JAK POWSTAŁA ZIEMIA.doc

JAK POWSTAŁA ZIEMIA?

Dokładnie jeszcze nie wiadomo, jak powstała Ziemia. Istniejące teorie to tylko przypuszczenia. Prawdopodobnie około 5 mld lat temu w przestrzeni kosmicznej zaczął się zagęszczać wirujący obłok materii międzygwiezdnej. Z centralnej części tego obłoku powstało nasze Słońce. Natomiast z odrywających się od niego mniejszych fragmentów powstały wirujące kule płynno – gazowej masy, z których potem wykształciły się praplanety, a wśród nich Ziemia. Zarówno wewnątrz, jak i na powierzchni panowała bardzo wysoka temperatura. W ciągu około miliarda lat zachodził w tej wirującej, plazmatycznej kuli proces porządkowania się składników. Najcięższe związki (żelazo, nikiel) gromadziły się w części centralnej wnętrza praplanety, a na zewnątrz związki lżejsze (krzemiany żelaza i magnezu). Efektem tego kosmicznego porządkowania jest obecna budowa kuli ziemskiej: ciężkiej środek to jadro Ziemi, a lżejsza część zewnętrzna nazwana została płaszczem. Wraz z obniżeniem się temperatury na powierzchni praplanety następowało zastyganie wierzchniej warstwy plazmatycznej kuli i powstawanie zewnętrznej skorupy „skóry” Ziemi. Przez szczeliny tej początkowo cienkiej „skórki” wydobywała się na powierzchnię płynna masa. Z czasem, gdy skorupa stawała się coraz grubsza, siła z jaką wydobywała się lawa była coraz większa. Gazy, które razem z lawą wydostawały się na powierzchnie, tworzyły chmury gazowe, a te z kolei utworzyły powłokę gazową opasującą całą planetę. Powłokę tę możemy nazwać praatmosferą. Praatmosfera zatrzymywała i odbijała w przestrzeń kosmiczną prawie 60 % promieni słonecznych. Zmniejszył się więc dopływ ciepła ze Słońca i stopniowo na powierzchni naszej planety obniżała się temperatura. Gdy spadła do około 1 000oC, skorupa ziemska stawała się coraz twardsza – powstawała litosfera. W dalszym ciągu następowało się dopływu ciepła słonecznego. Jednocześnie „skórka” Ziemi ograniczała dopływ ciepła z wnętrza Ziemi. Doprowadziło to do przemiany pary wodnej w wodę – zaczęła się tworzyć hydrosfera. W ten sposób powstał system atmosfera, litosfera, hydrosfera, w którym, po długim czasie przemian, na Ziemi powstało życie. Na podstawie zmian w świecie roślin i zwierząt wyróżniono w historii Ziemi 5 er. Najstarsze z nich, era archaiczna to bardzo długi okres od momentu powstania „skóry” Ziemi do pojawienia się na niej śladów życia. Powstawała wtedy skorupa ziemska, formowały się fundamenty kontynentów, tworzyły się i znikały łańcuchy górskie. Następna, era proterozoiczna różni się od poprzedniej tym, że w skałach pochodzących z tego czasu odnaleziono szczątki organizmów żywych, choć występują one rzadko i nie mają twardych części (to znaczy skorupek, pancerzy czy kręgosłupów). Były to bardzo proste organizmy jednokomórkowe sinice, które prawdopodobnie przyczyniły się do wzbogacenia atmosfery w tlen, co sprzyjało dalszemu rozwojowi życia na Ziemi. Ery archaiczna i proteozoiczna często nazywane są razem erą prekambujską – jest to okres przed kambrem. Era proteozoiczna skończyła się 570 mln lat temu. W kolejnej erze paleozoicznej (z gr. Plaizdany, dzoikos – zwierzęcy, czyli dawny, stary okres zwierzęcy), następował rozwój coraz wyżej zorganizowanych form życia. Początkowo rozwijało się ono tylko w oddzielnych formach życia, a także w wodzie. W odróżnieniu od poprzedniej ery były to już organizmy z częściami twardymi – otwornice, gąbki, mięczaki (małże i ślimaki) oraz trylobity i graptolity, najbardziej charakterystyczne dla tego okresu zwierzęta, które współcześnie nie występują. W połowie ery paleozoicznej zaczęły się pojawiać pierwsze rośliny lądowe, a w ślad za nimi do życia na ladzie przystosowały się również zwierzęta. Najpierw na nadbrzeżnych bagnach. Były to bardzo proste rośliny – psylofity – oraz lądowe skorpiony i wije. Pod koniec tej ery rośliny rozwinęły się intensywnie. Rosły wówczas olbrzymie skrzypy, paprocie i widłaki. Wtedy również na ląd „wyszły” ryby dwudyszne i płaszczyzne. W ostatnim okresie ery paleozoicznej pojawiły się gady, owady i ślimaki lądowe. Następna era mezozoiczna (z gr. Mesos – pośredni, dzoikos – zwierzęcy, czyli pośredni okres zwierzęcy), to „średniowiecze” dziejów Ziemi. Rozwinęły się rośliny i zwierzęta, które niekoniecznie musiały żyć na terenach podmokłych, jak miało to miejsce w erze paleozoicznej. Wśród zwierząt najwięcej było płazów i gadów. Pojawiły się również pierwsze ssaki i ptaki. W erze tej największy rozkwit przeżyły ogromnej wielkości gady, zwane dinozaurami. Era kenozoiczna (z gr. Kainos – nowy, dzoikos – zwierzęcy najnowszy okres zwierzęcy) rozpoczęła się 65 milionów lat temu i trwa do dziś. W tej erze nastąpił bujny rozwój ptaków i ssaków. Świat roślinny i zwierzęcy stopniowo upodobniał się do dzisiejsze. Wśród ssaków pojawiły się naczelne – grupa, z którą człowiek jest najbardziej spokrewniony. W ciągu ostatnich kilkuset tysięcy lat występowały kilkakrotnie okresowe ochłodzenia klimatu, których następstwem były zlodowacenia. Pojawiły się wtedy gatunki ssaków przystosowane do chłodnego klimatu: mamuty, nosorożce włochate, niedźwiedzie jaskiniowe, natomiast wyginęło bardzo wiele ssaków wcześniej występujących. Około 2 – 3 mln lat temu pojawił się człowiek.

SKAŁY I SKAMIENIAŁOŚCI DOKUMENTAMI ZIEMI.

Wiedzę o budowie ziemi zawdzięczamy wielu pokoleniom ludzi. Początkowo poznawano budowę wnętrza Ziemi podczas wydobywania z niej surowców mineralnych i kopalnych. W miarę postępu techniki schodzono coraz głębiej, drążąc szyby i chodniki w kopalniach podziemnych. Wykonywano także liczne wiercenia, poszukując surowców mineralnych.

Otwory wiertnicze przekraczają obecnie 14 000 m głębokości, a najgłębsza kopalnia sięga 3 900 m poniżej powierzchni terenu. Głębsze warstwy Ziemi poznajemy obecnie przy pomocy badań geofizycznych. W tym celu wykorzystuje się m.in. sztuczne impulsy fizyczne (fale), które z różną szybkością docierają do kolejnych warstw skalnych, a po odbiciu się od nich wracają na powierzchnię Ziemi. Tu są rejestrowane przez specjalne przyrządy geograficzne. Na tej podstawie ustalono m.in. jak wygląda budowa wnętrza Ziemi.