Epokowym

wynalazkiem z 1948 roku był tranzystor, na nim stoi cała dzisiejsza cywilizacja. To Ŝe

tranzystor powstał w laboratoriach Bella nie powinno być dla nikogo zaskoczeniem. Bell

prowadził bowiem od lat szeroko zakrojone i bardzo kosztowne badania w szeroko

rozumianej telekomunikacji i ciągle patentował nowe wynalazki z obszaru swoich

poszukiwań. Bell Laboratories miał mnóstwo wspaniałych, genialnych nazwisk. Wielu z

nich to imigranci których geniusz i pracowitość zostałyby w ich rodzinnych krajach

zmarnowane i roztrwonione lub nawet nieujawnione. Wynalazki Bella znalazły

wszechstronne zastosowanie cywilne oraz militarne.

Epokowe wynalazki dokonywane przez geniuszy jak sama nazwa wskazuje nie są zbyt

częste. Wynalazek czyli invention zostaje dopiero przetworzony i dostosowany. Staje się

innovation czyli innowacją zastosowaną w przemyśle.

D. Korzyść skali – zwana takŜe efektem skali. Jednostkowy koszt produkcji maleje w funkcji

wielkości produkcji aŜ do osiągnięcia swego minimum. Efekt skali powstaje przy

rozbudowie firmy i zwiększeniu wykorzystania jej potencjału, przy skoncentrowaniu

produkcji w mniejszej liczbie firm lub przy powiększającym się rynku. Powstaje takŜe po

połączeniu firm i następczym zwiększeniu produkcji. Powstaje gdy nowe duŜe firmy

zastępują przestarzałe mniejsze. Korzyść z efektu skali jest czasem niejako pozytywnym

efektem ubocznym rozwoju gospodarczego i bogacenia się społeczeństwa. Przykładem

wzrostu wydajności pracy jest obsługa rynku przez jeden hipermarket zamiast sporej ilości

małych sklepów. Wielkość sprzedaŜy na jednego pracownika hipermarketu jest znacznie

większa niŜ na sklepikarza. Wielki unifikujący się rynek oferuje firmom, które są w stanie z

tego skorzystać, efekt skali. W ekonomi efekt skali jest sumą elastyczności produkcji

względem wszystkich czynników produkcji. Efekt skali zawiera elementy sprzęŜeń

zwrotnych - Wzrost produkcji wywołuje z kolei większe zapotrzebowanie na róŜne usługi

dla przedsiębiorstw i dodatkowo pośrednio generuje efekt skali poprzez powiększenie

rynku.

E. Zmiany alokacji – kapitał ludzki, rzeczowy, finansowy jest stopniowo przesuwany z branŜ

stagnacyjnych, schyłkowych do branŜ nowocześniejszych w których rentowność produkcji

i usług jest lepsza. Uzyskiwany w rentownych firmach zysk umoŜliwia dalszy ich rozwój.

F. Ostatnia ujemna liczba –9% to efekt niskiej jakości sporej części zaplecza społecznego w

USA. Szczególnie niskiego poziomu podstawowej edukacji oraz kaskady patologii Ŝycia

społecznego biedniejszych obywateli USA. A wiec sprawy rozbitych rodzin,

przestępczości, patologii wielkomiejskich singli, rosnąca szybko liczebność grupy hispanic

słabo integrującej się ze społeczeństwem.

Ta ujemna liczba moŜe obrazować pewne trudności w budowie gospodarki opartej o

wiedzę w dalekiej perspektywie.

Termin gospodarka oparta o wiedzę ma pozornie wiele znaczeń. Podstawą budowy

gospodarki opartej o wiedzę jest kapitał społeczny, to sporo wyjaśnia.

Istnieje korelacja między poziomem kapitału społecznego a dynamiką wzrostu

gospodarczego. Kapitał społeczny redukuje koszty transakcji dlatego Ŝe nieformalna

sankcja jaką jest utrata honoru i pozycji jest bardzo powaŜna i nawet waŜniejsza od sankcji

sądowych. Narody o wysokim poziomie kapitału społecznego cechują się zaufaniem do

swoich i do obcych. JuŜ tylko z tego powodu są zamoŜniejsze.

Poziom kapitału społecznego jest mierzalny. Typowo uwzględnia się około 20 czynników.

Są to między innymi:

1 - poziom przestępczości

2 - frekwencja w wyborach powszechnych

3 - zdrowie i tryb Ŝycia

4 - układ rodzinny gospodarstwa domowego

5 - poziom ubóstwa

6 - poziom zaufania do ludzi

7 - sposoby dysponowania wolnym czasem

Zaufanie, składnik kapitału społecznego, jest ogromnie waŜnym słowem w gospodarce. Podobnie

jak stabilność czy przewidywalność. PowaŜne decyzje gospodarcze podejmuje się bowiem po

rozwaŜeniu długiego horyzontu czasowego wyobraŜanych zdarzeń. Bez zaufania horyzont

decyzji jest tylko krótki. Zamiast myśleć o realnym rozwoju i realnych inwestycjach myśli się o

spekulacji i oszustwach. Taka jest niestety natura ludzka.

W jednym z badań amerykańskich z 2005 roku porównano frekwencje wyborczą w 247 krajach.

Polska zajęła straszne 217 miejsce między Czadem a Ghaną. NajwyŜsza 62% frekwencja

zanotowana w Polsce w wyborach parlamentarnych w 1989 roku i tak jest niŜsza niŜ średnia z

Europy Zachodniej. Z prawa wyborczego najczęściej nie korzystają w Polsce bezrobotni,

robotnicy niewykwalifikowani oraz gospodynie domowe. Jako przyczynę absencji a moŜe strajku

wyborczego najczęściej jest podawany całkowity brak przekonania o wpływie wyborów na

sytuację w kraju. Spadek frekwencji wyborczej pokazuje trwonienie zaufania jako kapitału przez

postkomunizm. Rzeczywiście postkomunizm cechuje demokracja fasadowa a wyborcy

pozbawieni przez tak zwany system proporcjonalny biernego prawa wyborczego naprawdę mają

niewiele do powiedzenia. Wybory są głównie wyreŜyserowanym spektaklem a decyzje

podejmuje oligarchia partyjna i biurokratyczna

Zmaterializowanym zaufaniem jest pieniądz. Pieniądz jest tak stabilny jak kraj oraz jego uczciwy

i przewidywalny rząd. Na odzyskanie pełnego zaufania do pieniądza (czyli do rządu i systemu)

po okresie hiperinflacji potrzeba jednego pokolenia. O tym powinni pamiętać wszyscy którzy

chcą nakręcać koniunkturę drogą duŜej inflacji. Inflacja ma to do siebie Ŝe łatwo jest ją wywołać

a bardzo trudno stłumić. Inflacja jest anty-zaufaniem i nie moŜna pogodzić stabilnego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: